Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

acantighédhu , nm Definitzione min. de acantu 1 Sinònimos e contràrios acodedhu, arroghedhu, incuedhu, mingulitu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu petit morceau Ingresu little piece Ispagnolu trocito Italianu pezzettino Tedescu Stückchen.

acàntu 1 , nm: cànciu, ecante Definitzione parte de una cosa, unu bículu, unu pagu (fintzes de tempus), unu tanti pagu / min. acantedhu Sinònimos e contràrios arrogu, arruncu, bículu, filchinida, istallada, pitzuedhu, rúgiu 1, strónciu, tancu, ticu / iscuta / agimmai Frases at postu in sa cassarola un'acantu de abba ◊ no ti movet acantu mancu su prantu de fizos tuos! ◊ bae a frundhagu e ndhe pigas un'acantu de pisu sicu! 2. su binu est acantu durci ◊ iseta acantedhu! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu morceau Ingresu piece Ispagnolu trozo, pedazo Italianu pèzzo Tedescu Stück.

achipíre, achipíri , vrb Definitzione fàere meda in pag'ora; fàere a ora, a tempus Sinònimos e contràrios achivire, aciviri, acodie Maneras de nàrrere csn: a. bisonzu = resèssere a fàghere; a. a su dovere = atèndhere a su dovere, fai unu doveri Frases chie est lestru e cabosu achipit in su tribàgliu ◊ a cosire a màchina s'achipit prus chi no a manu ◊ pro achipire faghide cun ambas manos! ◊ tocat de achipire si cherimus cumprire su tribàgliu! ◊ triballu inzotosu no si ndhe achipit ◊ si s'achipit de coro su dovere che passat su tempus prus serenu 2. chi ia achípiu a su pulma no ndhe fui torrau a pei ◊ su tempus est lestru e deo no poto achipire: lu giuto a tretu e mi at bell'e sighidu (N.Pianu)◊ oe no dh'achípio a fàere custa faina: che dh'acabbo cras ◊ candu est meda, in logu de asfaltu s'àcua no benit achipia Ètimu itl. accivire Tradutziones Frantzesu faire vite, travailler efficacement Ingresu to get through a big piece of work, to work with efficacy Ispagnolu despachar Italianu sbrigare mólto lavóro in pòco tèmpo, lavorare con efficàcia Tedescu leisten, schaffen.

acodèdha, acodédhu , nm: ancodedhu, codedhu Definitzione unu bículu piticu / min. acodedhedha Sinònimos e contràrios acantighedhu, arroghedhu, arróncinu, bículu, bucone, incodedhu, incuedhu, mingulitu, pitzuedhu, tanchedhu, uchedhu Frases chi portas una pinna e un'acodedha de paperi t'iscrís s'indiritzu ◊ furànt trigu po si podi fai un'acodedhu de pani ◊ de sa buciachita ndi at bogau un'acodedhu de zigarru ◊ si fiat fatu unu bistiri cun ancodedhus de arrobba ◊ apu allichidiu un'acodedhu de arruga ◊ dhi donat su pani po andai a trabballai ma dhi arrecumandat de ndi torrai un'acodedhedha Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu petit morceau Ingresu little piece Ispagnolu trocito Italianu pezzettino, mozzicóne Tedescu Stückchen, Stummel.

apetzài, apetzàre , vrb Definitzione segare a orrugos, pruschetotu foedhandho de linna; foedhandho de gente, iscabbúllere ccn. cosa, arrennèscere a ndhe bogare calecuna cosa, a cumbínchere s’àteru; si narat fintzes in su sensu de ischire o de cumprèndhere Sinònimos e contràrios arrogai, chimentare, ispetzare, segai Frases seco sas cambas sicas de s'éliche, las apetzo e mi las gàrrigo ◊ si as idea de bi apetzare linna, in s'àlvure mia, cheret chi isetes! ◊ ti giamo pro mi apetzare un'àrbure a su fogu ◊ candu apetzas sa linna beni po ti abasiai 2. no lu chirches prus, a isse, tantu no ndhe apetzas nudha ◊ e bae e apetzabbei in cosas gai mannas, tue!… Tradutziones Frantzesu tronçonner Ingresu to piece together Ispagnolu cortar madera Italianu appezzare Tedescu in Stücke zerscheiden.

arrógu , nm: orrogu Definitzione donniuna de is partes de una cosa segada, crantu, bículu, ma fintzes parte de unu totu intreu / min. arroghedhu, arroghedhedhu, arroghixedhu; un'arrogu mannu = rujone; arrogu de… = nadu cun arrennegu o a menisprésiu de cosa intrea, de ccn. Sinònimos e contràrios arruncu, bículu, cabone, cànciu, filchinida, istallada, pitzuedhu, rucru, strónciu, tancu / palte, tretu Maneras de nàrrere csn: tiraindi arrogu = fàghere sa cosa chentza delicadesa peruna; andaisindi a arrogus = nadu de cosa, isparfaruzàresi, andhàreche, istacàresi a cantos; calai a arrogus = nadu de bestimenta, èssere irfata, betza meda, a cantos, cossumida; fai cosa a arrogus e a mússius = a tretos, a iscutas, no totu pínnigu Frases papai un'arrogu de pani, de petza, de casu ◊ poni duus arrogus de linna a su fogu! ◊ pigu un'arrogu de giornali po allúiri su fogu 2. ant bombardau s’arrogu de mari ananti de sa citadi ◊ po unu bell'arrogu sa costera àrtziat cun d-unu péndinu longu e addasiau (R.Spissu)◊ de su contu nd'apu inténdiu un'arrogu ◊ cun custus arrogus de iscedas si podit fai un'istória ◊ de sa ventana si bit un'arrogu de sa pineta 3. apu a arrespundi a cust'arrogu de paperi chi mi ant presentau ◊ arrogu de molenti, baidindi! ◊ si dha portamu dèu cuss'arrogu de divisa biat ca si pinnigànt, is itzaracus!… 4. fai abbellu, ca ndi tiras arrogu! ◊ cussu narat fuedhus chi ti ndi tirant s'arrogu! ◊ a giovunedhu at lassau s'ànima a arrogus me in sartu, pascendi crabas Tradutziones Frantzesu morceau Ingresu piece Ispagnolu trocito, pizca Italianu pèzzo, brandèllo Tedescu Stück.

bículu , nm: bícuru, pículu Definitzione parte, minore, de una css. cosa prus manna: a bortas podet èssere no parte ma totu, pentzau a dónnia modu coment'e parte de calecuna cosa prus manna; a bortas si narat de persona a disprétziu Sinònimos e contràrios acantu 1, arrogu, arróncinu, arruncu, bucone, cànciu, filchinida, friginida, istallada, moróculu, pitzuedhu, strónciu, tancu, túturu | ctr. totu Frases a tàpulu bi at postu unu bículu de robba diferente ◊ zughiat unu bículu de casu e de pane a manigare ◊ amos lígidu unu bículu de lítera ◊ cussu terrinu no est unu bículu, ma una tanca! ◊ triballaiat a sa zoronada, ca teniat petzi carchi bículu in fatore a mesapare 2. bículu de ómine, frade tou, a no nos dare una manu bidíndhennos goi in apretu! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu morceau, bout Ingresu piece Ispagnolu pedazo Italianu pèzzo Tedescu Stück, Teil.

cànciu , nm: acantu 1, cante 1, cantu 1, cantzu, crantu, ecante Definitzione parte de una cosa, unu pagu, unu bículu / min. cantedhu, cantighedhu Sinònimos e contràrios arrogu, arruncu, bículu, filchinida, istallada, pitzuedhu, rúgiu 1, strónciu, tancu / agimmai | ctr. totu Maneras de nàrrere csn: fàghere a cantos = arrogai; dare cosa a cantu in manu = manera de fai de chini pigat is àterus acomenti e pipius mancu bellus a si pigai sa cosa de passei etotu Frases est orrostindhe sartitzu e dolandhe a cantzu a cantzu dae s'ispidu! ◊ ses tentu in forte a névrios e miudhu ca su cantzu prus bonu ti as papau (L.Loi)◊ cun cantos de carvone iscriia subra de sas rocas ◊ candho isparabant sas minas, sos cantos de sa preda bolabant e falabant allargu ◊ sa tancadura si podet apèrrere cun unu crantu de ferru ◊ carchi unu andhet a vatire cante de abba! 2. restant de afidare luego, cun pagu frazu, ca, tantu, sa picioca puru est cant'e sola, chena parentes 3. mere limidu, lampu: a sos teracos lis daet su casu a cantu in manu! ◊ lassa chi si lu leet isse etotu su chi li serbit, no li dias sa cosa a cantu in manu, za est mannu! Ètimu ltn. canthus Tradutziones Frantzesu morceau Ingresu piece Ispagnolu trozo Italianu pèzzo, segménto Tedescu Stück.

pétzu , nm Definitzione truncu mannu de linna, longu e no tanti grussu, pruschetotu segau a serra, chi ponent po agguantare ccn. cosa grae meda o de pòdere pigare pesu grae (es. teulada, intaulau) Sinònimos e contràrios biga, trae / terrinu Maneras de nàrrere csn: p. de terra = terrinu; petzus lauraus = terras prenas; èssiri p. de furca = malu, trassosu, malafatore; petzu de giòvunu, de ómini = zòvanu, ómine mannu meda; petz'e ogu che pira = ogros maduros Frases si at béndhidu totu, finas tàulas e petzos de sa domo ◊ l'ant àpidu impicadu a unu petzu ◊ ballendhe si àlciat e si pesat fin'a tocare su petzu: est a bídere lezeresa! ◊ sa barraca fiat fata totu a petzus mannus de tziníbiri 2. gràscias a Deus so como betzu mannu, sempre, però messendhe in petzu meu ◊ in su petzu chi bi ponzo trigu, ista seguru chi trigu bi ponet! 3. nci at petzu de giòvunu artu cantu su campanili Ètimu itl. pezzo Tradutziones Frantzesu poutre, pièce de terre Ingresu gilder, piece of ground Ispagnolu viga, parcela Italianu trave, appezzaménto Tedescu Balken, Grundstück.

pétzu 1 , nm Definitzione donniuna de is partes intradas apare po cuncordare una màchina, unu machinàriu, unu trastu Tradutziones Frantzesu pièce Ingresu piece Ispagnolu pieza Italianu pèzzo Tedescu Stück.

pillítu , nm Definitzione unu de is tantos númenes in cobertantza po nàrrere sa natura de sa fémina Sinònimos e contràrios brodho, budhudhu, cunnu, nicu, pilicarju, pinnàciu, piricochedhu, piricocu, porposeo Sambenados e Provèrbios smb: Pillittu, Pillitu Terminologia iscientìfica ssl Tradutziones Frantzesu con (vulg.) Ingresu piece of stuff Ispagnolu coño Italianu fica Tedescu Feige, Futze.

pitzuédhu , nm Definitzione orrughedhu piticu, un'apenas de cosa Sinònimos e contràrios arrogu, bículu, bucone, cànciu, pítzia, tancu, túturu Frases depu aciungi unu pitzuedhu de craboni a su fogu Tradutziones Frantzesu petit morceau Ingresu small piece Ispagnolu trocito, pedazo Italianu pezzétto Tedescu Stückchen.

rúcru , nm: arruxu, rugru, rúgiu 1, rugu, ruju 1 Definitzione donniuna de is partes de una cosa segada; una parte (pitica) de su bestiàmene, de su tàgiu Sinònimos e contràrios acantu 1, arrogu*, bículu, cabone, istallada, orrogu, pitzuedhu, tancu / fiotu, grústiu, rucrada, tropedhu Maneras de nàrrere csn: lassare una cosa, una faina, unu triballu a rugos = a mesincumentu, chentza agabbadu; faedhare a rugos = male, de no si cumprèndhere bene su chi si narat; marghinare sa cosa a ruju, mastigare a rugos = male, a cantos russos Frases altzat sa lepa unta a una manu e l'abbassat punghindhe faca a terra su rugu mezus ◊ fit mastighendhe calchi ruju de zigarru 2. unu rugu de sa robba si est iscambadu 3. sa muzere lassaiat sa faina a rúgios e leaiat sos fizos a bídere su babbu chin sos boes Tradutziones Frantzesu morceau, partie Ingresu piece Ispagnolu trozo Italianu spezzóne, pèzzo Tedescu Stück, Teil.

strónciu, strónciulu , nm: strúnciu, strúnciulu, trónciu* Definitzione bículu, orrugu de cosa, prus che àteru pane, segau a manos / segai a strónciu = nau de manera de fàere a sa grussera, chentza delicadesa e ne crabbu Sinònimos e contràrios acantu 1, arrogu, bículu, istallada, rúgiu 1, tancu | ctr. totu Frases donaisidhu unu strúnciu de pani! ◊ unu strónciu de pani e saludi po bivi in allirghia! ◊ giaunàt candu no agatàt a nemus de dhi donai unu strónciu de pani ◊ su malassortau est cumossendu ferenu po unu strónciulu de civraxu Tradutziones Frantzesu morceau, bout Ingresu piece Ispagnolu trozo Italianu pèzzo Tedescu Stück.