Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

arrébiu , nm: arrépiu Definitzione pagu pagu de tempus, de pàusu Sinònimos e contràrios àchiu, arresetu, assébiu, impasada Frases seus sempri in giru, sentz'e arrébiu ◊ no acatat arrépiu su coro tou ◊ fit a su anna anna e in domo sua non bi fachiat arrépiu ◊ semus chircandhe isperu chen'arrépiu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu arrêt, trêve Ingresu rest, truce Ispagnolu tregua, pausa Italianu sòsta, trégua Tedescu Halt, Rast.

arrepiàre , vrb: repiare Definitzione su si pigare un'arrépiu, firmare un'iscuta a pausare, arreare Sinònimos e contràrios tasire / abarrai, aturai Frases s'ómine no arrépiat mai 2. in domo sua isse non bi arrepiaiat prus ca totus lu chircaiant Tradutziones Frantzesu arrêter, faire halte Ingresu to stop, to grant a rest Ispagnolu hacer una pausa Italianu sostare, concèdersi una trégua Tedescu rasten.

assébiu , nm, agt, avb: assélgiu, asséliu Definitzione su istare firmos, in pàusu, in paghe, chentza fàere, chentza matanare, chentza pentzamentos: coment'e avb. (a. = a asséliu) si podet fintzes impreare acordau che un'agetivu; fintzes trabballu po arrangiare o pònnere apostu calencuna cosa / èssere de malu asséliu = chentza asséliu, sèmpere ammungiandho Sinònimos e contràrios amellu, apógliu, arréulu 1, asseletu, paidhu / firmu, séliu / arràngiu, mezoru | ctr. oriolu, tormentu, trambullu Frases cun totu cussu it'e fàghere no tenzo asséliu ◊ aspetat de Deus s'asséliu eternu ◊ is bècius bolint asséliu ◊ su sero, sos fulferinos chirchendhe asséliu punnant a sa solzaga ◊ fostei no tenit assébiu, sempri in movimentu! 2. si arregordat de sa pischera in s'arriu cun s'àcua assélia e límpia ◊ su dolori no mi lassat assébia 3. tocat a dhas lassai assébiu is bagadias, e is cojadas puru! ◊ lassamí sa conca asséliu, gei dhu sciu su chi fatzu! ◊ atura asséliu! ◊ no podendu abbarrai asséliu de su prexu, si fiat imprassau a su babbu ◊ sas bamas sunt paschendhe assélias 4. cun cussu dinai depeus fai assélius in domu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu repos, calme, paix Ingresu rest Ispagnolu descanso, tranquilidad Italianu ripòso, quïète, bonàccia, tranquillità Tedescu Ruhe, Stille.

àtzula , nf Definitzione fundhurúgiu de sa lissia Sinònimos e contràrios bogaderi, sàciula* Tradutziones Frantzesu charrée Ingresu rest of ash inside an ash pan Ispagnolu cernada Italianu ceneràccio Tedescu Laugenasche.

descansàre , vrb: discanciai, discansai, discansare, discantzai, discassare Definitzione istare a discantzu, pausandho, gosare discantzos, cosas de recreu o chi no arrechedent peruna pelea, fintzes istare a chistionu cun ccn. Sinònimos e contràrios pasai Frases ita apu tentu in custa vira? apu sempri ghimallau, trabballendi dugna cira, no mi seu mai discantzau ◊ asuta de una mata dha biu discantzendu: dha miru, mi acatu chi prus no podiat iscampai de mei, mischina, currendu (E.Pintor Sírigu)◊ fui totu s'ora discanciandumí cun d-unu, a chistionu Ètimu ctl., spn. Tradutziones Frantzesu reposer Ingresu to rest Ispagnolu descansar Italianu riposare Tedescu ausruhen.

discànciu , nm: discansu, discàntziu, discantzu, discassu Definitzione tempus chi si passat chentza fàere o faendho calecuna cosa fàcile, praghillosa, trebballu lébiu, chi no giaet pelea e ne pelea / a discansu, a discantzu = a dàsiu, abbellu, chentza presse e chentza matana, cun fatzilidade, itl. comodaménte Sinònimos e contràrios desogu, discansada, pàsiu | ctr. cadha, pelea, stragu 1 Frases tengu discànciu ca immoi su trabballu est prus pagu ◊ za si l'at leadu su discansu, tota die chentza fàghere nudha! ◊ sas anades fint totu in festa, in discassu ◊ bos giambet in discansu dogni atreghentu! ◊ faghet sas cosas bene, chena tropu presse ne tropu discansu ◊ sa tellora de funtana est unu grandu discantzu 2. cherent chi andhe a discassu a discassu a cadhu a s'àinu, a tempos de oe! ◊ po dhi èssi prus a discantzu su chi depiat fai, custu si ndi fiat andau de domu ◊ tue za triballas a discassu, in ufíssiu, no che deo ifatu de su bestiàmine! ◊ tropu a discassu ti la leas, tue, e de triballu no ndhe atúlias! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu aise, confort, repos, passe-temps Ingresu comfort, rest, hobby Ispagnolu descanso Italianu àgio, comodità, ripòso, passatèmpo Tedescu Ausspannung, Zeitvertreib.

ischivózu , nm Definitzione coa de argiola, s'úrtimu laore chi abbarrat de arregòllere, mescamente brutu e metzanu Sinònimos e contràrios coale, coamaderzu, culischedhu Frases frichinias de tempus, ischivozos anticos apo acatau in custos montricos pacu abbuschios e istropiaos Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu ventage, criblure Ingresu screening, rest Ispagnolu residuo Italianu vagliatura, resìduo Tedescu Spreu, Rest.

istúda , nf: istura Definitzione su istudare, sa fine, sa firmada o acabbada de una cosa Sinònimos e contràrios studamentu / acabbada, assébiu, pàsiu Maneras de nàrrere csn: no giai o no donai i. = no dare tempus, chèrrere chi si fetat puntu e mortu, ma fintzas no lassare asséliu, sighire chentza sessare, dare o no àchiu, tempus; chena i. = chentza si frimmare 2. tempus, chi mi benis avatu avatu tochendumí de ispina che meri malu, donamí pagu pagu istuda! ◊ s'àcua de s'udri miu límpia e crara donat consolu cun bonesa sentza istuda (F.Onnis)◊ s'ómini currit chena istuda avatu a siendas chena sensu (S.Mossa)◊ oi est cuíndixi diis chi no mi donat istura custu tussi! 3. no donat istura de si citiri, cussa! ◊ candu cummentzais no teneis istura: acabbedha de si abantai! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu arrêt, trêve Ingresu rest Ispagnolu alto, tregua Italianu sòsta, trégua Tedescu Halt, Pause.

pàsa 1 , nf, nm: abàsiu, pasu, pàsiu, pàusa, pàusu Definitzione su istare chentza fàere, o fintzes faendho àteru, po passare s'immarritzone, su èssere o istare asseliaos, trancuillos Sinònimos e contràrios arreposu, assentu, discansu, ibasu, pàsida, pausamentu / arresetu Maneras de nàrrere csn: èssere de malu pasu (nau de unu, pruscatotu pipiu) = malu a drommire, chi prangit meda, iscinitzosu; a pàusu a pàusu = a su pasa pasa, abbellabbellu Frases no tenet felitzidade e ne pasa ◊ custa criadura est de malu pasu ◊ sas feras ant agatadu pasu in matas e majones ◊ su poboribi dh'ant lassau a pàusu 2. is caus si pesant e iscracàlliant, si cabant e si càlliant pischendi a pàusu a pàusu ◊ apo fatu totu a pàusu a pàusu Ètimu ltn. pausa Tradutziones Frantzesu calme, repos Ingresu rest Ispagnolu descanso Italianu quïète, ripòso Tedescu Ruhe, Stille.

pasàda , nf Definitzione su pausare, su cessare de su fàere unu tanti de ora Sinònimos e contràrios firmada, impasada, isposta, pasadorja | ctr. cadha, impodha, munziada Frases sighiat a pasadas, a colpos frimmos, tessindhe in su telarzu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu repos Ingresu rest Ispagnolu descanso Italianu riposata Tedescu Rast, Ruhe.

pasài , vrb: abasiai, pasare, pasari, pasiai, pausae, pausai, pausare, pesiai Definitzione istare in pàusu, in asséliu, chentza fàere, tasire, cessare unu pagu de trebballare, de peleare, po illebiare s'immarritzone; nau de àliga o malesa chi si dhue sèberat in abba, ógiu e cosas deasi, su si assentare in su fundhu de s'istrégiu, in calecunu tretu, seberare a manera de ndhe dha pòdere bogare o lassare abbandha; pònnere cosa tanti po dh'arrimare ma fora de su logu suo Sinònimos e contràrios arreposai, assebiai, descansare, ibasai, impasare, paidhare, sciadiai | ctr. afadiai, arrebbentare, istracare, trabagiare / buluzare Maneras de nàrrere csn: avb. fàghere, andhare a su pasa pasa = fai, andai unu pagu e firmai, firmai fatuvatu; pasàrendhe, de carchi cosa (nau a nega) = fai ccn. cosa (faina, trabballu) sentza de si pasiai, a sa sighida; pasare male (nadu a mineta) = pigai surra, agiagarai, fai fuiri Frases chistiona abbellu ca babbu tuu est pasiendusidha! ◊ séidi, pasiadidha! ◊ passendi in custa crésia, frimma un'iscuta: ti depis pausai! ◊ mancu ndhe pasaia, pro fàghere sa faina ◊ setzie, pitzocos, e pausaeòs! ◊ isciacuadí e beni a ti pesiai! ◊ finia s'incúngia, in austu is massajos si pàusant ◊ beni e pausadia! 2. sa fundhana pasat in su fundhu de s'isterzu ◊ candho at pasadu bene, su binu cheret betadu a iscolomadura ◊ no la pases totue cussa cosa: lèala e ponechela inue depet istare! 3. si no pones mente a fàghere su cumandhu, inoghe che pasas male! Ètimu ltn. pausare Tradutziones Frantzesu se reposer, décanter Ingresu to rest, to settle Ispagnolu descansar, decantar Italianu riposare, decantare Tedescu ausruhen, sich klären.

sàldu 1 , nm, agt: sardu 1 Definitzione úrtima parte de unu pagamentu, s'úrtima pasia / pagare a s. = pagare totu; contus saldus = contos pagados Sinònimos e contràrios pacau Frases no ti apo pagau rata… ma già mi as a perdonare, ca eo pago sa mora candho ti pago a sardu Tradutziones Frantzesu solde Ingresu rest Ispagnolu saldo Italianu saldo Tedescu Begleichung, Restbetrag.

sosségu , nm, agt: assussegu, sussegu Definitzione su istare trancuillos, pàsidos, in pàusu, sélios, su fàere a sa lena, su no àere pentzamentos in conca; chi est asseliau, in pàusu Sinònimos e contràrios assébiu, assentu, assuermu, paidhu, pasu, prachidesa / séliu | ctr. agiàgaru, disassussegu, salarzu Frases pàsati, dae unu pacu de sussegu! ◊ tènnere sussegu est lucura: tantu imprimida est in me sa tua rara ermosura (P.Mossa)◊ làssami sussegu, amore! ◊ no tenes paghe e ne sussegu 2. cun pérdua e fadiga proponzesti sa sossega Sardigna persighire ◊ sussegu e imbiau est su riposu Ètimu ctl., spn. sossego, susiego Tradutziones Frantzesu calme Ingresu rest, calm Ispagnolu sosiego Italianu calma, ripòso Tedescu Ruhe, Ausruhen.