Abbreviations Legenda | Symbols Legend

acollàe, acollài , vrb: acollare Definition acapiare, pònnere o pigare in pitzu a càrrigu, po tirare; giare un'ispinta, un'atacu; imbucare a fàere calecuna cosa Synonyms e antonyms addossare, carrigai, imbucai Idioms csn: acollare su pudhecu = prèndhere unu cadhu a s'àteru pro lu domare; fàchere cuforma l'acollat = fai acomenti dh'acucat, segundhu su meledu; acollai a corpus = leare a corpos Sentences a su pòburu Deus ndi dhi acollat de prus! 2. acollai, ca nc'est de ndi fuliai custu muru! ◊ su segrestanu nd'ispicat sa gruxi manna de linna e dhus acollat a cropus! 3. dhu pigant e dh'acollant a itzabai coment'e canis ◊ is paisanus infrascaus dh'acollant a itzérrius e ispintas ◊ acollant a itzerriai: Est unu fantasma! ◊ e acollat a tirai bentu… gei nd'at fatu pagu! 4. acostindhe s'ebba e bàtindhe su sedhatzu po su pudhecu ca dhu acollamos! Etymon itl. Translations French charger, tomber sur qqn. English to saddle, to charge, to attack Spanish cargar, empujar Italian accollare, dare addòsso German aufbürden, herfallen.

allistài , vrb: allistrai, allistrare, listrai Definition pònnere in lista, fàere sa lista Synonyms e antonyms lezistrare, malcare Sentences usada su sistema de is tachedhas po allistai sa cosa chi bendiat, ca no fiat bellu a iscriri ◊ babbu mi aiat allistradu a iscola Etymon srd. Translations French porter sur la liste English to put in a list Spanish alistar Italian méttere in lista German in eine Liste eintragen.

allupíri , vrb rfl: allupriri, allurpire, allurpiri Definition su si betare che lupu, papare che lupu, aira Synonyms e antonyms afarcai, allupiare 1, botzicare, ingolopire Etymon srd. Translations French se jetter sur la nourriture, se gaver English to throw oneself like a wolf, to gulp down Spanish atracar, hartar Italian avventarsi come un lupo, ingozzarsi German gierig essen.

altudhàre , vrb: artudhare, artzudhare, astudhare, atudhare Definition pònnere sa tzudha, fàere inteterare su pilu, intrare su fritu de s'assíchidu, de sa timoria; fintzes arrennegare Synonyms e antonyms aciuciudhae, altudhire, apilurtzie, arpilare, assunciudhai, aturtudhire, atzultzudhare, impilurtzai, impriutzai Sentences fit artudhadu a su fritu e a su fàmene 2. mamas chin fizos morzendhe de fàmine sunt cosas chi faghent altudhare ◊ un'aerita de ispreu mi artudhat sa carena (P.Fae)◊ si li fit atudhada sa carena pessandhe de pòdere favedhare gai a su frade (S.Spiggia)◊ mancari si artzudhet, isse, si dha faent abbassare sa coa! ◊ mi ndhe altudhat sa pedhe Etymon srd. Translations French faire dresser les cheveux sur la tête (herisser), frissonner de froid, frissonner d'horreur English to make s.o.'s hair stand on end, to shudder Spanish espeluznar, ponérsele los pelos de punta Italian far rizzare i capélli, rabbrividire German die Haare sträuben, schaudern.

amèga , avb: ammegu, ammega, ammegas, megas Definition megai de…, èssere faendho, acant'a fàere, apenas fata calecuna cosa / ammegas de mandhigare = sughestantu, in s'ora chi fit, o chi est, manighendhe Sentences ammegas de bènnere so in su mamentu 2. proite tue, fizu de s'upa manna e de unu filu de lughe, ammega in s'oru de sa corona, cun sa làntia de su pensamentu già chircas e preguntas? Etymon srd. Translations French être sur le point de… English in the act of… Spanish mientras, a punto de Italian nell'atto di… German im Begriff zu.

amegài, amegàre , vrb: ammegai, ammegare, megai Definition èssere apunta a…, acanta a…, èssere faendho Sentences bàsciu chi faint su giru de totu sa bidha, no amegant de ndi torrai (A.Garau)◊ sa zente amegat de betare fiores ca est passendhe su santu 2. amegat ca est istenteriau fendi sa missa, ca nci ponit ora e mesu, gopai vicàriu Translations French être sur le point de… English to be going to… Spanish estar a punto depara, estar Italian stare per…, èssere nell'atto di… German im Begriff sein zu.

assúa , avb, prep: assuba, assubra, assupra, asua, asuba, asubra, suba Definition sa parte chi abbàidat o est a cara a in artu; sa parte prus in artu de unu logu / a/c. coment'e prep. s'impreat cun sa prep. de Synonyms e antonyms apícius, issuba, pícius, susu / innantu / apustis | ctr. suta Idioms csn: asua de mei = subra meu; asuba de noti = a denote, a s'iscurigada Sentences dhoi at una mesa cun froris asuba ◊ nc'iat arrumbulau sa perda e si dhui fut sétziu asuba 2. funt duas perdas asuba de pari ◊ dh'at posta assua de sa mesa ◊ asua de basamentu pesas in artu bellu monumentu (C.Villasanta)◊ si est frimmadu asubra de una gruta ◊ mandai is beneditzionis asua de nosatrus! Etymon srd. Translations French sur, dessus English on, over Spanish encima, arriba Italian sópra German oben, auf.

branculimbèsse , avb Definition a b. = a mercas in subra, a palas a terra: ctr. a mata a terra, a buca a terra / corcare, rúere a b. Sentences sos bratos de sos àrbores pariant bortàndhesi a branculimbesse de su gàrrigu de su nibe Etymon srd. Translations French sur le dos English supine Spanish decúbito supino Italian supino German rücklings.

ciúghere , vrb: giúchere, zúchere Definition prus che àteru, pigare o portare in dossu, in sa carena, o apresu meda, siat foedhandho de gente, siat de animales o cosas / ger. ciughindhe Synonyms e antonyms batire, batúchere, bíghere, dúcere*, gíchere, leai, poltare / cadhicare, futire | ctr. lassai Sentences su coro tue lu ciughes de granitu! ◊ sa pudhedra la ciughia in giru ◊ a minore, mi che aiant ciutu fena a su méigu de sos pisedhos ca no manigaia Translations French avoir sur soi English to have something on Spanish llevar Italian portare addòsso, avére con sé German tragen.

còco , nm Definition genia de pedra niedha chi apicant a sa cadenita po maia Synonyms e antonyms pinnadedhu 1, sebeste 2. fit pranghenne chin donzi làcrima che coco, manna goi! Surnames and Proverbs smb: Cocco, Coco Etymon srd. Translations French petite bague qu'on porte sur soi, qui préserve du mauvais œil English jet ring against evil eye Spanish azabache Italian anellino di giavazzo cóntro il malòcchio German Gagatring gegen bösen Blick.

codhilòne , nm: codhirone Definition a c. = ciciu in codhos de un'àteru cun is cambas ananti, una a un'ala e una a s'àtera de su tzugu Synonyms e antonyms cadhigarone, cocolloi, codhedhu, codhicorona, codhubalone, palaborcedhu Sentences leare a unu a codhirone Etymon srd. Translations French porter sur les épaules (qqn) English astride one’s shoulders Spanish a carramanchones Italian a cavallùccio German huckepack.

discrèiri, discrère , vrb Definition finire, acabbare o lassare de crèdere o de ibertare calecuna cosa Synonyms e antonyms disaprensionai, iscrèdere* | ctr. crèdere Translations French revenir sur son opinion English to stop believing in Spanish cambiar opinión Italian discrédere German nicht mehr glauben.

ellonòno?! , avb Definition ello nono: foedhu chi si ponet po nàrrere eja cun prus fortza, coment'e chi dhue siat de s'ispantare solu a pentzare su contràriu Sentences - A bi cres tue, in Deus? - Ellonono?! ◊ - si aiat próidu su riu no si fit sicu! - ellonono! ◊ aicue bi andho, emmo: ellonono?! ◊ de cussa cosa ndhe cherzo deo puru: ellonono?! Translations French certainement, bien sûr English certainly Spanish ciertamente Italian certaménte! German ja gewiß.

èmmo, èmmu , avb Definition foedhu po fàere a cumprèndhere s'adduimentu arrespondhendho a una pregonta, ma nau cun fortza o fintzes abbetiandho / torrare o dare su Chi emmo = torrai sceda nendi ca ei Synonyms e antonyms ei, eja, embo | ctr. nono Sentences l'apo nadu chi emmo ◊ si ti dant su "Chi emmo" cras ti pones in viàgiu ◊ emmo chi est gai! ◊ emmo, berus est! 2. emmo, emmo, a mi che andho: no che abbarro prus cun bois, inoghe! ◊ emmo, emmo, comente cherzo deo fato! Etymon ltn. immo Translations French oui, bien sûr English yes, of course Spanish sí, ciertamente Italian sì, certaménte! German ja gewiß.

fidàdu , pps, agt, nm: fidau, fidatu, firau Definition de fidare; chi est lassau chentza castiau, chentza dhi giare atentzione; chi o chie mantenet sa fide, dhi giaent fide ca tenet firmesa in su chi narat o chi faet a cumprèndhere; chi est trancuillu, chi si fidat, chi no est pentzandho a su malu Synonyms e antonyms afideadu, securu / irfidiada, iscufidada, ispensada | ctr. scunfiantzosu, traitore Idioms csn: a sa fidada = a s'irfidiada, candu unu no est atentu ca no si dh'abetat, a s'ispessada; pessone fidada = unu de si pòdere fidare de isse, chi faghet a si ndhe fidare; tènniri fidau a unu = pessare de si pòdere fidare de unu; tènniri a ccn. fidau che àcua in ciuliru = no li dare fide nudha; fai una cosa a corpu fidau = a coro seguru 2. custu pisedhu faghet fidadu e a ziru, ca zughet sa conca leada de su zogu ◊ sas berbeghes ant ingustadu a sa cosa frisca e faghent fidadas e a s’ortu! ◊ candu si est biu firau ndi at furau totu su chi at pótziu ◊ su pulma fait una frenada…, dèu femu istrantaxu, fidau, e seu arrutu! 3. Giudas puru fit ómine fidadu e traitu at a Cristos ◊ a mei mi tenenta fidau e mi narànt totu ◊ apo postu in sa binza unu fatore chi totus mi naraint: - Est fidadu, che persone sigura e de onore! (A.Masia Arru)◊ at avisadu sa comare fidada pro si fàghere azuare ◊ a tui ti tengu fidau che àcua in ciuliru 4. fidau de su chi m'iat nau su spaciau de fradi miu, seu andau a Aristanis ◊ ite ratza de valentias: mi podias àere dadu sa morte, sendhe fidadu puru, si chérfidu aias! ◊ candu is marineris fiant fidaus, cudha si arregollit sa cosa insoru e si ndi andat 5. comente l'ant iscutu a sa fidada isse fit rutu a longu de fiancu: no tet aer, s'iscuru, nadu mancu "Bah!" a s'istragore de sa fusilada (A.Casula) Surnames and Proverbs prb: amigu fidau tenidhu caru! Translations French sûr English reliable Spanish leal Italian fidato German zuverlässig, treu, treuer Mensch.

incarrutzài , vrb rfl: incurrutzai Definition agiummai coment'e pònnere in su carru: pònnere, imbarare a pitzu de calecuna cosa Synonyms e antonyms acotzai, arrambare, arremai 1, asubai, imbarrigare Sentences dh'at incurrutzau a su muru ◊ no abarris sempri incarrutzau a mei: bai e gioga! ◊ incurrutzat sa conca apitzus de su coscinu, ma sonnu nudha ◊ at incurrutzau sa conca asuba de su codhu de s'amigu Etymon srd. Translations French mettre un objet sur qqch English to lay down Spanish poner encima de algo Italian adagiare sópra German niederlegen.

isculivíta , nf: sculivita Definition cropu giau cun sa manu aperta a nàdigas Synonyms e antonyms culifita, innadiada, innannariada, nadiada / ttrs. iscurivita Sentences sa mama li at sestadu duas isculivitas tzochedhosas, a su pitzinnu, ca at fatu dannu Etymon srd. Translations French coup sur le derrière English spank (ing) Spanish nalgada Italian sculaccióne German kräftiger Schlag auf den Hintern.

ispallatzàda , nf Definition genia de cropighedhu chi si giaet cun sa manu a su codhu, a parte de apalas, in cunfidàntzia Synonyms e antonyms ispaliotada Sentences candho frades mios murrunzaiant ca nachi fio sa fiza de sa pudha bianca, mamma mi daiat un'ispallatzada Etymon srd. Translations French tape sur l'épaule English to slap on the shoulder Spanish palmada en la espalda Italian pacca sulle spalle German Klaps auf die Schulter.

ispinzàre , vrb Definition fàere s'ispinzu, furare unu o is pinzos a ccn., calecuna cosa po dha tènnere coment'e pinzos; arretirare su pinzos giau po asseguramentu; pitzigare de ogu Synonyms e antonyms ispinzorare / pindaciai Sentences s'ómine no si depet mai ispinzare ◊ a su mortu dh'ispinzant: che dhi segant unu pagu de pilos, sas ungas, dh'imbóligant in paperi e dhu chistint 3. sa pitzinna l'apo impinnada a sa nobena de su Cossolu dae candho, ca mi l'aiant ispinzada, ch'est ruta a sa padedha budhindhe ◊ benint a ischire chi a Luguniu li aiant ispinzau sa fémina Etymon srd. Translations French voler, jeter un sort sur qqn English to rob, to cast evil-eye on s.o Spanish robar, aojar Italian rubare, iettare German stehlen, den bösen Blick werfen auf.

megài, megàri , vrb: amegai* Definition m. a, de…: èssere apunta a…, acanta a…, èssere faghindhe… (si podet nàrrere de su presente e fintzes de su passau, imp.) Sentences megàt de si fai una barca ◊ eita megat de sutzedi? ◊ megas de mi fai su chilighiti ◊ murighendi in sèi in sèi si megàt: Oi etotu bollu imparai a ligi ◊ ita megas de arrallai? ◊ ita megas de fai? ◊ no intendis su chi megant de ti nai?! ◊ bah, dèu megu a nci andai: adiosu! Translations French être sur le point de… aller + v. English to be going to… Spanish estar para, estar a punto de… Italian èssere nell'atto di… German im Begriff sein (Inf.), gerade.

«« Search again