Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

abbagadiàre , vrb: bagadiare Definition fàere bagadiu, fàere festa, no andhare a trebballare Synonyms e antonyms afestai Sentences su lunis m'abbagadio ca est printzípiu de chita, su martis so cossumita: no beto bucone a buca Etymon srd. Translations French prendre congé English to take a day off Spanish estar de vacaciones Italian celebrare il giórno festivo, far vacanza German feiern.

acrodhàre , vrb: aggradhare 1, aggrodhare Definition intanare, cuare comente faet su grodhe, su margiane, ibertandho a furare ccn. cosa, abbasciare, su si pònnere abbasciaos coment’e po no si fàere a bíere Synonyms e antonyms abbuare, acuae, ammacionai, apatai, atanai Sentences si acrodhaiat in d-un'istrintorzu, betaiat sa sanna de su rú a s'anzone colendhe e che lu tiraiat ◊ si est acrodhadu acurtzu a una mata de chessa a fàghere de bisonzu Etymon srd. Translations French se terrer, être aux aguets English to go back to one's den, to lie in wait Spanish esconderse, estar alen acecho Italian rintanarsi, stare in agguato German sich verkriechen, auf der Lauer liegen.

alleporedhàre , vrb Definition èssere alligros; èssere o bènnere in calore Synonyms e antonyms alleporizare, apudhai, apudhichinare, incaboniscai, ingrigliare / insuai Etymon srd. Translations French ragaillardir English to make cocky, to be merry Spanish estar alegre, estar cachondo Italian èssere allégro, ringalluzzare German fröhlich sein, eitel werden.

alleporizàre , vrb Definition brinchidare che a su lèpere, èssere alligru, nau fintzes de sa natura de s'ómine candho si faet tètera / macu alleporizadu = chi si giaet a fàere Synonyms e antonyms alleporedhare, apudhai, apudhichinare, incaboniscai, ingrigliare Etymon srd. Translations French ragaillardir English to make cocky Spanish estar alegre, ponerse cachondo Italian ringalluzzire German eitel werden.

alloroscàre , vrb Definition apedhare meda, aira, cun arrennegu; abboghinare, pigare a boghes cun arrennegu, èssere arrennegau Synonyms e antonyms achibberare, inchibberare, inchimerai, picai 3 / allororoscare, apedhae, atocare, aciaulai, baulai, imbauai, inciauai Etymon srd. Translations French aboyer rageusement, piquer English to bark furiously, to offend Spanish ladrar con rabia, estar mosqueado Italian abbaiare rabbiosaménte, impermalire German wütend bellen, aufreizen.

alvinàre , vrb: avrinare Definition pigare frina (ingòllere cosa mala), zúghere sos bundhos, ispramare, pigare assíchidu malu Synonyms e antonyms acicai, arviai, spramai Sentences e fintzas custu séculu avrinadu in nues de fumu abboghinendhe iscràdiat in sos fundhales grogos de s'última mania (L.Mele) 2. su pisedhu, asciuconadu malamente, che fit cúrridu avrinendhe a coas de sa mama ◊ sa morte los at fatos avrinare: che los at dados suta unu càmiu ◊ timia che a sa frea e mi ponia a cúrrere avrinadu Etymon srd. Translations French effrayer English to frighten, to be obsessed Spanish espantar, estar obseso Italian spaventare, èssere ossèsso German erschrecken, besessen sein.

amegài, amegàre , vrb: ammegai, ammegare, megai Definition èssere apunta a…, acanta a…, èssere faendho Sentences bàsciu chi faint su giru de totu sa bidha, no amegant de ndi torrai (A.Garau)◊ sa zente amegat de betare fiores ca est passendhe su santu 2. amegat ca est istenteriau fendi sa missa, ca nci ponit ora e mesu, gopai vicàriu Translations French être sur le point de… English to be going to… Spanish estar a punto depara, estar Italian stare per…, èssere nell'atto di… German im Begriff sein zu.

apistichinzàre , vrb: apistighignare, apistighinzare, pistichinzare Definition pònnere, pigare o tènnere pistighíngiu, arreolu Synonyms e antonyms afruscare 1, apensamentai Sentences custa màzine chi li ant presentau l'at apistichinzau ◊ candho at bidu chi su pisedhu no fit torradu ancora, su babbu comintzeit a si apistighinzare ◊ si apistichinzat pro sa salute Etymon srd. Translations French s'agiter, être inquiet English to crave Spanish zozobrar, estar intranquilo Italian avére o méttere inquietùdine, smània German von Unruhe erfaßen werden, Unruhe verursachen.

arrazonàre , vrb: arrazonare Definition dhu narant de is cuadhos: impurdedhiri, insuai, èssere in calore Synonyms e antonyms arrazonire Etymon srd. Translations French échauffer English to excite Spanish estar en celo Italian incalorire (andare in amóre) German brünstig sein.

assentulàe, assentulàre , vrb: assetulare, sentilare Definition abbarrare firmos, in assentu, in asséliu, pruschetotu nau cun arrennegu Synonyms e antonyms assantaigae, assebiai, asserenciai Sentences ista sériu, asséntuladi a un'oru! ◊ si ti assentulaias in domo faghias bene, cantu chi ses sèmpere in ziru! ◊ assentuladu chi sias, a un'oru! ◊ asséntula e no curras! ◊ non poto assentulare su sonnu ca su ganile non mi dat pasu ◊ assetuladi innoghe! Etymon srd. Translations French se tenir coi English to be quiet Spanish estar quieto Italian star quièto German ruhig sein.

bandhidía , nf Definition su bandhidare, su istare bandhidandho Synonyms e antonyms bandhiadura, bandhidànscia, bandhidazu, bandhidonzu Etymon srd. Translations French fuite English being on the run Spanish estar en paradero desconocido Italian latitanza German Verborgensein.

bandhidónzu , nm Definition su bandhidare, su istare bandhidandho Synonyms e antonyms bandhiadura, bandhidànscia, bandhidazu, bandhidia Etymon srd. Translations French fuite English being on the run Spanish estar en paradero desconocido Italian latitanza German Verborgensein.

corcòne , nm: corconi Definition ammurrionadura, su s'intristare primaos po calecuna ofesa o cosa chi no est pràchia Synonyms e antonyms annógiu, atrafudhu, bischiza, bústica, istrugnu, labbrione, porcandria, pussàgiu Translations French bouderie English sulky expression Spanish ceño, estar de morros Italian bróncio German Schmollmiene.

corrutàe, corrutài, corrutàre , vrb: acorrutare, currutare Definition fàere su corrutu, pònnere su dolu po ccn., portare bestimentu de singiale po unu mortu Sentences coro meu istimadu, si andhas a Torinu ti corruto che mortu! ◊ at corrutadu sos mannos chi che li fint mortos ◊ si morzo innantis, corrútami tue! ◊ ses a conca falada pares currutandhe! Etymon srd. Translations French être en deuil, prendre le deuil English to be in mourning, to go into mourning Spanish estar en duelo Italian èssere in lutto, méttere il lutto German Trauer tragen.

culturínas , avb Definition èssere in c. = àere belle e acabbau una cosa Translations French toucher à sa fin English said of a situation coming to an end (action) Spanish estar en las últimas Italian agli sgóccioli German am Ende.

giàchida , nf Definition su istare o abbarrare in letu, crocaos; nau de una cosa, su èssere posta coment'e crocada Etymon srd. Translations French position couchée English lying, posture Spanish el estar acostado Italian giacitura German Liegen.

imperrài , vrb: imperriai, imperriare Definition cicire a cuadhu, cun is cambas una a cada parte; giumpare, passare de un'ala a s'àtera de calecuna cosa (de su leminàrgiu, de un'erriu, fintzes de su mare); in cobertantza, pònnere in mesu de perras, cobèrrere (fintzes in su sensu de ingannare)/ imperrai in còscia = brincare a cadhu, sere a s'imperriotu Synonyms e antonyms acabadhare, acuadhigai, isperriare / intrare, zumpare Sentences impérrio su cadhu de sa torrada e, in sos caminos de canos ritratos, antigas istigas s'ispijant in s'ànima mia (L.Brozzu)◊ at imperrau sa muredha ◊ s'ómine no essiat a monte, no si fidabat prus a imperriare cadhu 2. chi no sàntziant munera no dhu'impérriant me in su magasinu! ◊ mabadita s'ora chi apu imperriau su mari! ◊ dèu no dh'ia lassau imperrai mancu su liminaxu de domu ◊ cussu a innòi no nc'impérriat prus 3. tui ses marxani béciu, ma a mei no m'impérrias! ◊ a su muenti sardu dh'impérrias una borta isceti! Etymon srd. Translations French être à califourchon English to overlap Spanish estar a horcajadas Italian accavalciare German rittlings sitzen auf.

irraghilàre , vrb Definition bogare de is pantalones is coedhas o alas de sa camisa o de àteru bestimentu de pitzu Synonyms e antonyms irbardellare, irragare, isbragare, isbragugliare, ischígnere | ctr. aggheronare, arraghilare Etymon srd. Translations French délier English to ungird Spanish estar la camisa fuera de los pantalones Italian discìngere German entgürten.

ispérdidu , pps, agt: ispérdiu, spérdiu Definition de ispèrdere; chi no si agatat prus; a logos, guastu, malu, totu andhau male, abbandhonau Synonyms e antonyms ispéirtu, isperevunniu Sentences su logu irbandhonadu, chentza bi colare prus neune a bi triballare, si ch'est ispérdidu 2. assimbillat a una bidha ispérdia 3. cussu casu non fut ispérdiu, ansis fut peri bonu! (G.C.Mameli) Translations French disparu, ruiné English lost, destroyed, gone to ruin Spanish desaparecido, destruido, estar echo una ruina Italian scomparso, distrutto, andato in rovina, desolato German verschwunden, zerstört, verfallen.

mediài 1 , vrb Definition essire coment'e médios, pigaos a machiore, fora de sèi, pèrdere is sentidos Synonyms e antonyms irmedhighinare, ismemoriai Etymon srd. Translations French être hors de soi English to be beside oneself Spanish estar fuera de sí Italian èssere fuòri di sé German außer sich sein.