Abbreviations Legenda | Symbols Legend

foressídu , agt: foressiu, forexidu Definition de foressire; chi est essiu fora a bandhidare, chi est bandhidandho Synonyms e antonyms bandhidu, dogau / desessidu, dischissiau 2. ómines foressidos e pastores bi ant agatadu asilu in malas seras (S.Casu)◊ no cheria crèere chi sa família axuaiat sos foressidos, chi cuguzaiat sos betadomos ◊ medas de sos foressidos de Nure aiant su sàmbene atossicadu dae totu su male passadu ◊ sigo a iscríere allegàndhedi de custos bandhuleris foressios (C.Frau) Etymon spn. forajido Translations French réfugié politique, en fuite English outlaw, on the run Spanish forajido, prófugo Italian fuoruscito, latitante German ausgetreten, flüchtig.

fràta 1 , nf Definition genia de distacu o segada de músculu aintru, in sa carena, po un’isfortzu mannu fatu a cropu; su dolore chi si sentit; in cobertantza, brulla mala Synonyms e antonyms frapu, fritia, illatzada 3. sa nonna at cumpresu sa frata, giamat sa neta e li narat: Ninna mia, no ponzas cabu a sos ómines! ◊ abbà custa frata: istanote ridimos! Surnames and Proverbs smb: Fratta Scientific Terminology mld Translations French déchirure musculaire, douleur musculaire English sprain, pains in the joints Spanish tirón Italian strappo muscolare, dolóre articolare German Muskelriß, Gelenkschmerz.

frúsa 1 , nf, nm: frúsia 1, frusu, frúsua Definition fortza e moida de bentu forte, o fintzes moida manna coment'e de bentu o de àteru chi passat o essit a fortza; genia de moida chi s'intendhet in conca; chedhita o cosas una aifatu de s'àtera Synonyms e antonyms frusiada, isbúvulu, traconarja / fibera, fiotu, tropa / fuliénsia Idioms csn: f. de sànguni a conca = ira ’e sàmbene; fuiri a f. = fàghere che bentu, fuindhe; cúrrere che frúsia = che bentu; tímiri a frúsua = meda Sentences sa frusa de su bentu dh'iat intimorigiau ◊ sa navi incumentzàt a s'isciusciai sendu ferta de sa frusa de is undas ◊ apu inténdiu custa frusa: "Bah, pruendi est", mi seu fatu, e fiat isciopau su tubbu de s'àcua! ◊ ohi, mi est pigau su frusu a is origas!◊ s'abba de su grifone essit cun bella frúsia 2. s'intendiat sa frúsia de su fogu tzacarrendi ◊ comenti si funt bolaus, is cruculeus ant fatu una frúsia cun is alas ◊ sa frúsia de is portas e su tremuleu de is finestrinus 3. candu mi pigant cussas frúsias a conca no cumprendu prus nudha ◊ de comenti apu inténdiu cussu piciocu seu a frúsias a conca ◊ una frúsua… dànghiri, e m'iscapat a prànghiri! 4. in su ribu bi aiamus acatau una frusa de pitzinnos ◊ che fritzas iscurrent sos versos totu in frusa ◊ su sínnicu est arrivatu chin d-una frusa de impiegatos ifatu 5. atacat a fuiri a totu frusa, pariat una balla de iscupeta ◊ is mortus dhus timiaus a frúsua Etymon ctl. enfusa Translations French force du vent, cohorte English fury of the wind, swarm Spanish fuerza del viento, séquito Italian fùria del vènto, codazzo German Rasen des Windes, Schwarm.

garaítzos , nm pl: ghidaitzos, ghiraditos, ghiraitos, ghiraitzu, ghiratitzos, giraditzos, giraditzus, giraitzos Definition totu s'istentina, nada deosi ca in bentre est totu a lobos, a ghiroes, a tòrronos Synonyms e antonyms beraditos, busellos, iltentina, mannaditzus, stintinigu Sentences lestru, cane de isterju, chi za ti coco duos ghiraitos a paca de s'imperju! ◊ is giraditzus dhus impreant po cundiri sa fà, ca is prus grussus non servint po su sàmbini e ne po su sartitzu Scientific Terminology crn Etymon srd. Translations French intestin English the intestines Spanish tripas Italian gli intestini German Eingeweide (Pl.), Gedärm, Gedärme.

giantéris , avb: zanteris Definition duas dies innanti de oe / torrandho agoa in su tempus si narat: oe, deris, gianteris, dinnantis Synonyms e antonyms dinnantariseru, innantieris Sentences morta est mela piberi… piús allegru so como chi no eris e gianteris! ◊ a mie su sardu mi piaghet totu: su de subra, su de giosso, su de mesu, su de oe, su de deris e su de gianteris puru Scientific Terminology tpc Etymon ltn. iam ante heri Translations French avant-hier English the day before yesterday Spanish anteayer Italian avantièri German vorgestern.

giogiói , nf Definition pistadura de un'istrinta Translations French pinçon English the sign of a pinch Spanish marca de un pellizco Italian pulcesécca German Zeichen von Zwicken.

giunchíglia, giunchígliu , nf, nm Definition giunchígliu a frori biancu, genia de erba bona fintzes po meighina Sentences in sa mesíglia bi at postu rosas e giunchíglias Scientific Terminology rbc, convallaria maialis Translations French muguet English lily of the valley Spanish muguete Italian mughétto German Maiglöckchen, Maiblume.

grína, grínas , nf Definition su lugore chi si biet in is àrias, in su fundhale, candho est abbreschendho Synonyms e antonyms grindha, nea, riga Idioms csn: pònnere grina, grinas = obrèsciri; mala grina = colore de chie est in cara mala; grina vona = cara bona, in colore, chi istat bene; giambare grina = cambiai bisura Sentences connòschere ti cheria dae candho grina as postu in s'orizonte ◊ ealla sa grina imprelleada de lentore a prima lughe! ◊ est isetendhe sa grina de unu die prommissu e sonniadu ◊ candho ti pesas, grina, cun su sole chi potat ispannare custos oxos de fumu, de chixina? 2. cunzat torra sos ojos, perdet grina e si faghet a cara de chixina (P.Casu)◊ de grina det giambare dogni cosa, det alvèschere in coro s'isperàntzia ◊ unu mucatore niedhu l'imbólicat sa cara in grina de chera santa Surnames and Proverbs smb: Grina Scientific Terminology sdi Etymon srd. Translations French la clarté de l'aube English the first light of dawn Spanish aurora Italian chiaróre dell'alba German Morgendämmerung.

ifundhàre , vrb: ilfunnare, irfundhare, isfundai, isfundhare, sfundai Definition segare, bogare o abbasciare su fundhu de unu trastu; segare matas de fundhu (cantu prus in bàsciu, fintzes a paris de terra), bogare de arraighinas Synonyms e antonyms issundhare, sciundorai Sentences no poto pònnere passu chi no s'isfundhat su terrinu in pes ◊ si ti seis in sa cradea su pesu tou l'irfundhat ◊ si li lompet a faladas de pè l'irfundhat su paneri! 2. élighes, chercos, totu ant isfundhadu: su monte chei su campu est resultadu (B.R.Carbone)◊ sa binza betza isfundhandhela! ◊ sas arvuritas si ndhe isfundhant dai s'arzola e si che achedhant in sulcos ◊ su bentu paret chi ndhe isfundhet sos chercos ◊ custa figu si no dat frutu ifundhandhela! Etymon srd. Translations French défoncer English to break the bottom of, to mow Spanish desfondar, cortar a ras del suelo Italian sfondare, tagliare raso tèrra German den Boden ausschlagen.

ilgravaméntu , nm: isclavamentu, iscravamentu, sclavamentu Definition su ndhe calare a Cristos de sa grughe, sa funtzione de chida santa po ammentu de sa passione e morte sua Synonyms e antonyms iscravadura, iscravatzone, iscravu 1 | ctr. incravamentu Etymon ctl. desclavament Translations French Déposition de croix English the deposition (from the cross) Spanish descendimiento Italian deposizióne del Cristo dalla cróce German Kreuzabnahme.

immaodhàu , agt, pps: immeudhadu, irmeudhadu, irmidudhau, ismiudhatu, smuedhau Definition chi at pérdiu sa fortza; de irmeudhare Synonyms e antonyms arréndhidu, smeudhiu, spuligau | ctr. ammeudhadu Sentences cussos sunt immeudhados, dados a su vítziu, sempre imbreagos Translations French sans moelle, mollasse English spineless, weakened, taken the marrow out Spanish desmeollado, enervado Italian smidollato German marklos, kraftlos.

incannugài, incannugàre, incannugràre, incannujàre , vrb: incronucare Definition pònnere in sa cannuga; arrennèscere a fàere una cosa; rfl. fuire, pentzandhosi cosa de tímere Synonyms e antonyms incarrebai, intzodhai 2. fiat de diora sentza de fai tzípulas e timiat de no nd'incannugai una 3. candu apu biu ca mi castiàt cun idea mala, dèu, mischinu, mi dh'apu incannugada!…◊ candu at inténdiru aici si dh'at incannugara ca no dhi boremu fai su prexei Etymon srd. Translations French garnir la quenouille English to put in the distaff Spanish enrocar Italian inconocchiare German auf den Spinnrocken wickeln.

incarnài, incarnàre , vrb: incarrare Definition intrare o fichire in mesu de sa carre, nau prus che àteru de cosa chi creschet; torrare a crèschere sa carre; fàere a carre, pigare carres Synonyms e antonyms incarnie Sentences sos ogros tuos mi ant fatu efetu e s'amore in coro est incarnadu ◊ est gai bella chi paret una dea incarnada ◊ a isse si li incarnant sas ungras ca las zughet totu dortas e allachedhadas 3. su Cristos si est incarnadu in su sinu de sa Vírzine Maria Etymon itl. Translations French s'incarner English to grow in, to thrust into the flesh Spanish encarnarse Italian incarnire, incarnare German ins Fleisch eindringen lassen.

incaussài , vrb Definition nau de cosa chi s'ingurtit, àere dificurtade a passare in su gúturu; asciutare sa buca (nau de cosa chi si papat po s'efetu chi faet a sa buca, ca essit arrasposa) Synonyms e antonyms aèschere, arrèschere, incaussire Sentences a Sarbadori, comenti at biu sa pobidha, dh'incaussat su binu! 2. tengu sa buca totu incaussada de cussu cachi chi apu papau Translations French de travers English which goes the wrong way (said of food) Spanish atragantar Italian andare di travèrso (détto di cibo) German in die falsche Kehle kommen.

incispíre , vrb Definition coment'e mandhare o bogare cispa, ischintídhias, catzare fogu, nau in cobertantza de una manera de fàere fogosa, forte, airada Etymon srd. Translations French flamboyer, faire fureur English to blaze, to be the rage (all) Spanish chispear Italian fiammeggiare, furoreggiare German aufflammen, großen Erfolg haben.

incràs , avb: uncràs Definition sa die apustis de una die calesiògiat, difatu Synonyms e antonyms cras Sentences sa die nono, ma s'incràs fint andhados ◊ Micheledhu est arrenésciu a biri su mari isceti s’incràs ◊ s'incràs dh'at fuedhada ◊ s'incràs est andhadu pro faedhare cun s'inzenieri Scientific Terminology tpc Etymon srd. Translations French le lendemain English the day after Spanish el día siguiente Italian indomani German Morgen.

incungiài, incungiàre , vrb: incunzare Definition arregòllere s'incúngia, is laores o àteru chi produet sa terra, a domo, a magasinu; arregòllere e chistire, assentare in su logu, fintzes batire a domo calecuna cosa; mantènnere o istare isserrau Synonyms e antonyms coglire, coltoire, remonire / inserrai Sentences chini messat incúngiat ◊ geo sèmeno, incúngio e béntulo 2. de tantas peràulas ndhe apo incunzadu unu sacu de fàulas ◊ dhoi at genti chi pentzat isceti a incungiai dinai ◊ cun sas manos bostras murghides e incunzades su late 3. cussa cosa incungiaidha in su calàsciu ◊ a una certa ora tocat a incungiai is pudhas ◊ candho si ammamabant sos crapitos, sas crapas fint incunzadas in sa mandra ◊ est abarrau otu diis incungiau in s'aposentu ◊ dhu possant ingungiai in d-unu presoni nou! Etymon srd. Translations French engranger English to harvest, to keep the harvest Spanish encamarar, cosechar Italian fare la raccòlta, ripórre il raccòlto German ernten, die Ernte einbringen.

inghiriabétu , nm: inghirialetu, ingiriabetu, ingirialetu Definition genia de baldachinu chi ponent a inghíriu de su letu Synonyms e antonyms pabaglione Etymon srd. Translations French rideau autour du lit English ornament around the bed Spanish tornalecho Italian tornalètti German Betthimmel.

ingrasciàre , vrb prnl: ingrassiare, ingratziai, ingratziare Definition pedire gràtzias, su si betare a pedire calecunu praxere, su si abbasciare a cricare s'agiudu angenu agiummai coment'e pedindho gràtzias Synonyms e antonyms avocai, ingramesciare, invocai Sentences tia Frantzisca si est ingrasciada a Nostra Segnora ◊ ingratziadí a santa Marina ca bis chi sa cosa càmbiat! Etymon srd. Translations French gagner les bonnes grâces English to get on the right side of Spanish ganarse, cautivarse Italian ingraziarsi German sich beliebt machen.

insàmus , prep, cng, avb: antamas, intàmada, intamas, intambus, intamen, intames, intamis, intamu, intemes, intomas, intramus Definition coment’e prep. e cng. giaet s'idea de unu càmbiu, de fàere, o pònnere o nàrrere una cosa a su postu de un'àtera; podet giare fintzes s'idea de àteru, cosa in prus Synonyms e antonyms annotamala, imbecis, tamen* / assora, inciandus / annotamala Sentences intamas de sa manu iat artziau su pei ◊ dispraxit a sa genti manna puru, intamis de a is pipius isceti ◊ no si fidaiat mancu de sos ojos suos intrames de sos ojos anzenos ◊ immoi is crabas no dhas faint caminai mancu a dedí insamus de a denoti 2. intamen de ndi dhi bèniri gosu dhi fiat abarrau unu sentidu de isbuidori ◊ si abbaidaiant a ógiu tortu, intames de si faedhare ◊ mancu abba dhi at dadu, intomas de dhi dare dinari!◊ intemes de las iscríere, sas cantones, si las at registradas 3. de custu intamas sos ambassadores no ndhe faedhant (G.Sanna)◊ intamis, una fémina si est acostada a su tziu po dhu preguntai Translations French au lieu de, au contraire English instead of, on the contrary Spanish en vez de, en lugar de Italian invéce di, anziché German statt.

«« Search again