istrampàda 1 , nf: istrempada, istrempiada 1, istrimpiada Definitzione ciafu, cropu giau a cara, a trempas, a manu isprata Sinònimos e contràrios bofetada, bussinada, cabbessu, ibbatulada, iscantargiara, iscavanada, istuturrone Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu gifle Ingresu backhander, box on the ear Ispagnolu bofetada Italianu ceffóne, manrovèscio Tedescu Ohrfeige.

lescensciàre , vrb: licensiai, lissentziai, lissentziare Definitzione pònnere o giare fine a un'incàrrigu, a un'impreu; giare o pigare sa licentza o diproma a s'acabbada de is istúdios; andharesindhe, dispedire Sinònimos e contràrios dipaciare / dispedire Tradutziones Frantzesu renvoyer, débaucher, licencier, décerner un certificat d'études Ingresu to dismiss, to confer a diploma on Ispagnolu despedir, licenciar, irse Italianu licenziare Tedescu kündigen, entlassen (aus der Schule), verabschieden.

oberàre , vrb: operai, operare Definitzione fàere faina, òperas, èssere impreaos in calecunu trebballu, in calecunu impreu, cuncordare calecuna cosa de cabbale; foedhandho de males de sa carena, segare calecuna parte malàida po ndhe bogare su malu o po dha mediare Sinònimos e contràrios trabagiare Frases - E ite sezis operendhe? - Pesèndheche custa foga de muru semus! ◊ custu cristianu no est operendhe nudha, petzi in ziru! ◊ est pretzisu de istare a ocros apertos e a pessare in su malu pro operare in su bonu (M.Columbu) 2. a Fulanu l'ant operadu a su coro ◊ in custu bràciu chi mi ant operau parera ca portai fogu tenendi Tradutziones Frantzesu agir, opérer Ingresu to work, to operate on Ispagnolu obrar Italianu operare Tedescu wirken, arbeiten, operieren.

obretàre , vrb: orbetai, orovetai, orvetai, ovretare Definitzione istare a oretu, a iscoca, fàere sa posta a una cosa o a ccn. po bíere ite faet, a ue andhat o àteru; orivetai est fintzes fàere s'orivetu, s'órulu de unu bestimentu Sinònimos e contràrios aorutai, iscocai, oretare, punterare, selentare, selvare / orulare 1 Frases s'astore est obretandhe carchi terpe ◊ ant orbetau su corou fintzas a candu est essiu ◊ est irfadau de ovretare ◊ luegu mi ant orivetau, cussus 2. portàt unu mantu de orbaci arrúbiu orovetau de birdi Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu être en vedette, guetter, suivre Ingresu to be on the lookout, to spy, to tail Ispagnolu atalayar, acechar Italianu stare in vedétta, spiare, pedinare Tedescu Posten stehen, ausspionieren, bespitzeln.

pícius , avb, prep, nm: pissu, pitos, pitu 1, pitzu 3 Definitzione logu in artu, prus in artu Sinònimos e contràrios assua | ctr. assuta Maneras de nàrrere csn: intrare pitu a unu = pònnere manu; a pitos = subra; leare dae pitos de...= dae subra de...; èssiri sempri a piss'e ccn. cosa = imperendi sempri cussa, sempri sa própiu; èssere pitu pitu = subra subra, a pillu, acomenti parit o si bit a prima castiada; in pitzus allenu = subra de àtere; in pitzu meu, tou/tua, sua, in pitzus tús = subra meu, tou, sua, subra tua; in picedhu, in pitzedhu = a orighedhu, in perígulu o apunta a che rúere; segai tropu a picedhu = a orighedhu, tropu zustu o unu pagu mancante; su pitzu = (a logos) su pianu de subra, in sas domos; su pitzigedhu = isostre, puntu prus artu Frases pariat chi unu monte che li fit rutu a pitos ◊ che li andhaiat a pitu ◊ andaus a pícius! 2. semus andhaos a pissu de monte ◊ milli pandheras béntulant in pitos de cada capu de mundhu ◊ apu postu su paperotu in pissu de mesa ◊ si nche artziaiat in pitzos de su monte ◊ su cantu de is chígheras s'intendiat in pitzu de is matas ◊ totu sos males che orruent in pitzu tua ◊ su sànguni sú arruat in pitzus nostus! ◊ totu s'impínniu che fut calau in pitzu suo 3. no mi est bastadu de pigare a unu pitu pro selvare totu ◊ no ti acúrtzias e ne a t'intrare pitu resesso ◊ dèu soi a piss'e custa cicia cadhossa e sa meri ndi tenit noas allogadas! ◊ tenet sa famíglia a pitzu de una gerronada! ◊ est ghetendi velenu in pitzus allenu sentz'e dhu circai! (Lai)◊ custa cosidura in picedhu in picedhu no andat bèni! ◊ no ti dhu pighes a giogu su male in pitzu angenu!◊ su dannu est in pitzu meu! 4. si est sétzia in pitzedhu de su letu ca no boliat istrobbai ◊ arràcia de brulla, mi at postu una molleta in s'origa e própiu in picedhu! Tradutziones Frantzesu sur, dessus Ingresu on, over, above, upstairs, top Ispagnolu sobre Italianu sópra Tedescu oben, herauf, hinauf, auf, über, Obere Seite.

pubàda , nf Definitzione chirrione de lana chi si ponet in sa cannuga po dha filare; nuighedha de fumu / falàrendhe sa p. = filare sa lana o su linu de una cannugada, filai sa cannugada Sinònimos e contràrios cannugada, cherrione, cherritzu, cugusta Frases sa betzighedha filaiat pubadas mannas de istupa e lana 2. sa pubada de su fumu chi faghet su pipadore ◊ ndhe lassaiant de pubadas de fumu, sos trenos de unu tempus, candho fint a vapore!… Ètimu ltn. pupa Tradutziones Frantzesu quenouillée Ingresu wool on the distaff Ispagnolu copo, husada Italianu roccata, pennécchio Tedescu Spinnrocken.

suàre , vrb: assuae, subare, suvare Definitzione nau prus che àteru de is animales, èssere o bènnere in more / fémina suada = in suatzone, in chirca de ómine Sinònimos e contràrios ingrilliri, seguzare Ètimu ltn. subare Tradutziones Frantzesu entrer en chaleur Ingresu to be on heat Ispagnolu estar en celo Italianu andare in caldo Tedescu brunsten.

súba , avb, prep: assua, issuba, subra, supa 1, supra, sura Definitzione sa parte chi abbàidat o est a cara a in artu; sa parte prus in artu de unu logu: coment'e avb. fintzes cun prepositziones (a, in, de, dae, o àteru); coment'e prep. s'impreat prus che àteru cun sa prep. de e fintzes cun a, ma no cun agt. possessivu si pertocat persona (subra mia, tua, sua, nostra, vostra, issoro: raru, fintzes subra de a mie, chi no est manígiu de su srd.) Sinònimos e contràrios apícius, issuba, pícius, susu / apustis | ctr. suta Maneras de nàrrere csn: a manu de subra = a parti de pitzus, me in sa parti prus in artu de unu logu, de unu tretu; colare totu s. = passai totu a manu de pitzus de unu logu; dàreche a s. de una cosa = agatai, ingertai, arregordai una cosa; dare a s. a su triballu, a su it'e fàghere = trabballai meda; dàresi a s'ala de subra = (fuedhendi de ccn.) pretèndiri de tènniri arrexoni fintzes isciendi de no ndi tenni, fàgheresi a parte colada; dae como in s. = de immoi a innantis; frigàresi, pònneresi carchi cosa s. = in dossu, in sa bestimenta chi si portat bistia; èssere subra subra = a pizu, pillu pillu, agiummai a parte de foras o in pitzus de una cosa, sentza de calai a fundu, sentza de circai meda Frases zosso tenent sa coghina, subra sas istàntzias pro corcare ◊ sunt domos bàscias una suta una sura ◊ sa coghina che la tenimus in su pianu de subra ◊ bae a subra e falamindhe su chi ti apo nadu ◊ s'anzonedha fuit isterrigada in terra e cudhu supa che astore iscudindhe a cantu podiat ◊ che li ant betadu s'abba subra 2. sura de su letu isse paret drommendhe ◊ no acatat ube si falare si no in supra mea ◊ su pratu est subra de sa mesa ◊ Cristos at alidadu subra issoro, de sos apóstulos ◊ che l'ant betadu subra de su fogu ◊ in s'ufísciu bi aiant su telèfono subra a s'iscriania ◊ zuchiat su chírchinu in supra de sa conca ◊ ant fatu rúghere sas neches totu supra sua ◊ s’ispada de sa vendhita est pendhendhe in supra vostra 3. chie fit cussu l'ischia, ma no che dao subra ◊ no che so mai pótidu dare a subra de chie podet èssere cuss'otada ◊ a su chirca chirca che daet a supra 4. como sa cosa de fàghere ndhe lompet totu a una borta e tocat a li dare a subra 5. no ti frighes sas manos subra ca las zughes brutas! ◊ màniga abbellu, no ti che lu imboles subra! Ètimu ltn. supra Tradutziones Frantzesu sur Ingresu on, over, up Ispagnolu sobre Italianu sópra Tedescu oben, auf, über.

súsu , avb, nm: assusu, ciusu Definitzione sa parte chi càstiat a in artu; de unu logu, sa parte prus arta (fintzes aposentu, logu po chistire cosa) Sinònimos e contràrios aissusu, assua / isostre | ctr. assuta, giosso Maneras de nàrrere csn: sa punt'a susu = sa pigada; pigaisí su punt'a susu (nadu de su minore) = rispòndhere male a unu mannu, no pònnere mente; dàreche a susu (de una chistione, de cosa chi no s'ischit)= arrennèsciri a isciri; dare a susu a carchi faina = ghetai manu a dha fai, faidha a sa scarada, cun airu; dare a di a susu (a diassusu) a ccn. = afracaidhu Frases custu inue lu ponzo, susu o suta? ◊ bae a susu e falamindhe su chi ti apo nadu ◊ sa fentana de susu de domu mia est faci a monti ◊ est calau de susu a bàsciu 2. donna Pipica est morta e cumposta in su susu ◊ is susu funt a intaulaus cobertus de cannitzada téssia ◊ est andau a su susu a istudiai 3. tocat a tenni coràgiu po superai s'a punta a susu de sa vida ◊ no ischiat chie bi lu aiat fatu e sa tzitade fit manna pro che pòdere dare a susu 4. tenit su lori a susus prenus ◊ messaju, ocannu susu no ndi prenis: annada mala! 5. Bovore dat a diassusu a Tilipu, ma Zosepe e Angelinu si ponent in mesu pro irvojare Ètimu ltn. su(r)sum Tradutziones Frantzesu dessus, sur Ingresu up (on), on, over Ispagnolu arriba Italianu su, sópra Tedescu oben.

tartalía , nf, nm: tataliu, tatalliu, tratabia, tratalia, trataliu, tratalliu, trotobie, trotoia Definitzione sa frisciura (de pegus piticu, mescamente de angione) imbodhigada in sa napa, cun s'istentina e fata a orrostu Sinònimos e contràrios fressura, revea, tatareu Frases femu fúrria fúrria coment'e una tratalia posta a araxi a fogu ◊ si che at mandhigadu totu su tratalliu ◊ tratalios, cordedhas e boltados fint in bancas in terra aparitzadas ◊ fit aprontendhe su tatalliu de duos anzones chi aiat mortu Terminologia iscientìfica mng Ètimu itl. frattaglie Tradutziones Frantzesu fressure à la broche Ingresu pluck roasted on the spit Ispagnolu asaduras asadas en el espetón Italianu coratèlla còtta allo spièdo Tedescu am Spieß gebratene Geschlinge.

trusàre , vrb Definitzione pònnere sa trusa, essire afaciolaos Sinònimos e contràrios mascarare | ctr. iscaratzare Frases a carrasegare sunt dies de trusare ◊ a carrasegare sa pisedhina s'istràviat gioghendhe, a bias trusada ◊ posca de sos impostos, a su secuestradu comintzeint a lu trusare ◊ a carrasegare isse si trusaiat sempre Tradutziones Frantzesu se déguiser Ingresu to put on a mask Ispagnolu disfrazarse Italianu mascherarsi Tedescu sich verkleiden.

trússa , nf Definitzione próina manna, iscutulada o istrossa de abba, cropu forte de abba / pròiri a trussas = a istrugalada, a nues Sinònimos e contràrios abbísciu, istrugalada, istrúgulu Frases comente ant gherradu su sàmbene curriat a trussas Terminologia iscientìfica tpm Ètimu itl. troscia Tradutziones Frantzesu averse Ingresu on one's back Ispagnolu chaparrón Italianu rovescióne Tedescu Regenschauer.

uschíndhe , avb: oschindhe Definitzione a part'e annata, de su restu…, mancari gai…: a logos dhu narant po como / uschindhe uschindhe = comogomo, un'iscuta como Sinònimos e contràrios aparteannata Frases uschindhe, dae su palatu si vidiant artziandhe in su chelu pallas de unu fumu píchidu ◊ uschindhe, mannos e minores sunt ligaos tra issos dae sos bisonzos piús de comente si podet pessare (G.Chironi) Tradutziones Frantzesu d'autre part Ingresu on the other hand Ispagnolu por otro lado Italianu d'altrónde Tedescu anderseits, übrigens.

«« Torra a chircare