apangadúra , nf Definition su apangae Etymon srd. Translations French bêchage English digging over Spanish labor de azada Italian vangatura German Umgraben.

apretzetài, apretzetàre , vrb: pertzetare* Definition pònnere precetu, giare avertimentos, giare órdines siat po fàere e siat po no fàere calecuna cosa Synonyms e antonyms abbèrtere, ammonestai, atibbai, impreigare, prenusciare Sentences si dh'iu apretzetau, a Filomena, de dhi ponni unu pinnadedhu! (A.Garau)◊ mi at apretzetau de no nai cantus annus tenit ◊ una cosa ti apretzetu: no castis is féminas! ◊ babbu mi adiat apretzetau de m'irdèrghere ca teníamus de pastinare Translations French enjoindre, admonester English to bind over, to admonish Spanish avisar Italian ammonire, precettare German warnen, mahnen.

assúa , avb, prep: assuba, assubra, assupra, asua, asuba, asubra, suba Definition sa parte chi abbàidat o est a cara a in artu; sa parte prus in artu de unu logu / a/c. coment'e prep. s'impreat cun sa prep. de Synonyms e antonyms apícius, issuba, pícius, susu / innantu / apustis | ctr. suta Idioms csn: asua de mei = subra meu; asuba de noti = a denote, a s'iscurigada Sentences dhoi at una mesa cun froris asuba ◊ nc'iat arrumbulau sa perda e si dhui fut sétziu asuba 2. funt duas perdas asuba de pari ◊ dh'at posta assua de sa mesa ◊ asua de basamentu pesas in artu bellu monumentu (C.Villasanta)◊ si est frimmadu asubra de una gruta ◊ mandai is beneditzionis asua de nosatrus! Etymon srd. Translations French sur, dessus English on, over Spanish encima, arriba Italian sópra German oben, auf.

bidhiàre , vrb Definition betare o fàere chilighia Synonyms e antonyms chilighiare, incilixiai Etymon srd. Translations French geler blanc English to frost over Spanish escarchar, formarse escarcha Italian brinare German reifen.

chilighiàre , vrb: chiligiare, cilixiai, cixiai Definition betare, fàere chilighia Synonyms e antonyms astragare, bidhiare Sentences candu cixiat abbruxat s'erba Etymon srd. Translations French geler, givrer English to frost over Spanish escarchar Italian brinare, gelare German reifen.

copedhàre , vrb: corpedhare Definition giare cropos, prus che àteru piticos, lestros aifatu de pare, istare giaendho cropos Synonyms e antonyms colpare, fèrrere, tochedhare Sentences in iscola a segare, a corpedhare, a pulire, a tínghere, e gai, mancu a zogu, mancu brullendhe faghet ◊ ite li ses corpedhendhe, a martedhu, a cussa cosa? ◊ s'intendhet su mastru de linna corpedhendhe, paret puntzitendhe carchi cosa 2. unu túnciu paret essendhe dai sos muros e copedhendhe a balcones e giannas Etymon srd. Translations French battre, taper plusieurs fois English to beat over and over Spanish golpear muchas veces Italian bàttere ripetutaménte German wiederholt schlagen.

erbíre , vrb Definition naschire o pònnere (crèschere, fàere) erba Synonyms e antonyms inderbie, rampudhire, rupire Sentences su logu est totu erbindhe, ma si no torrat a pròere che sicat totu Etymon srd. Translations French engazonner, enherber English to grass over Spanish herbecer Italian inerbire German mit Gras bepflanzen.

ifegàre , vrb: irfecare, iscegiai, isfegare, sfegiai Definition cambiare su binu a un'àtera carrada po no dhu lassare in sa feghe; isturdire s’imbriaghera, caciare su binu bufau Synonyms e antonyms ilbarulire, ismarmire, scexiai / bombitai, caciae Sentences su binu fit ispetziale e babbu, pustis de l'àere ifegadu, lu poniat in ampullas e carradellos minores ◊ a primos de su mese de nadale ilfegant su binu, sa prima bolta Etymon srd. Translations French cuver son vin English to get over one's drunkenness Spanish desollar, dormir el vino (la zorra, el lobo) Italian smaltire la sbòrnia German den Rausch ausschlafen.

imbruscài, imbruscàre , vrb rfl Definition si narat de s’aera candho si ammontat de nues e in cobertantza de gente puru candho si ofendhet o si primmat o si dha pigat po su malu su chi dhi narant o faent Synonyms e antonyms abbudhonare, annuai 1, cuculare | ctr. iscrarire, ispalaciae 2. su predi si fiat imbruscau intendendi nendi ca s'Evangéliu fiant paristórias Etymon srd. Translations French se couvrir de nuages English to cloud over Spanish nublar Italian annuvolare German bewölken.

incuculàre , vrb: incugulare Definition su si pesare o pònnere nues in s'aera; nau in cobertantza de unu, fàere in cara trista, séria, pentzamentosa Synonyms e antonyms abbudhonare, annuai 1, cuculare, incumbuxae | ctr. isclarire, ispalaciae Sentences isperemas chi no incúculet (G.M.Cabras)◊ gelu, bidhia e chelu incuguladu no tent esístere nemmancu in s'ammentu (S.Casu) Etymon itl. incocollarsi Translations French se couvrir de nuages, s'assombrir English to cloud over Spanish nublarse Italian rannuvolarsi German sich bewölken.

incúgulu , nm Definition su s'incugulare Synonyms e antonyms abbudhonadura, annuamentu Etymon srd. Translations French assombrissement English clouding over Spanish nublado Italian rannuvolaménto German Bewölkung.

indhèdha , avb: innedha Definition logu atesu (pagu o meda) de chie est foedhandho e de chie est iscurtandho, impreau po su istare, abarrare, èssere / pristinnedha! = prestu a un'ala! (peràula pro chitzire su cane) Synonyms e antonyms abedha, adhadhai, adhae, annedha, atesu, cudhae, cudhàniche, cudhei, inella, inello, inidha, nedha | ctr. acanta, innoce Sentences nch'est in cudha bidha innedha ◊ su de èssere indhedha no podet secare s'impinnu de s'amore! 2. si manteniant indhedha dae sos malàvios e dae sas cosas issoro Etymon ltn. inde illac Translations French , loin English over there Spanish allá, allí Italian , colà, lontano German dort, weit.

intregàdu , pps, agt: intregau Definition de intregare; nau de unu chentza precisare àteru bolet nàrrere chi est intregau a su dimóniu Synonyms e antonyms dadu / assatanadu Sentences a tie apo intregau is craes de su coro! 2. bosatrus seis intregaus a is tiaus: de sa religioni si ndi seis iscaréscius! ◊ candu unu est intregau a is tiaus no podit bogai che pampas de fogu! ◊ sendhe Maria in partu benit unu póveru, e fit su babbu intregadu! ◊ pariat un'intregadu, bochendhe fogu! Translations French livré English handed over Spanish entregado Italian consegnato German ausgehändigt.

intregài, intregàre , vrb: intrigai Definition giare cosa, pònnere in manos de àtere; su si pònnere cun apentu mannu a fàere calecuna faina Synonyms e antonyms apentare, dare, imbèlghere, intzidiare / apentare Idioms csn: intregai cosa a manus de ccn. = pònnere in manos de ccn.; intregadu dae sos diàulos = chi zughet bundhos; intregai is pudhas a margiani = comporare casu dae sos sórighes, fidàresi de chie no si depet Sentences ant intregadu su malefatore a sa giustíssia ◊ a tie apo intregadu coro, vida e pessone ◊ Antoni Maria s'iat béndiu s'ànima a s'eremigu e si dh'iat a èssi intregada un'àtera dí ◊ totus dh'intregant faina, ca est maistu bonu ◊ dhi at intregau dónnia cosa a manus suas 2. a Cristos li fatesi sa promissa de pòdere a sa rughe intregare sas fartas mias pro non prus pecare (G.Ruju)◊ mannus e piticus s'intregant a is Santus cun un'isperàntzia chi dhus agiudant a bivi (M.Porru) 3. si est intregadu totugantu a s'istúdiu 4. candho si atriviat a mòvere dae su triballu li tocaiat guasi de s'intregare pro torrare a caminu 5. "Duncas!" - si fadiat po cumentzai, iscrariendusí sa boxi e intreghendu su contu - Etymon spn. Translations French livrer English to hand over, to grant Spanish entregar Italian consegnare, affidare German aushändigen, übergeben.

irminujàre , vrb Definition segare a pitichedhedhu; pentzare una cosa o una chistione bene a fundhu, a fine a fine Synonyms e antonyms amminudai, ispiculedhare / amminunciare, irminutziare, pilisae 2. irminujatilas custas cosas chi ti apo nau, ca a bi pessare tocat a tibe! ◊ su de s'irminujare a fundhu sos fatos umanos l'aiat ispintu a s'irbortare de fàchere su sordau ◊ irminujàndhesi cussu si li afinabat s'ànima, ite arrore! ◊ su de fàchere si l'ant irminujau bene innantis de detzídere de s'isèrghere Etymon srd. Translations French morceler, faire un récit détaillé English to mince, to think over Spanish desmenuzar, reflexionar Italian sminuzzare, ripensare German zerbröckeln, überlegen.

iscucuài , vrb: iscucurai, iscucurare, iscucurrare, scucurai Definition trantzire su cúcuru de calecuna cosa, pigare e bogare su cucurru, su chi in s'istrégiu dhu'est in prus de is oros, betare sa cosa de un'istrégiu a imbuidadura; foedhandho de is boes, iscapiare de su carru; nau de is pódhighes (de is peis), isconcare, atumbare a forte sa conca a manera de che segare carre coment'e a iscovecadura; rfl. brinchidare a cúcuru ficadu, conca a bàsciu, e fintzes pèrdere is pilos de conca / lassare a ccn. che truncu iscucuradu = firmai chentza dhi fai narri su chi fut nendi Synonyms e antonyms ilgavantare, illichidare, ismesujare, issucurare, sciusciai / igiúgnere | ctr. acucuai Sentences li prenat sas bussacas de pisellu iscucuranne unu mesu muntone ◊ in sa pigada sos boes si sunt repellados: est tocadu a che ndhe iscucurrare, de sa gàrriga ◊ faghimus carchi cosa pro che iscucurrare su malumore 2. istringhia sas dentes pro no piànghere candho mi iscucuraia sos pódhighes, andhendhe a pes nudos ◊ currimis a s'iscurtza cun sos pódhighes totu iscucurados 3. si nc'est iscucuau in funtana ◊ issu fut imbecendi e iscucuendisí Etymon srd. Translations French faire écouler le trop plein, vider English to fill, to take over flowing off Spanish desmochar, descolmar Italian scolmare German abstreichen.

pícius , avb, prep, nm: pissu, pitos, pitu 1, pitzu 3 Definition logu in artu, prus in artu Synonyms e antonyms assua | ctr. assuta Idioms csn: intrare pitu a unu = pònnere manu; a pitos = subra; leare dae pitos de...= dae subra de...; èssiri sempri a piss'e ccn. cosa = imperendi sempri cussa, sempri sa própiu; èssere pitu pitu = subra subra, a pillu, acomenti parit o si bit a prima castiada; in pitzus allenu = subra de àtere; in pitzu meu, tou/tua, sua, in pitzus tús = subra meu, tou, sua, subra tua; in picedhu, in pitzedhu = a orighedhu, in perígulu o apunta a che rúere; segai tropu a picedhu = a orighedhu, tropu zustu o unu pagu mancante; su pitzu = (a logos) su pianu de subra, in sas domos; su pitzigedhu = isostre, puntu prus artu Sentences pariat chi unu monte che li fit rutu a pitos ◊ che li andhaiat a pitu ◊ andaus a pícius! 2. semus andhaos a pissu de monte ◊ milli pandheras béntulant in pitos de cada capu de mundhu ◊ apu postu su paperotu in pissu de mesa ◊ si nche artziaiat in pitzos de su monte ◊ su cantu de is chígheras s'intendiat in pitzu de is matas ◊ totu sos males che orruent in pitzu tua ◊ su sànguni sú arruat in pitzus nostus! ◊ totu s'impínniu che fut calau in pitzu suo 3. no mi est bastadu de pigare a unu pitu pro selvare totu ◊ no ti acúrtzias e ne a t'intrare pitu resesso ◊ dèu soi a piss'e custa cicia cadhossa e sa meri ndi tenit noas allogadas! ◊ tenet sa famíglia a pitzu de una gerronada! ◊ est ghetendi velenu in pitzus allenu sentz'e dhu circai! (Lai)◊ custa cosidura in picedhu in picedhu no andat bèni! ◊ no ti dhu pighes a giogu su male in pitzu angenu!◊ su dannu est in pitzu meu! 4. si est sétzia in pitzedhu de su letu ca no boliat istrobbai ◊ arràcia de brulla, mi at postu una molleta in s'origa e própiu in picedhu! Translations French sur, dessus English on, over, above, upstairs, top Spanish sobre Italian sópra German oben, herauf, hinauf, auf, über, Obere Seite.

rucràu , pps, agt: rugadu Definition de rucrare; chi est fatu a orrugos, segau / èssere unu rugradu (nau de ccn.)= castigadu, managu, de pagu impita, isente 2. so totu rugada, m'intendho débbile meda Translations French cassé, traversé, heurté English broken, crossed, run over Spanish partido, cruzado, atropellado Italian spezzato, attraversato, investito German gebrochen, überschritten.

scexiài , vrb: scixiai Definition lassare o istare fora a irbentiare, a pèrdere s'efetu de s'àrculu, a isturdire s'imbriaghera: nau de su furru allutu inchesu, pèrdere calore, ifridare; fàere o lassare passare s'arrennegu Synonyms e antonyms ibentiare, ifegare*, ilbarulire, iscoturare, ismarmire / irfriargiare Sentences candu s'imbriagu at scixiau si ndi est pesau ◊ si torrat imbriagu, bogancedhu a foras a scixiai! ◊ a is tres de merí funt ancora a scexiai, imbriagus ◊ su forru candu si ponit su civraxu a coi benit tupau po no scexiai 2. sa sorga dha lassat scixiai, a sa nura, ca gei torrat sola sola! Translations French cuver son vin English to get over one's drunkenness Spanish dormir el vinola mona Italian smaltire la sbòrnia German den Rausch ausschlafen.

súba , avb, prep: assua, issuba, subra, supa 1, supra, sura Definition sa parte chi abbàidat o est a cara a in artu; sa parte prus in artu de unu logu: coment'e avb. fintzes cun prepositziones (a, in, de, dae, o àteru); coment'e prep. s'impreat prus che àteru cun sa prep. de e fintzes cun a, ma no cun agt. possessivu si pertocat persona (subra mia, tua, sua, nostra, vostra, issoro: raru, fintzes subra de a mie, chi no est manígiu de su srd.) Synonyms e antonyms apícius, issuba, pícius, susu / apustis | ctr. suta Idioms csn: a manu de subra = a parti de pitzus, me in sa parti prus in artu de unu logu, de unu tretu; colare totu s. = passai totu a manu de pitzus de unu logu; dàreche a s. de una cosa = agatai, ingertai, arregordai una cosa; dare a s. a su triballu, a su it'e fàghere = trabballai meda; dàresi a s'ala de subra = (fuedhendi de ccn.) pretèndiri de tènniri arrexoni fintzes isciendi de no ndi tenni, fàgheresi a parte colada; dae como in s. = de immoi a innantis; frigàresi, pònneresi carchi cosa s. = in dossu, in sa bestimenta chi si portat bistia; èssere subra subra = a pizu, pillu pillu, agiummai a parte de foras o in pitzus de una cosa, sentza de calai a fundu, sentza de circai meda Sentences zosso tenent sa coghina, subra sas istàntzias pro corcare ◊ sunt domos bàscias una suta una sura ◊ sa coghina che la tenimus in su pianu de subra ◊ bae a subra e falamindhe su chi ti apo nadu ◊ s'anzonedha fuit isterrigada in terra e cudhu supa che astore iscudindhe a cantu podiat ◊ che li ant betadu s'abba subra 2. sura de su letu isse paret drommendhe ◊ no acatat ube si falare si no in supra mea ◊ su pratu est subra de sa mesa ◊ Cristos at alidadu subra issoro, de sos apóstulos ◊ che l'ant betadu subra de su fogu ◊ in s'ufísciu bi aiant su telèfono subra a s'iscriania ◊ zuchiat su chírchinu in supra de sa conca ◊ ant fatu rúghere sas neches totu supra sua ◊ s’ispada de sa vendhita est pendhendhe in supra vostra 3. chie fit cussu l'ischia, ma no che dao subra ◊ no che so mai pótidu dare a subra de chie podet èssere cuss'otada ◊ a su chirca chirca che daet a supra 4. como sa cosa de fàghere ndhe lompet totu a una borta e tocat a li dare a subra 5. no ti frighes sas manos subra ca las zughes brutas! ◊ màniga abbellu, no ti che lu imboles subra! Etymon ltn. supra Translations French sur English on, over, up Spanish sobre Italian sópra German oben, auf, über.

«« Search again