Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

abbruncàda , nf Definition atumbada o cropu a murros, cun is murros; cosa chi si narat coment’e avertimentu, briga; atumbada de malascigura a calecuna cosa Synonyms e antonyms irmurrada, irruncada, sbruncada / avertimentu / atumbada 3. dogni abbruncada est a su pódhighe malu… (Z.Zazzu) Etymon srd. Translations French claque, heurt English slap in the face, bump Spanish tortazo, morrada, choque Italian mostaccióne, urto German Hieb auf die Schnauze, Aufprall.

afrontài , vrb: afrontare, afrontari Definition nàrrere cosa, coment'e a briga o a murrúngiu (e fintzes ibregungire), parare fronte a ccn.; acapiare o pònnere un'animale a cara o a conca a calecuna cosa, acapiau a s'afronta o àteru; èssere a muru o a làcana in mesu, foedhandho de propiedades o de meres; prnl. tènnere bregúngia, birgonzare / èssere afrontau che becu = oféndhiu meda Synonyms e antonyms afachilare, acarai, agiostrare, atzuridare, cadojare, iscamurriare, refaciai, rumbicare / prèndhere / allacanai 1, stremenai 2. a Cristus dh'ant afrontau a una colunna po dh'aciotai ◊ agatais su burricu afrontau: ifrontaedhu e batiennedhu! Translations French affronter English to face Spanish afrontar Italian affrontare German entgegentreten.

agiostràre , vrb: azostrare Definition giare ifadu, matana, múngia; nàrrere cosa coment'e a briga Synonyms e antonyms abburruntare, afrontai, atzuridare, cadojare, iscamurriare, rumbicare Sentences solu as a èssere finas chi durat su sonnu e si azostrat sa vida ◊ mi at azostradu donzi bolu, betendhemiche amargadu in bratzu a donzi turmentu Etymon itl. aggiostrare Translations French agacer, énerver, tourmenter, reprocher English to torment, to fling in s. o.'s face to annoy Spanish molestar Italian infastidire, tormentare German belästigen.

cabbéssu , nm Definition cropu forte giau cun sa manu a cara Synonyms e antonyms bofetada, bussinada, ciafarada, irbirroncu, iscabbessu, iscantargiara, iscantulada, istuturrone, scambussara, sporsugada Sentences ti dongu un'isciarrocada de cabbessus! ◊ dhi at donau unu cabbessu de fai a tremi! Translations French gifle English slap in the face Spanish bofetón Italian ceffóne German Ohrfeige.

càra , nf: care Definition sa parte de sa carena chi méngius distinghet sa bisura de unu cristianu, sa parte de ananti de sa conca, ue dhue funt is ogos, su nasu, sa buca (a/c. si narat sèmpere cun arrespetu: foedhandho male s'impreat fatza, face); parte, bandha a ue si abbàidat o si andhat; su chi si paret castiandho in cara, sa bisura / min. carutza, caredha Synonyms e antonyms face / bandha / bisura, làbbia Idioms csn: pessone de duas caras = fartzu; fàghere su bellu in c. = manera de fàghere a traitoria, fartza; a c. posta, a c. arta = chentza birgonza, chentza istare a su duiddui; c. de mascatzu = feu che cane; faedhare, fàghere in c. = nàrrere, fàghere una cosa in dainanti de sa pessone interessada, a caras presentes; pònneresi sa c. chi… = nàrriri a faci manna ca…; in c. de zente = (fuedhai, fai cosa) ananti de ccn., a s'ocredha, prus che àteru ananti de chini no est de sa famíglia; èssere, istare a c. apare = unu ananti de s'àteru, faci apari, a cara a cara, abarrai cara cara; bocare c., pònneresi sa c. = pònneresi su botu, bogai faci, fuedhai sentza de tènniri brigúngia, fai bella figura; c. acotilada = regota a sole, inniedhigada; èssere in c. bona, mala = zúghere cara de pessone sana, malàida; dare c. a unu, a una cosa, a unu logu = fai cara, castiai, donai atentzioni, dare tentu; betare una cosa in c. a unu = rumbicare, refatzare una cosa a unu; parare c. a unu = fàghere bonu a cara, mustrare de lu chèrrere, fai faci bona; fàghere c. mala a unu = mustràresi arrennegadu; fàghere sa c. ruja = sentire birgonza, faisí arrúbiu in faci pro sa bregúngia; fàgheresi in c. trista = intristaisí; torrare in c. = (nadu de unu a c. séria, pessamentosu, iscrétidu) torrare allegru, in cara allegra; zúghere sa c. in terra = abarrai, èssiri a faci bàscia pro sa bregúngia; segare sa cara a unu = iscontrariai, certai, isbruncai; dare coro e c. = èssiri acomenti mi bis, sintzillu; andhare, essire c. a… = andai faci a…; fàghere c. a…, faghindhe cara a… = (nau de logu) èssiri postu coment'e castiendi faci a…, a is partis de…; c. de tísigu = chi est a ogros lúghidos, cun sa cara che sa tela, nasu e laras biaitos; c. de pitzinnu = bisura de pipiu; zúghere sa c. de sa frebba = de unu chi portat callentura; cara de monza = una calidadi de fasolu Sentences zughet sa cara bella, bianca e ruja, neada, longa, tundha, regota a sole ◊ comente mi at bidu si che at ziradu sa cara ◊ si bi lu naras puru, no li faghet sa cara ruja: de birgonza no ndhe sentit! ◊ ita cara apu a bogai! ◊ bidenne totu cudhas caredhas pirmatas no si est postu a rídere ◊ bella cara tenis, oi…: ita t'intendis, mali? ◊ ite est nandhe cussu cara de macu? 2. faghes su bellu in cara e mi trapassas insara su coro e pustis ti cuas ◊ no iscurtes sos vantos de cussos chi ti faghent su bellu in cara! (G.Ruju)◊ lis faghiat su bellu in cara interis chi fit aisetendhe su mamentu de los bochire 3. a cussa brulla de carrasecare, tzertas féminas fachent fintas de si carragliare sos ocros, ma àteras a cara posta osservant chin dontzi ocru cantu a su puntzu! ◊ nàrali a cara arta chi ti niat sa veridade! ◊ candu apu a èssi ananti de su Signori, ita cara Dhi apu a bogai? 4. sa zente no si frimmat pro dare cara a sos dilgrasciados ◊ bi cheret dadu cara, a s'ortu, no bi intret bestiàmine ◊ a sa tia malàida li daet cara sa neta ◊ li so passadu acurtzu e no mi at dadu mancu cara! (G.Ruju)◊ cara no ti ndi fatzu po no donai a biri! 5. mi est betendhe in cara chi in bidha bi at delincuentes ◊ cantas féminas at chircadu no li ant paradu cara bona ◊ fàcheli cudha matessi bona cara chi as fatu a mimme! ◊ si andas a domu sua, no timas chi ti nci boghit cun sa cara mala! ◊ no li betant in cara malefatas, ma galanias e bantos ◊ bi at tzente chi si ponet sa cara chi su sardu no est una limba! 6. no nares fàulas in care de nannai! ◊ canno l'imbeniat, su tzilleraju li petiat su bufu in cara de tzente ◊ in cara de zente no fetas machines ca ti leant a befe! 7. apo sa cara in terra pro s'istraviada de fizu meu (G.Ruju)◊ candho babbu est imbreagu ndhe apo sa cara in terra ◊ ndhe zughiat sa cara in terra de sas birgonzas chi fit faghindhe sa muzere ◊ no l'apo pagadu su dépidu e candho lu bido ndhe apo sa cara in terra 8. no mi seghes sa cara, o traitora, si ti naro chi sa mia peniténtzia già t'interessat pro cumbeniéntzia! 9. su rizoledhu curret a cara a mare ◊ ch'est andhadu cara a bidha ◊ su cunzadu ch'est faghindhe cara a campu ◊ Perdu, pigannosidhu a una cara, at cumenciau a dhu brigare Surnames and Proverbs smb: Cara / prb: su faedhare in cara no perdet amistade ◊ s'ómine bonu faedhat in cara ◊ menzus cara ruja chi no coro niedhu Scientific Terminology crn Etymon ltn. cara Translations French figure, visage English face Spanish cara, rostro Italian fàccia, viso, vólto German Gesicht.

carútza , nf Definition min. de cara, cara pitichedha, de criadura / min. carutzedha Synonyms e antonyms carighedha Sentences est gai belledha, cun cussa carutzedha totu abba e sabone!…◊ disizendhe sas carutzas de fizos mios m'ingaleno Translations French joli minois, frimousse English pretty face Spanish cara de niño Italian visino German kleines Gesicht.

ciafaràda, ciafaràdu , nf, nm Definition cropu de manu giau a trempas Synonyms e antonyms bussinada, cabbessu, ciafarotu, ciafu, irbatulada, irbirroncu, iscantargiara, iscaputzone, istuturada, istuturrone Etymon srd. Translations French gifle English slap in the face Spanish bofetón Italian ceffóne German Ohrfeige.

fàce , nf: fache, fachi, faci, fàcia, fatza, fatze Definition sa parte de ananti de sa conca, inue dhue funt is ogos, su nasu, sa buca: fatza, fatze dhu narant mescamente a disprétziu (f. de tontu) e in su sensu de atza; sa parte chi ammostat una cosa, sa parte de ananti (domo, àteru); fintzes costera, una de is duas bandhas de unu monte / in sa faci distingueus: su fronti, is origas, is memórias, is ogus cun is prabaristas e is cillus, is trempas, is massidhas, su nasu, sa buca, sa barba; genias de face: faci prupuda, lègia, filada, pigotosa; sa fatzioni de sa faci = sa bisura, sa cara pro comente si paret; cunforma a su cumportamentu: faci de sola / min. facixedha, nadu mescamente in su sensu de fatza manna, de sola, chi no sentit birgonza peruna a nàrrere o a fàghere segundhu cosas Synonyms e antonyms cara / bisura / àcia Idioms csn: pannu de faci = abbammanu; su fàci'a sobi = solianu, logu chi abbàidat a mesudie; fai faci a una cosa = afrontare; segai sa faci a unu = nàrrere sa cosa a unu faghíndhelu essire in birgonza, chentza lu rispetare; sa faci de su pei = s'ala de dainanti de su pè; avb.: a faci in susu = a bentre in susu; prep. fache a…, face a…, fàcias a… = cara a…, abbia de…, a sa parte de…, a oras de…; a faci manna, stantia, de sola = chentza sentire birgonza nudha; fai facis lègias = fàghere inzestros istrochindhe cun sa cara; ghetai una cosa in faci a unu = argumentare una cosa a unu, narrerebbila in cara coment'e a briga, refatzèndhelu; fai sa faci in coloris = fàghere sa cara ruja; èssiri a faci = istare o èssere in dainanti, afaca, fatzavatza; abarrai, aturai in faci a unu = rispòndhere a unu chentza birgonza o duritu, faedhare a conca arta, parare fronte; mostrai o bogai sa faci = bogare sa cara, difèndheresi, dàresi sas resones, faedhare chentza tènnere birgonza; tènniri o portai faci = zúghere atza, faedhare, pedire, fàghere chentza birgonza, a fatza manna; pònniri cuadhu in faci a ccn. = èssere menzus, prus forte, bíncherelu in capatzidades; tènnere face de… = tènniri su prontu, s'atrivimentu, su coràgiu de…; abarrai o èssiri faci apari = paris patos, chentza dèpere nudha s'unu a s'àteru; interivace (avb. fàere o èssere i.) = faci apari, in cara, castiendisí in faci de acanta; bogai a faci de proa, fàere fatze proa = pònnere duos apare pro iscumbatare sa beridade, chie tenet resone; bogare in fatze de pare = pònniri s'unu faci a s'àteru, fai fuedhai in faci, ananti, po istabbiliri comenti funt is cosas; giúghere duas fàcias = èssiri falsus, fingius Sentences giuchet sa face orrúbia ◊ bogandi un'atru de pannu 'e faci límpiu! ◊ chistionat a boxi bàscia e sentza de isprapedhai is ogus o fai facis malas ◊ sas fatzes de sa zente sunt tristas 2. no at zutu sa fatza de mi pedire nudha ◊ ite fatza chi zughet, mancari comare, a si che abbarrare a chida intrea in domo anzena! ◊ furat e si lu narat puru, a fatza manna! ◊ gei no dhi ammancat faci! ◊ carchi pisedhu si tinghet in cara e si faghet sa fatza che frailarzu ◊ no dhue passo pro no dhi bíere sa fatze ◊ fatze de prepotente! ◊ non tenes mancu abba in broca e tenes sa face de mantènnede cane! 3. at pigau s'iscova acinnendusidha a faci lègia a is piciochedhus maus ◊ a giúghere duas fàcias cantu est feu: est a afaltzare su mundhu e a Deu! (Pazzola)◊ drommit a fachi in susu ◊ a s'impiegau ajaja dhi fiat abarrada in faci a chighirista fata ◊ Antioga isciat aturai in faci a su pobidhu candu issu ndi essiat cun maneras murvonatzas ◊ custu gatu no si fuit candu bit cani: dhi abarrat in faci! ◊ s'incràs iat a èssiri arribbau e issu no isciat comenti dh'iat a èssiri fatu faci ◊ babbu si dhu ghetada in faci, a sa connada, ca no enta castiau sa mulleri ◊ is pastoris a is bandius dhis iant postu cuadhus in faci e dhus iant fatus fuiri 4. s'aera annuzada in d-una fache mala ◊ su pani est essiu bellu a faci e a fundu 5. faci a mari parit iscampiendi ◊ issu pastórigat fache a Funtana Orruos ◊ caminàt fàcias acantu fut issu ◊ su chelu fuit preníndhesi de nues niedhas e fache a sas tres de sero pariat iscurigau ◊ sos oros de s'irriu cherent ispatzaos fache a intro dónnia annu Surnames and Proverbs prb: chini tenit faci campat ◊ una manu chin s'atra, s'isciàcuat sa face Scientific Terminology crn Etymon ltn. facies Translations French visage English face Spanish cara, rostro (m) Italian fàccia, vólto German Gesicht.

ifachilàre , vrb: ifachilliare Definition betare in cara, nàrrere in cara a unu su male chi at fatu coment’e brigandhodhu e faendhodhu a bregúngia, lígere sa vida, bogare in bregúngia a ccn. Synonyms e antonyms abbirgonzire, afachilare, refaciai Sentences su maridu a boches artas candho ghirabat l'ifachilliabat totu su chi fachiat, ca nanchi fit male fatu ◊ criticabant e ifachilliabant sa miséria a chie la zuchiat pitzicada a costas Etymon srd. Translations French reprocher, jeter à la figure English to fling in s.o's face (stg) Spanish reprochar Italian rinfacciare German vorhalten.

iscaressíre , vrb: iscaretzire Definition agiummai coment'e a si ndhe bogare sa caratza, ammostare sa cara, bogai faci, foedhare a cara arta chentza bregúngia, cun atza; fintzes giare amparu a partzialidades Synonyms e antonyms abbogare / racumandai Sentences a unu de Tàtari mi so iscaretzidu e l'apo fatu a zigota: bi las apo cantadas bàtoro istrofas!… 2. ma chie ti at iscaressidu?, su píscamu?! Etymon srd. Translations French affronter, braver English to face people boldly Spanish encarar, afrontar Italian farsi avanti, affrontare le persóne con coràggio German vortreten, entgegentreten.

istrócu , nm: stróciu Definition ingestu chi si faet o cosa chi si narat, cambiandho sa boghe e trochendho is murros, po istròchere, pàrrere un'àteru, po befa; calesiògiat cosa chi si faet o chi si narat befandho e faendho erríere Synonyms e antonyms istorcone, istróchidu, strocidura, strocimentu, trastocu 2. sa limba si faghet literadura: condaghes, cartas de logu, gosos, iscravamentos, berbos, contados, cumédias, istivinzos, istrocos, istrobedhalimbas, càntigos de amore, de bartzolu, de trabàgliu e gai Etymon srd. Translations French grimace, contrefaction English counterfeit, face Spanish mueca Italian smòrfia, contraffazióne German Grimasse, Nachäffung.

mofàda , nf: mufada Definition cropu giau cun sa manu a trempas / papai a mufadas = coment'e a bufadura, a s'airada, cun allurpidura, a meda Synonyms e antonyms bussinada, ciafu, iscantargiara, iscavanada, istuturada, smantulada, sporsugada 2. dh'at puntu un'espi a sa língua comenti fiat papendi unu troni de àxina a mufadas Etymon srd. Translations French gifle, tarte English slap in the face Spanish bofetada Italian sbèrla, ceffóne German Ohrfeige, Maulschelle.

pabarúncula , nf: paburúncula Definition fruschedha pitica, essidura; genia de cosa bianca, grassu, chi si arregollet in is gràndhulas de sa pedhe; fintzes orrughedhu de calecuna cosa segada, farinedhu Synonyms e antonyms brúgula, buizola / cífrinu, fanialla, palfaruza Sentences li at essidu una pabarúncula in buca Etymon srd. Translations French pustule, bouton d'acné English small red pimple in the face Spanish pústula, grano Italian pustolétta German Pickel.

refaciài, refaciàre , vrb: arrefaciare, refatzare, rifatzare, rinfaciai, rinfaciare Definition nàrrere in cara a unu su male chi at fatu, betare in face una cosa a unu coment'e brigandhodhu, giaendhodhi curpas Synonyms e antonyms acarai, agiostrare, atzuridare, cadojare, iscamurriare, rumbicare, sfacidhai, sfacidhiri Sentences zughiat un'incristada coment'e unu chi teniat cosa meda de li rifatzare ◊ semus fradile e sorrastra: pro chi sies póveru, si cojuamus, a su nessi no amus de nos rifaciare sas ratzas Translations French reprocher, jeter à la figure (fam.) English to throwin s.o.'s face (sthg.) Spanish reprochar, echar en cara Italian rinfacciare German vorhalten.

rumbicàre , vrb Definition arrespòndhere, in su chistionu, a su chi narat unu, ma mescamente refatzare calecuna cosa, arregodare a unu coment'e a briga, a impróveru (ca no ndhe at fatu contu), su bene chi dhi ant fatu Synonyms e antonyms afrontai, agiostrare, atzuridare, cadojare, iscamurriare Sentences s'àteru in lestresa rumbichesit a totu su chi s'ómine li nesit Etymon itl. rimbeccare Translations French jeter à la figure (fam.) English to fling in s.o. face Spanish reprochar, echar en cara Italian rinfacciare German vorhalten.

sfacidhài , vrb: isfatzidhare* Definition ghetai in faci, nàrrere in cara a unu su male chi at fatu coment'e brigandhodhu Synonyms e antonyms acarai, agiostrare, atzuridare, cadojare, iscamurriare, rumbicare, sfacidhiri Etymon srd. Translations French reprocher English to fling in s.o.'s face Spanish reprochar Italian rinfacciare German vorhalten.

vavàtza , nf Definition sa bandha de aintru de is còscias Scientific Terminology crn Translations French partie intérieure de la cuisse English inside face of the thigh Spanish entrepierna Italian fàccia interna della còscia German Innenseite des Oberschenkels.