Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

apugnigosài , vrb: apunnigosai, apunziconare Definition iscúdere, pigare a cropos de púngiu Synonyms e antonyms abbuciconai, acatzotai, apugnigorai, apuinare, apunzare, apunzicare, burtzigare Sentences si apunziconat sos càvanos e si addobbat sa conca a su muru Etymon srd. Translations French donner des coups de poing English to come to blows Spanish dar de puñetazos Italian prèndere a pugni German jdn. mit Faustschlägen traktieren.

apunzàre , vrb Definition pigare a cropos de púngiu, pruschetotu candho, pranghendho su mortu, no si podet padire su dolore e unu s’iscudet púngios a petorras Synonyms e antonyms abbuciconai, acorpai, addolare, apugnigosai, apunzicare Sentences tue moris… si apunzant atitendhe mama, babbu, muzere ◊ sa mama isfaghíndhesi in piantu si apunzaiat pro su fizu mortu ◊ sos depidores mandhaiant sas muzeres a si apunzare preghendhe de no che los bogare ◊ si l'aiat picada chin iss'etotu apunzàndhesi sos càvanos 2. sos cumpanzos etotu l'ant apunzadu Etymon srd. Translations French donner des coups de poing English to punch Spanish dar de puñetazos Italian prèndere a pugni German jdn. mit Faustschlägen traktieren.

arruxulàre , vrb: ruxulare Definition andai de innòi e de inní, istare in giru Synonyms e antonyms arrociare, bandhulare, garronai, istrusciare, molingiae Etymon srd. Translations French flâner English to stroll Spanish vagabundear Italian camminare a vànvera, girellare German umherschleundern.

assaborí , vrb: assaborire Definition cumprèndhere una cosa chi no si est inténdhia bene, chi si est inténdhia a arrogus e a mússius, leare cabu, leare oru de calecuna cosa chi no s’ischit Synonyms e antonyms assabèschere, assebeltare, bodhiri, indennentai, scasumai, scolliri Sentences da'ite l'as assaboridu chi est gai su chi est nendhe sa zente? ◊ lassamí ponni prus acanta, ca no intendu e no ndi assaboru nudha! ◊ zughiant unu chistionu ma no ndhe lis apo assaboridu nudha ◊ no ndi apu pótziu assaborí nudha de su chi depint fai Etymon srd. Translations French percevoir, réussir à comprendre English to perceive, to realize Spanish percibir, lograr entender o saber algo Italian percepire, riuscire a capire o a sapére German verstehen, erfahren.

atèndhere , vrb: atendi, atèndiri, atènnere Definition tènnere contu, giare atentzione a unu trebballu, a una faina, a una persona po su chi dhi podet serbire, fàere faina; fintzes serbire, abbàlere de fàere fortza / pps. aténdhidu / atèndiri de… = sassiare de…, cun…; atendhe!, atendhide! = bai, baxei, faghe, faghide su chi azis de fàghere, no irbies/irbiedas pro me, itl. prego! Synonyms e antonyms achistiri, contifizare, oloire | ctr. irbandhonare, lassai Sentences sas sorres la fint atendhendhe ca aiat tentu unu fizu ◊ bellu grassu cuss'animali: bai ca si atendit! ◊ no podeus atendi mancu custus duus fillus piticus ◊ bazi, atendhide si azis de fàghere! ◊ sos pitzochedhos depent atèndhere in famíllia, puru! ◊ donzunu devet atènnere a sas fainas suas ◊ mi ndi andu ca tengu cosa de atendi 2. cun s'artrosi chi tengu mancu is brutzus mi atendint prus, e is didus a su própiu! 3. is matas po crèsciri de prus tocat a dhas atendi de àcua Etymon itl. attendere Translations French prendre soin, s'occuper de qqn, qqch. English to attend, to look after Spanish atender Italian accudire, dedicarsi, badare a qlcs., a qlc German versorgen, pflegen.

atitulàu , agt Definition chi est fatu a títulas, a silibbas, a isprigos es. aràngiu, àgiu) Etymon srd. Translations French composé de caïeux, de gousses, de quartiérs English sliced Spanish en gajos Italian fatto a spìcchi German in Scheiben aufgeteilt.

balivigàre , vrb Definition campare male, de ispedientes Synonyms e antonyms campitzare, campugiai, campurigiai Sentences babbu e fizu fint duos ladros de professione, balivigaiant cun abbilidade ma che finesint in prejone Translations French vivre d'expédients English to live on one's wit Spanish vivir a duras penas Italian vìvere a stènto, di espediènti German darben.

bi , prn Definition prn. de 3ˆ pers. (= a isse/issu, a issa, a issos, a issas) impreau candho si agatat cun àteru prn. (lu, la, los, las, lis) abbandha postu innanti de su vrb. o fintzes totu a unu postu apustis: in nuoresu narant liu, lia = bi lu, bi la, si dhu, si dha; a logos dhu ponent a solu e faent fintzes su pl. bis = dhis, lis, a issos/a issus, a issas (bi chis = che lis) Synonyms e antonyms li, si 3 Sentences e ite pro bi l'àere ischidu!…◊ bi lu naro, a compare, si mi azuat ◊ daebbilu su chi li cheret! ◊ custa cosa bi lis torro, a issos ◊ mandhabbilis a fizas tuas unu saludu! ◊ bendhebbilis barata sa cosa! ◊ aiat lassadu sos boes a unu bighinarzu pro bi los tènnere contu (S.Patatu)◊ su frade pòberu andhaiat a su frade ricu a bi pedire pane, ma no bi zaiat nudha ◊ a su frutu de su rú nois bi namos "mura"◊ a issu bi dhu naro zeo ◊ narabbis ca za bi torro! ◊ dàbbila cussa cosa! ◊ zàbbidha! ◊ semus andhaos paris a bi chis leare s’immurzu ◊ poite bis ant lassau fàere totu cussu degollu? Translations French lui English him (to), her (to) Spanish le, les Italian gli, le (a lui, a lei) + lo, la, le, li (cumpl. og.) German ihm, ihr, ihn, sie, es.

bísonas , nf pl: bísunas, písonas Definition genia de launedhas a duas cannitas, chentza su tumbu Synonyms e antonyms bisones, bísosas, launedhas Scientific Terminology sjl Etymon ltn. bisonus Translations French cornemuse a deus tuyaux sonores English double reed-pipe Spanish gaita de dos tubos Italian zampógna rùstica a due canne German eine Panflötesorte mit zwei Pfeifen.

bolígiu , nm: borígiu, bulígiu 1, poígiu Definition genia de arretza chi si leat a tragu in su fundhu de su mare, po piscare: est fata cun duas bandhas largas e longas chi si aunint faendho coment'e unu sacu (màiga) a punta (cugutzu o sacheta, o fintzes capelletu)/ unu b. de cosa = cosa meda, unu muntone Sentences dèu fatzu sa pisca a bulígiu 2. dhoi at unu bolígiu de cosa a papai! ◊ Cristina de atesu at biu unu bolígiu de genti Scientific Terminology ans Etymon ctl. bolitx Translations French chalut English trawl Spanish red barredera Italian réte a stràscico German Schleppnetz.

bòmbere , vrb Definition caciare, torrare de s'istògomo sa cosa chi unu at papau, nau fintzes in su sensu de bogare cosa meda; èssere a conos, àere gana de caciare; orròschere a unu; pagare o prànghere po su male fatu: s'impreat prus che àteru a pps. (bómbidu, bómbiu) o a inf. / bòmberenche su frocu de s'ànima = catzàrendhe sos ogros, caciaindi totu Synonyms e antonyms arrevesciai, bombare, bombitai, butare, caciae, gòmbere, istercorare / marigai Sentences est a cónios e comintzandhe a bòmbere ◊ sa miniera aiat incomintzatu a bòmbere abba chi s'aiat piligatu rocas, funnos e donzi cosa ch'imbeniat ◊ ambos duos si aiant apompiatu su chi nche aiat bómbitu su frastinzu 2. como los apo bómbidos custos argas de muntonarzu chi no ischint fàghere àteru si no dare ifadu a s'àteru! 3. addaghi mi che segas ben'ene sa passéntzia che la bombes totu a una bia! Etymon ltn. vomere Translations French vomir, avoir du dégoût pour… English to vomit, to loathe sthg Spanish vomitar Italian vomitare, avére qlc. a nàusea German brechen, vor etwas Ekel empfinden.

cabadhàre , nm: cabadhari, cadhari, cuadhari Definition persona a cuadhu, chie est bonu a cicire cuadhos Synonyms e antonyms cabadhante, cadheri Sentences sos cabadhares nugoresos fint andhandhe a Santu Frantziscu ◊ sa die de sa festa essit sa protzessione chin sos cabadharis ◊ sos cadharis zuchent sas bértulas prenas de provistas Surnames and Proverbs smb: Caddari Etymon ltn. caballaris Translations French cavalier, jockey English horseman, jockey Spanish caballero, jinete Italian cavalière (persóna a cavallo), fantino German Reiter, Jockey.

cadredhagadrèdha , avb: cardedhagardedha Definition a mala gana, ammalaògia Synonyms e antonyms ammaròglia Etymon srd. Translations French à contrecœur English reluctantly Spanish de mala gana Italian a malincuòre German widerwillig.

cafiólu , nm Definition genia de tapu de làuna cun pígiu de ortigu o àteru aintru e cun is oros a bicos, pagu pagu atrotigaos a bisura de oru de pàdrula, de sighire a atrotigare a manera de si aguantare a istrintu a sa buca de s'ampudha Translations French capsule English crown cap Spanish tapón corona Italian tappo a coróna German Kronenverschluß.

calèschere , vrb Definition erríere a praxere, intostare de s'errisu Sentences su imbetzare no ti daet gustu tale de ndhe calèschere! Etymon ltn. *caleschere Translations French rire à s'en tenir les côtes English to split one's sides laughing Spanish reírse a carcajadas Italian rìdere a crepapèlle German sich tot lachen.

campadítu, campadítzu , agt Definition chi si dha campat, chi no istat bene meda ma mancu male Synonyms e antonyms campadore, campadógiu, campajolu Etymon srd. Translations French qui vivote English who is able to make ends meet Spanish quien va tirando Italian che riesce a vívere, a campare German sich durchs Leben schlagen.

canzolàre , vrb rfl Definition abbarrare mighirimíghiri, istentare, istare a irmasionu, pigaresidha tropu abbellu Sentences si ti canzolas, sa cosa che l'agatas totu leada, in butega ◊ si ti canzolas però calchi bículu ti do chi m'insàmbinat su bicu (P.Mossa)◊ canzòladi gai a irmasionu, tue, ca za ndhe atúlias de cosa!… Translations French lambiner English to act or do things slowly Spanish demorar, entretenerse, tardar Italian prèndersela con tròppa calma, a rilènto German in aller Ruhe handeln.

carregàrre , avb Definition atacau, própriu tocandhosi carre cun carre Etymon srd. Translations French au contact du corps English on contact with the skin Spanish piel contra piel Italian a contatto con la pèlle German dicht an der Haut.

cavanzòla, cavanzólu , nf, nm: cavatzola Definition ferramenta de ferru fata che una càvana, ma a màniga curtza Synonyms e antonyms arroncillu, cavanàciu, farchione, pudagiola Sentences binnennandhe po segare s'àghina leant sa frófighe de pudare o su cavanzolu Scientific Terminology ans Etymon srd. Translations French serpe à manche court English short handled billhook Spanish podadera Italian róncola a mànico córto German Hippe mit kurzem Griff.

codhilòne , nm: codhirone Definition a c. = ciciu in codhos de un'àteru cun is cambas ananti, una a un'ala e una a s'àtera de su tzugu Synonyms e antonyms cadhigarone, cocolloi, codhedhu, codhicorona, codhubalone, palaborcedhu Sentences leare a unu a codhirone Etymon srd. Translations French porter sur les épaules (qqn) English astride one’s shoulders Spanish a carramanchones Italian a cavallùccio German huckepack.