bículu , nm: bícuru,
pículu Definitzione
parte, minore, de una css. cosa prus manna: a bortas podet èssere no parte ma totu, pentzau a dónnia modu coment'e parte de calecuna cosa prus manna; a bortas si narat de persona a disprétziu
Sinònimos e contràrios
acantu 1,
arrogu,
arróncinu,
arruncu,
bucone,
cànciu,
filchinida,
friginida,
istallada,
moróculu,
pitzuedhu,
strónciu,
tancu,
túturu
| ctr.
totu
Frases
a tàpulu bi at postu unu bículu de robba diferente ◊ zughiat unu bículu de casu e de pane a manigare ◊ amos lígidu unu bículu de lítera ◊ cussu terrinu no est unu bículu, ma una tanca! ◊ triballaiat a sa zoronada, ca teniat petzi carchi bículu in fatore a mesapare
2.
bículu de ómine, frade tou, a no nos dare una manu bidíndhennos goi in apretu!
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
morceau,
bout
Ingresu
piece
Ispagnolu
pedazo
Italianu
pèzzo
Tedescu
Stück,
Teil.
calcanzíle , nm: carcangili,
carcanzile,
cracagnile Definitzione
sa parte de asegus, in is iscarpas, su giru a inghíriu de su cracàngiu, in pitzu de su tacone, s'ispronera
Sinònimos e contràrios
bracangili
/
cdh. calcagnili
Frases
s'óciu atentu connoschet s'imprenta de unu consumau carcanzile
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
le derrière d'une chaussure
Ingresu
heelside of the shoes
Ispagnolu
talón
Italianu
parte posterióre della scarpa
Tedescu
hinterer Teil des Schuhes.
cimixèdha , nf Definitzione
sa punta modhe de sa linna, de is matas
Sinònimos e contràrios
chima,
coma,
coramedhu
Terminologia iscientìfica
rbr
Tradutziones
Frantzesu
partie tendre des arbres
Ingresu
soft part (of a tree)
Ispagnolu
cogollo
Italianu
tenerume delle piante
Tedescu
weicher Teil der Pflanzen.
codiàna , nf, avb: cogiana,
cojana,
congiana Definitzione
s'úrtima parte de una sumana de tempus; sa puda prus bàscia cun prus pagos ogos chi in su fundhu de sa bide depet abbarrare a úrtimu (ctr. cabidiana o carriadòrgia); cotza de linna chi de sa parte de asegus s'intrat in s'incàsciu de s'isteva po mantènnere sidhia sa timona a sa parte de asegus in s'arau / avb. a codiana, in codiana = a úrtimos
Frases
codiana de chida, de mese, de annu ◊ a codiana de s'àteru mese in bidha che sunt sos poetas a sa festa ◊ pustis, a codiana de frearzu, t'impigno de ndhe fàghere ispedire sa cantidade chi ti naro
2.
s'aradu fit divisu in deghe petzos: sa cogiana, s'isteva, sa entale…
Sambenados e Provèrbios
smb:
Cojana, Coiana, Coyana
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
dernier,
derrier,
à la fin,
enfin
Ingresu
the last part,
the back side of a thing
Ispagnolu
cola,
fin,
última
Italianu
l'ùltima parte,
la parte posterióre di qlcs
Tedescu
letzter Teil,
hinterer Teil.
colizòne , nm: corigioni,
corizone,
curizone Definitzione
sa parte prus méngius de su linu, sa chi tessent a tela, a pannos, a lentzolos, e fintzes sa parte prus bona de sa lana; su coro, is fogighedhas prus modhes de erbas acupadas (latuca, càule), fintzes su nasedhu, sa parte de mesu ue su frutuàriu (es. pira, mela e àteru) portat su sèmene / su corizone de s'ijerru = su grofu de s'ierru
Sinònimos e contràrios
coramedhu
/
cdh. curicioni
Frases
su corizone si trataiat pro su tessinzu a telarzu de sas telas fines
Terminologia iscientìfica
rbr
Ètimu
ltn.
carilione(m).
Tradutziones
Frantzesu
partie fine du lin
Ingresu
fine part of linen
Ispagnolu
parte sutil del lino
Italianu
parte fine del lino
Tedescu
feiner Teil des Leinens.
coramédhu , nm, nf: coromedha,
coromedhu,
corumedhu,
culumedhu Definitzione
sa parte de mesu, su coro modhe de unu cambu, de unu fundhu de birdura (es. de sa latuca o àteru acupau), de unu frore, sa punta modhe de is erbas, de is linnas, is cambos modhes (fintzes sa parte méngius de una cosa)
Sinònimos e contràrios
chima,
modhímene,
modhita 2,
sconomedhu,
trisioni
Frases
po passai su sudori de peis ponint coromedhu de modhitzi ◊ is crabas si papant su coromedhu de is matixedhas ◊ ti fait bèni unu decotedhu de cima de lampatzu cun curumedhu de modhitzi ◊ no ti papes sos culumedhos de sa latuca!
Ètimu
ltn.
corymbellus
Tradutziones
Frantzesu
partie tendre
Ingresu
tender part
Ispagnolu
cogollo,
grumo
Italianu
grùmolo,
garzuòlo,
tenerume
Tedescu
Herz,
weicher Teil.
iscruài, iscruàre , vrb: iscrudare,
scroai Definitzione
bogare su cruo, su chi si podet cunsiderare coment'e cosa crua, no tanti bona: foedhandho de filu, de tela, de cosa téssia, pònnere in lessia a dha fàere prus bianca; foedhandho de unu, abbituare a fàere bene is cosas, avesare a su trebballu, educare; foedhandho de imbriagos, pèrdere s'efetu de s'àrculu, isturdire s'imbriaghera; foedhandho de fémina, tastare ómine sa primu borta
Sinònimos e contràrios
ibentiare,
ifegare,
iscoturare,
scexiai
/
irberzinare
2.
su lentore friscu de su sero iscruat sa crea ◊ in s'àtera iscola nos ant iscruadu dae minores, nos ant abbituadu a triballare ◊ su zòvanu cantaiat a sa sola pro s'iscrudare sa boghe ◊ su domadore iscruat su pudhecu areste ◊ ite faghet s'ómine mandrone si no est iscruadu a tribagliare? (Tucone)
3.
Pascale est iscrudandhe sa cochera de eris note ◊ si no est in tinu po s'imbriachera, zai s'iscruat!
Ètimu
ctl.
escruar
Tradutziones
Frantzesu
dégrossir
Ingresu
to refine
Ispagnolu
desbastar
Italianu
levare il crudo,
dirozzare
Tedescu
den rohen Teil entfernen,
vorarbeiten,
verfeinern.
pàlte , nf: parte,
parti Definitzione
de una cosa o cantidade, unu tanti prus piticu de su totu, prus pagu de su totu, nau fintzes de s'interessu, de su chi tocat a unu (e deosi cantepare a sa chi tocat a is àteros); nau de logu, leada, bandha, su logu cunsiderau coment'e tretu postu de calecuna manera po chie dh'abbàidat o ndhe chistionat (ma si narat fintzes de tempus); a su tempus de is bàtoro regnos sardos si naraiat fintzes po regnu, logu = istadu, es. Parte de Càlaris / min. partichedha
Sinònimos e contràrios
arressioni,
arrogu,
bículu,
istallada,
partzida
/
aba,
bandha
/
cdh. palti
| ctr.
totu
Maneras de nàrrere
csn:
sa parte = su chi a unu dhi tocat de s'interessu de sa famíllia, e "sa parti" fintzes in su sensu de unu terrenu; sa p. manna = sa menzus, sa prus manna, de calecuna cosa ispartzia in partes diferentes; fàghere partes belosas = fai calecuna cosa chi praxit a una parti de sa genti ma dispraxit a s'àtera; sa prus p. de…= sa mazore parte, su prus; pònnere a unu in p. de ccn. cosa = fàghere a manera chi in carchi modu bi siat cussu puru, dàreli una parte de carchi cosa; intrare in p. = tènniri o pigai sa parti de ccn. cosa; bogare sa parte de ccn. = de sa cosa chi si ponet a manigare o chi s'impreat, pònnere abbandha innanti sa parte de sa pessone chi no bi est presente pro bi la lassare; pònnere sa p., pagare sa p. = pònniri o pagai su chi tocat de pònniri o de pagai de calincuna cosa; fàghere, fai sa p. a unu = fàghere partzialidades, fàghere parte gelosa, fai s'ala o s'anta a unu, dare resone, difèndhere a unu, pònneresi a s'ala sua de acordu; s'ocru puru cheret sa p. sua = sa cosa depit èssiri bella de bisura puru; fàgheresi sa parte sua = fai, de trabballu, su tanti chi depit, unu, fai figura coment'e is àterus; fàghere sas partes = pratziri s'interessu, pratziri ccn. cosa intr’e totu is chi ndi depint pigai; èssere chentza arte e ne p. = abarrai sentza de nudha, a manus isbuidas, pruscatotu sentza de trabballu; a sa parte! (genia de saludu e cómbidu a chini benit candu sa genti est papendi e saludat nendi Bon'apititu!) = beni tui puru a papai cun nosu!, beni e piga! (ma si agiungit: Beni ca ti ndhe leas!); faedhare o fàgheresi a p. colada, a part'e subra = antibitzaresiche dèndhesi resone chentza ndhe àere, pigaisí sa parti manna; parti de aintru, parti de foras, parte de sero, parti de mengianu, a parti de chitzi = a sa bandha de…, a merí, a mengianu, e gai; pònnere a p. = lassai istai a una parti, fintzas allogai in ccn. logu, remonire; pònniri unu per parti = unu a cada bandha; no si ponit in parti de perdi = no faghet su contu de pèrdere nudha; part'e pari = paribari, s'unu cun s'àteru, de pari a pari; ne in parte ne in logu = in logu perunu; de parte de… = a su postu de…; po parte/parti mia…= a pàrrere meu, pro su chi interessat a mie
Frases
una parte de s'ozu lu bendhimus, una parte nos la lassamus ◊ mi est tocada sa parti prus pitica ◊ su babbu lis at addesumadu sas partes, a sos fizos
2.
míntemi in parte de sos milliones! ◊ l'at postu a parte de su regnu pro lu cumpessare de su bene chi li aiat fatu ◊ isse intrat in parte de s'eréssia ca fit maridu de una sorre de sa morta ◊ si at papau totu cudhu pisci e intrau in parti de sa petza puru ◊ at lassadu sa parte a sos fizos e a su teracu ◊ in cosa agnena mi seo agatau: seo in parte de unu magioledhu, ma àtera cosa no n'apo tocau ◊ sa prus parti de custa méndua est bícia ◊ l'ant triballadu a cumone e faghent sas partes de su chi bi essit ◊ e si pigat peri sa parti manna!…◊ faedhat a parte colada puru, candho no tenet resone! ◊ est poete chi si faghet sa parte sua in sas garas ◊ cussu no tenit arrexoni e tui dhi fais sa parti!
3.
su pipiu est ispartzinandho sa cosa a totu is partes ◊ benit zente dae dogni parte e logu ◊ cun sa sula at trapassadu sa pedhe de parte in parte ◊ in sas partes de Patada bi est proindhe ◊ maridu meu est de sas partes de Campidanu ◊ apu connotu a unu de is partis de Aristanis
4.
passendusí sa boxi part'e pari curriant po èssiri prontus a dhu biri ◊ sighiant a si itzutzullai part'e pari
5.
notesta a parti de mengianu at fatu un'iscutulada de àcua
6.
abbàida s’istrada, de parte de abbaidare a mie! ◊ est arrangiandhe su chi cheret arrangiadu, de parte de lu fuliare
7.
pro parti mia, dèu seu cuscientziosu ◊ no bi at pro parte mia àteru santu chi apat afrontadu su turmentu (Tucone)
8.
babbai miu teniat una parti a mesapari in su sartu de Lanusè, ma su meri biviat in Àrtzana
Sambenados e Provèrbios
smb:
Partis
Ètimu
ltn.
parte(m)
Tradutziones
Frantzesu
part,
partie,
côté
Ingresu
part,
side
Ispagnolu
porción,
parte,
lado
Italianu
porzióne,
quòta,
parte,
lato
Tedescu
Teil,
Seite.
partzída , nf: pratzida Definitzione
parte de una cosa ispartzia
Sinònimos e contràrios
arressioni,
palte,
pratzina,
porrata,
spratzida
Frases
is pratzidas dhas fatzu dèu, ca tui fais parti manna e parti pitica
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
part,
portion
Ingresu
portion
Ispagnolu
porción
Italianu
porzióne
Tedescu
Teil.
pasía , nf Definitzione
parte de unu trebballu, de una cosa, fintzes cunsiderada coment'e tempus, cosa fata a su pasa pasa, in tantas bortas
Sinònimos e contràrios
creze,
mota
Frases
cussu triballu l'amus fatu in tantas pasias, ca fit meda totu a una borta ◊ cust'olia che cheret betada totu a unu: aite a la muntènnere in tantas pasias, tantu est totu a maghinare? ◊ unu líbberu est sèmpere divisu in tantas pasias
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
part,
reprise
Ingresu
part,
restarting
Ispagnolu
parte,
reanudación
Italianu
porzióne,
parte,
riprésa
Tedescu
Teil,
Wiederaufnahme.
pimpirída , nf, nm: pimpiridu,
pimpirina,
pimpirinu 1 Definitzione
orrughedhu piticu de css. cosa: pimpirinu a logos est fintzes bubburuchedha abbruxada o prus assada in su pane de fresa / fai, segai, segaisí a pimpirinas; no nci nd'at p. = no bi ndh'at nudha
Sinònimos e contràrios
biculedhu,
filchinida,
friginida,
imbratu,
murichia,
palfaruza,
paparida,
pibinida,
pimpidalla,
pistàgia,
pipitza,
pitzuedhu,
pravina,
scirina,
soluvrinu,
uchedhu
Frases
fraitzu, dhu fatzu in centu e unu pimpiridu! ◊ in terra dhui at unu pimpiridu de pani ◊ si sunt ghetados che canes a s'oledu e in pag'ora no bi ant lassadu pimpirida ◊ gheta unu pimpiridu de sali a s'insalada! ◊ capit in d-unu pimpirinedhu de paperi
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
miette,
bribes
Ingresu
bit
Ispagnolu
migaja,
añicos
Italianu
bríciola,
framménto,
infinitèsimo
Tedescu
Stückchen,
Bruchstück,
winziger Teil.
rúcru , nm: arruxu,
rugru,
rúgiu 1,
rugu,
ruju 1 Definitzione
donniuna de is partes de una cosa segada; una parte (pitica) de su bestiàmene, de su tàgiu
Sinònimos e contràrios
acantu 1,
arrogu*,
bículu,
cabone,
istallada,
orrogu,
pitzuedhu,
tancu
/
fiotu,
grústiu,
rucrada,
tropedhu
Maneras de nàrrere
csn:
lassare una cosa, una faina, unu triballu a rugos = a mesincumentu, chentza agabbadu; faedhare a rugos = male, de no si cumprèndhere bene su chi si narat; marghinare sa cosa a ruju, mastigare a rugos = male, a cantos russos
Frases
altzat sa lepa unta a una manu e l'abbassat punghindhe faca a terra su rugu mezus ◊ fit mastighendhe calchi ruju de zigarru
2.
unu rugu de sa robba si est iscambadu
3.
sa muzere lassaiat sa faina a rúgios e leaiat sos fizos a bídere su babbu chin sos boes
Tradutziones
Frantzesu
morceau,
partie
Ingresu
piece
Ispagnolu
trozo
Italianu
spezzóne,
pèzzo
Tedescu
Stück,
Teil.