Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

abarrài , vrb: abbarrae, abbarrai, abbarrare, abbarrari Definitzione su istare in su matessi logu, de unu matessi betu, fintzes arrèschere, firmare, e nau de cantidade in su sensu de avantzare, coigiare: a logos abbarrare bolet nàrrere incracare, abbatigare Sinònimos e contràrios addurae, afrimai, aparare, arreare, aturai, imbarare, rèzere, stentai / avansare 1, soberare / abbaticare, incalcare | ctr. andai Maneras de nàrrere csn: andai, andhare o istare abarra abarra = caminare a su pasa pasa, a su frimma frimma; abbarrare a su chi faghet s'àteru = leare pro bonu o atzetare su chi faghet o cheret s'àteru; abbarrai po perda de fundamentu = abarrai po niali, a pedra ’e cadhigare, a pedra ’e sètzere, pro sempre (nadu a irfutimentu); abbarrai in faci a unu = rispòndhereli, mostraidhi is dentis; abarrai inténdius = abarrai de acórdiu; abbarrai a manus arréndias = istare a manos iscutas, chentza fàghere nudha; abbarrai in parada = frimmàresi pro abbaidare, istare frimmos abbaidendhe; abbarrai a barba asciuta = cun unu prammu de nasu, chentza su chi s'isperaiat; sunfriri de carru abbarrau = andhare de su corpus a pelea, èssere tupados, frimmos de andhare de su corpus; èssiri abarraus (agt.) = che fatos e lassados, che nemmos, èssere chentza intiga peruna Frases abarras innòi o ti ndi andas? ◊ si abbarrades chenamus paris ◊ abarra firmu!, abbarra mudu!, abbarra trancuillu!, abbarra cun Deus! ◊ seu abarrau prexau de custa cosa ◊ si sighit deosi cussu abbarrat istrupiau ◊ candu mi crocu a meigama abarru totu sa noti fúrria fúrria ◊ isse ischit abbarrare a cadhu ◊ de totu cussa cosa no ti at abarrau nudha 2. l'apo posta bene, cussa cosa, ma no abbarrat ◊ su giuo s'est abarrau in sa pesada ca fut tropu su gàrrigu 3. in su tempus chi dhi abarrat depit fai custu! ◊ no dhi fut abarrau nudha de su chi iat pigau ◊ ti che as ispéndhiu totu e ses torrau a bidha a ti aprecare, ca assumancus cussu innoghe ti est abbarrau! ◊ chi ti dha papas tui, sa cosa, no ndi abarrat a mimi! ◊ candho ndhe bogat s'ispesa, ite dhi abbarrat? 4. funt abarraus, in custa bidha, assinuncas podenta fai assumancus calincuna festa po portai genti! Sambenados e Provèrbios prb: mezus carru annanne chi no carru abbarradu Tradutziones Frantzesu rester Ingresu to stay Ispagnolu quedarse Italianu rimanére, permanére Tedescu bleiben.

abberelàre , vrb Definitzione coment'e meravigliare meda de lassare o istare coment'e chentza cumprèndhere Sinònimos e contràrios abbalaucare, abbengare, abbentai, asturdire, atolondrai, atontonare, iselentare, scilibriri, stolondrai Frases deo mi abberelai bisàndhemi sa terra mia Tradutziones Frantzesu abasourdir Ingresu to amaze, to be amaze Ispagnolu quedarse pasmado, asombrado Italianu stupefarsi, sbalordire Tedescu staunen, verblüffen.

aprantamonàre , vrb rfl Definitzione su si pònnere a prantamone, istare che prantamone, su si parare prantaos ananti de ccn. giaendhodhi ifadu Frases como ti ses aprantamonadu cue!… Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu rester planter comme un piquet Ingresu to stand stiffy Ispagnolu quedarse encandilado Italianu stare impalato Tedescu kerzengerade stehenbleiben.

astriàre , vrb Definitzione sentire istriore, de su fritu o de sa timoria Sinònimos e contràrios arpilare / acicai, apramare, arrorisai, asciuconare, asciustrare, istriai Frases ite frita s'aera: oe est astriendhe! ◊ titia, inoghe mi àstriat sas intragnas che chi siat su logu cobertu de nie! ◊ si mi sunt astriadas sas palas 2. in s'istante s'intendhet unu tronu tzachedhosu chi l'at totu astriada (N.Cucureddu)◊ li at astriadu dogni tudhu de pilu ◊ in cussu líbbaru bi at una torrada chi batit sa tudha e àstriat sa cara pro sas cosas chi contat Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu frémir d'horreur Ingresu to be horrified Ispagnolu quedarse helado Italianu agghiacciare, raccapricciare Tedescu erstarren.

aturài, aturàre , vrb Definitzione su istare o abbarrare in su matessi logu o de unu matessi betu o manera Sinònimos e contràrios abarrai, addurae, afrimai, imbarare | ctr. andai, tocai 1 Frases est aturara sola in pratza ◊ depit aturai atentu ◊ po totu su merí est aturada citia ◊ si su trémulu est giagadu meda, aturat pitzigadu in sa tassita (G.Addis) 2. mi funt aturaus cuatru sodhus Sambenados e Provèrbios prb: aturai in sa pinta giusta, in sa pinta ereta Ètimu ctl. aturar-se Tradutziones Frantzesu rester Ingresu to stay Ispagnolu quedarse Italianu restare, rimanére Tedescu bleiben.

bisogài , vrb Definitzione coment'e intzurpare, ma prus che àteru po isfortzu abbaidandho Sinònimos e contràrios incegai, isogritedhare, isoxitare, sbisogai Frases alluimí sa luxi ca seu bisoghendimí! ◊ seu bisoghendumí cun custa cosa iscrita pitichedhedha Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu aveugler Ingresu to blind Ispagnolu quedarse ciego Italianu accecare Tedescu erblinden, blenden.

tratèniri, tratènnere, tratènniri , vrb Definitzione istare, ibertare unu tanti de tempus; fàere abbarrare, fàere ibertare; fintzes ostènnere, transire o fàere a mancu de fàere una cosa / pps. tratesu, traténniu; tratenni su respiru = abbarrare unu pagu chentza torrare àlidu Sinònimos e contràrios addurae, arreare, illesinare, istentae | ctr. andai Frases si tratenit su tanti chi serbit po fai sa cosa ◊ no mi tratenzo ca tenzo presse ◊ in sa posta bi aiat zente e apo tratesu ◊ so andhendhe, no poto tratènnere ◊ apo tratesu a ti rispòndhere pro t'iscríere in poesia ◊ si est traténniu fintzas a tardu ma no bidiat s'ora de si ndi andai ◊ e meda che tratenes in bidha?◊ tratenedesi, fostè, tziu Antiogu! 2. mi ant tratesu in domo de Fulanu: pro cussu no so torradu luego ◊ toca, trateni is assuconis! 3. no isciu cumenti mi seu poderau de dh'ai aferrau… Mi seu traténniu ca fiaus in logu beneditu! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu rester, entretenir Ingresu to hold, to keep oneself, to engage Ispagnolu quedarse, retener Italianu trattenérsi, trattenére, intrattenére Tedescu bleiben, aufhalten, unterhalten.

tratèsa , nf Definitzione su si tratènnere Sinònimos e contràrios biltentu, intertenimentu, intratesa, istallia, stentu Frases in sas musas mi fato tratesa ca sullevu mi sunt in donzi pena (M.Dore)◊ ti che cuas apalas de su monte, ue t'est possíbbile a fàghere tratesa (C.Longu) Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu action de rester Ingresu entertainment Ispagnolu el quedarse, entretenimiento Italianu tratteniménto Tedescu Unterhaltung.