bàndha , nf: banna 1 Definitzione
parte, foedhandho de logu o de tempus
Sinònimos e contràrios
ala,
cherru,
filada,
leada,
parte,
simada
Maneras de nàrrere
csn:
a b., a bandhas (abbandha) = itl. in disparte; fàchere b. a unu = fai is partesas a unu; pònnere, collire cosa a b. = allogai una cosa; a b. de fora, de intro = a sa parti de foras, de aintru; annare, incaminàresi banna de… = andai faci a…; pònneresi a bandha = pònneresi a contu sou; dare bandha una cosa = passai, abbacai, menguare
Frases
a una bandha e a s'àtera de su caminu bi sunt sos muros de sas tancas ◊ ch'est faladu a sa bandha de Campidanu ◊ a sa bandha de martis, de abrile, de mesaustu, a bandha de sas bàtoro, de mesunote ◊ li est andhau dae bandha de palas
2.
su binu como fintzas in su tzilleri est postu a bandha ◊ mi at mutiu a una bandha e mi at nau cosa ◊ fia teracu ma a sos vinti annos mi ponei a bandha cun d-unu grustu de chentu porcos
3.
de coro no mi poto divertire pro ca no mi dat bandha su dolore ◊ callentura furiosa male chi dat banna in lestresa ◊ sa zente at cumintzau a dare bandha a s'iscuricada, imbisitandhe su mortu
Ètimu
itl.
banda
Tradutziones
Frantzesu
partie,
côté
Ingresu
side,
part
Ispagnolu
parte,
lado
Italianu
parte,
lato
Tedescu
Teil,
Seite.
cimixèdha , nf Definitzione
sa punta modhe de sa linna, de is matas
Sinònimos e contràrios
chima,
coma,
coramedhu
Terminologia iscientìfica
rbr
Tradutziones
Frantzesu
partie tendre des arbres
Ingresu
soft part (of a tree)
Ispagnolu
cogollo
Italianu
tenerume delle piante
Tedescu
weicher Teil der Pflanzen.
colizòne , nm: corigioni,
corizone,
curizone Definitzione
sa parte prus méngius de su linu, sa chi tessent a tela, a pannos, a lentzolos, e fintzes sa parte prus bona de sa lana; su coro, is fogighedhas prus modhes de erbas acupadas (latuca, càule), fintzes su nasedhu, sa parte de mesu ue su frutuàriu (es. pira, mela e àteru) portat su sèmene / su corizone de s'ijerru = su grofu de s'ierru
Sinònimos e contràrios
coramedhu
/
cdh. curicioni
Frases
su corizone si trataiat pro su tessinzu a telarzu de sas telas fines
Terminologia iscientìfica
rbr
Ètimu
ltn.
carilione(m).
Tradutziones
Frantzesu
partie fine du lin
Ingresu
fine part of linen
Ispagnolu
parte sutil del lino
Italianu
parte fine del lino
Tedescu
feiner Teil des Leinens.
coramédhu , nm, nf: coromedha,
coromedhu,
corumedhu,
culumedhu Definitzione
sa parte de mesu, su coro modhe de unu cambu, de unu fundhu de birdura (es. de sa latuca o àteru acupau), de unu frore, sa punta modhe de is erbas, de is linnas, is cambos modhes (fintzes sa parte méngius de una cosa)
Sinònimos e contràrios
chima,
modhímene,
modhita 2,
sconomedhu,
trisioni
Frases
po passai su sudori de peis ponint coromedhu de modhitzi ◊ is crabas si papant su coromedhu de is matixedhas ◊ ti fait bèni unu decotedhu de cima de lampatzu cun curumedhu de modhitzi ◊ no ti papes sos culumedhos de sa latuca!
Ètimu
ltn.
corymbellus
Tradutziones
Frantzesu
partie tendre
Ingresu
tender part
Ispagnolu
cogollo,
grumo
Italianu
grùmolo,
garzuòlo,
tenerume
Tedescu
Herz,
weicher Teil.
cucumbédhu , nm: cucumedhu 1,
cucummedhu Definitzione
su coromedhu o puntighedha de mesu, modhe modhe, de su càule, de sa latuca (o fintzes de àteras erbas), sa parte prus bona de una cosa
Sinònimos e contràrios
coramedhu,
truntzedhu
Maneras de nàrrere
csn:
su c. de sa bidha = sa menzus parte de sa zente; artziai is cucumedhus a conca = acucai, pigare sos becos a conca
Frases
incumintzaiat a pilicare s'erva mannicantina, nche tiraiat donzi pilipiu dassanne solu sos cucumbedhos ◊ pro s’iscurressa fudhiat cucumbedhu de ruvu
2.
nci dhi àtziant is cucumedhus a conca e donat una surrulada de pedra a su fillu
Terminologia iscientìfica
rbr
Ètimu
tn.
*cucumellus l
Tradutziones
Frantzesu
partie tendre
Ingresu
tender part
Ispagnolu
grumo
Italianu
tenerume
Tedescu
Zarte.
giogàda , nf: giugada,
zocada Definitzione
su giogare (calesisiat su giogu); in cobertantza, brulla mala, pesante
Sinònimos e contràrios
ghelea
Frases
at bintu una giogada a su loto
2.
labai no si fatzat cancuna giogada su tiau!
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
partie,
jeu
Ingresu
play,
stake
Ispagnolu
partida,
broma pesada,
apuesta
Italianu
giocata
Tedescu
Partie,
Streich.
pàlte , nf: parte,
parti Definitzione
de una cosa o cantidade, unu tanti prus piticu de su totu, prus pagu de su totu, nau fintzes de s'interessu, de su chi tocat a unu (e deosi cantepare a sa chi tocat a is àteros); nau de logu, leada, bandha, su logu cunsiderau coment'e tretu postu de calecuna manera po chie dh'abbàidat o ndhe chistionat (ma si narat fintzes de tempus); a su tempus de is bàtoro regnos sardos si naraiat fintzes po regnu, logu = istadu, es. Parte de Càlaris / min. partichedha
Sinònimos e contràrios
arressioni,
arrogu,
bículu,
istallada,
partzida
/
aba,
bandha
/
cdh. palti
| ctr.
totu
Maneras de nàrrere
csn:
sa parte = su chi a unu dhi tocat de s'interessu de sa famíllia, e "sa parti" fintzes in su sensu de unu terrenu; sa p. manna = sa menzus, sa prus manna, de calecuna cosa ispartzia in partes diferentes; fàghere partes belosas = fai calecuna cosa chi praxit a una parti de sa genti ma dispraxit a s'àtera; sa prus p. de…= sa mazore parte, su prus; pònnere a unu in p. de ccn. cosa = fàghere a manera chi in carchi modu bi siat cussu puru, dàreli una parte de carchi cosa; intrare in p. = tènniri o pigai sa parti de ccn. cosa; bogare sa parte de ccn. = de sa cosa chi si ponet a manigare o chi s'impreat, pònnere abbandha innanti sa parte de sa pessone chi no bi est presente pro bi la lassare; pònnere sa p., pagare sa p. = pònniri o pagai su chi tocat de pònniri o de pagai de calincuna cosa; fàghere, fai sa p. a unu = fàghere partzialidades, fàghere parte gelosa, fai s'ala o s'anta a unu, dare resone, difèndhere a unu, pònneresi a s'ala sua de acordu; s'ocru puru cheret sa p. sua = sa cosa depit èssiri bella de bisura puru; fàgheresi sa parte sua = fai, de trabballu, su tanti chi depit, unu, fai figura coment'e is àterus; fàghere sas partes = pratziri s'interessu, pratziri ccn. cosa intr’e totu is chi ndi depint pigai; èssere chentza arte e ne p. = abarrai sentza de nudha, a manus isbuidas, pruscatotu sentza de trabballu; a sa parte! (genia de saludu e cómbidu a chini benit candu sa genti est papendi e saludat nendi Bon'apititu!) = beni tui puru a papai cun nosu!, beni e piga! (ma si agiungit: Beni ca ti ndhe leas!); faedhare o fàgheresi a p. colada, a part'e subra = antibitzaresiche dèndhesi resone chentza ndhe àere, pigaisí sa parti manna; parti de aintru, parti de foras, parte de sero, parti de mengianu, a parti de chitzi = a sa bandha de…, a merí, a mengianu, e gai; pònnere a p. = lassai istai a una parti, fintzas allogai in ccn. logu, remonire; pònniri unu per parti = unu a cada bandha; no si ponit in parti de perdi = no faghet su contu de pèrdere nudha; part'e pari = paribari, s'unu cun s'àteru, de pari a pari; ne in parte ne in logu = in logu perunu; de parte de… = a su postu de…; po parte/parti mia…= a pàrrere meu, pro su chi interessat a mie
Frases
una parte de s'ozu lu bendhimus, una parte nos la lassamus ◊ mi est tocada sa parti prus pitica ◊ su babbu lis at addesumadu sas partes, a sos fizos
2.
míntemi in parte de sos milliones! ◊ l'at postu a parte de su regnu pro lu cumpessare de su bene chi li aiat fatu ◊ isse intrat in parte de s'eréssia ca fit maridu de una sorre de sa morta ◊ si at papau totu cudhu pisci e intrau in parti de sa petza puru ◊ at lassadu sa parte a sos fizos e a su teracu ◊ in cosa agnena mi seo agatau: seo in parte de unu magioledhu, ma àtera cosa no n'apo tocau ◊ sa prus parti de custa méndua est bícia ◊ l'ant triballadu a cumone e faghent sas partes de su chi bi essit ◊ e si pigat peri sa parti manna!…◊ faedhat a parte colada puru, candho no tenet resone! ◊ est poete chi si faghet sa parte sua in sas garas ◊ cussu no tenit arrexoni e tui dhi fais sa parti!
3.
su pipiu est ispartzinandho sa cosa a totu is partes ◊ benit zente dae dogni parte e logu ◊ cun sa sula at trapassadu sa pedhe de parte in parte ◊ in sas partes de Patada bi est proindhe ◊ maridu meu est de sas partes de Campidanu ◊ apu connotu a unu de is partis de Aristanis
4.
passendusí sa boxi part'e pari curriant po èssiri prontus a dhu biri ◊ sighiant a si itzutzullai part'e pari
5.
notesta a parti de mengianu at fatu un'iscutulada de àcua
6.
abbàida s’istrada, de parte de abbaidare a mie! ◊ est arrangiandhe su chi cheret arrangiadu, de parte de lu fuliare
7.
pro parti mia, dèu seu cuscientziosu ◊ no bi at pro parte mia àteru santu chi apat afrontadu su turmentu (Tucone)
8.
babbai miu teniat una parti a mesapari in su sartu de Lanusè, ma su meri biviat in Àrtzana
Sambenados e Provèrbios
smb:
Partis
Ètimu
ltn.
parte(m)
Tradutziones
Frantzesu
part,
partie,
côté
Ingresu
part,
side
Ispagnolu
porción,
parte,
lado
Italianu
porzióne,
quòta,
parte,
lato
Tedescu
Teil,
Seite.
partía , nf: partida,
partzida 1 Definitzione
su partire, tzucare a logu; foedhandho de giogos, camba o pasia de giogu, giogada, su giogu fintzes a is conclusiones candho si faet su contu de is arresurtados; foedhandho de cosas de bèndhere o comporare, unu tanti de cosa béndhia o comporada totu impare
Sinònimos e contràrios
andhada,
tucada
/
giogada
2.
sa partzida nos est aggradà meda
Tradutziones
Frantzesu
partie,
match
Ingresu
match
Ispagnolu
partida,
partido
Italianu
partita
Tedescu
Abreise,
Spiel.
rúcru , nm: arruxu,
rugru,
rúgiu 1,
rugu,
ruju 1 Definitzione
donniuna de is partes de una cosa segada; una parte (pitica) de su bestiàmene, de su tàgiu
Sinònimos e contràrios
acantu 1,
arrogu*,
bículu,
cabone,
istallada,
orrogu,
pitzuedhu,
tancu
/
fiotu,
grústiu,
rucrada,
tropedhu
Maneras de nàrrere
csn:
lassare una cosa, una faina, unu triballu a rugos = a mesincumentu, chentza agabbadu; faedhare a rugos = male, de no si cumprèndhere bene su chi si narat; marghinare sa cosa a ruju, mastigare a rugos = male, a cantos russos
Frases
altzat sa lepa unta a una manu e l'abbassat punghindhe faca a terra su rugu mezus ◊ fit mastighendhe calchi ruju de zigarru
2.
unu rugu de sa robba si est iscambadu
3.
sa muzere lassaiat sa faina a rúgios e leaiat sos fizos a bídere su babbu chin sos boes
Tradutziones
Frantzesu
morceau,
partie
Ingresu
piece
Ispagnolu
trozo
Italianu
spezzóne,
pèzzo
Tedescu
Stück,
Teil.
vavàtza , nf Definitzione
sa bandha de aintru de is còscias
Terminologia iscientìfica
crn
Tradutziones
Frantzesu
partie intérieure de la cuisse
Ingresu
inside face of the thigh
Ispagnolu
entrepierna
Italianu
fàccia interna della còscia
Tedescu
Innenseite des Oberschenkels.