Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

abbarbeàre, abbarbiài, abbarbiàre , vrb: abbrabiai, abbrabiare, barbiai Definitzione fàere sa braba; in cobertantza, cullonare Sinònimos e contràrios afaitai Frases seo andhadu po mi abbrabiare ◊ at abbrabiau a lepa ◊ ita ti creis, ca mi depu abbrabiai in conca?!◊ is piciocas immoi si abbràbiant is cambas… 2. est tontu e abbarbiau de totus! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu se raser Ingresu to shave, to make up Ispagnolu afeitarse Italianu ràdersi Tedescu sich rasieren.

abbellitài, abbellitàre , vrb Definitzione fàere bellu, cuncordare cosas po bellesa Sinònimos e contràrios abbellire, mudai 2. in bidha ant abbellitau sa crésia Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu maquiller Ingresu to make up Ispagnolu maquillar Italianu imbellettare Tedescu schön machen.

acabbanài, acabbanàre , vrb rfl: aggabbanare Definitzione pònnere o bestire su cabbanu Sinònimos e contràrios acaparronare, acavanai, acucullai, incaparonare, incapotai Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu envelopper dans un manteau Ingresu to wrap up in a coat (s.o.) Ispagnolu poner el abrigo Italianu incappottare Tedescu einen Mantel anziehen.

acabigiulàre , vrb: cabigiulare Definitzione arregòllere cosa chi no est tanti fàcile a tènnere ca si ndhe agatat pagu Sinònimos e contràrios acabulare, acaputzire, collire, preulire Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu ramasser Ingresu to scrape up Ispagnolu arañar, juntar Italianu raggranellare Tedescu zusammenbringen.

acadhài, acadhàre , vrb: achedhare 1 Definitzione coment’e pònnere a cuadhu, apitzu de ccn. cosa (in cobertantza fàere siendha, errichire), fintzes pònnere e bastat (e prantare puru), pònnere impare; artzare a pitzu de ccn. cosa o de ccn. logu chi no andhat tanti bene, cun dificurtade / nérbios, cordas acadhadas = postos subràbari Sinònimos e contràrios acadhighinare, alciare, ampiai, aperricare, apicai, apichedhai, apiculai, apilicare, apugiai, atzumentare, pigai 1, pòniri / assentare | ctr. falare Frases acadhare sa padedha, su labiolu a su fogu, a sa tríbide ◊ pro bustare a s'isbramida no acadhat labiolu ◊ su labiolu cun su late si achedhat in sa tríbide a cadhu a fogu e s'iscaldit a 35 grados 2. sa sardina si che achedhat assentada in un'isterzu e si cundhit cun salipone ◊ achedhada sa sedatajola in su canistedhu, cun su sedatu russu si leaiat sa farina a l'isgranzare ◊ cun sa pala de infurrare si che achedhat su pane in su furru ◊ tribàgliant ómines e féminas pro achedhare sa tendha de su circu 3. si ti che acadhas a in cue est suzetu chi ndhe ruas! ◊ nues niedhas che tura s'acadhant in s'aera (A.Spano)◊ sas toncas istant acadhadas in sas naes de sas àrbures, cantendhe a s'intirinada 4. acadhare sa linna in sa chea de su cavone ◊ su Cristos fit in sa rughe cun sos pes acadhados 5. cust'ispiju che l'acadho in su badhiju a cantu mi andhat su bratzu! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu gravir, monter Ingresu to clamber up Ispagnolu encaramarse, trepar Italianu inerpicarsi Tedescu klettern.

acaloràda , nf Definitzione su si caentare, acalorare Sinònimos e contràrios caentada, calentada Frases su fogu fit una bellesa e donzi tantu si daiat un'acalorada a sos pes Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu échauffement Ingresu little warming up Ispagnolu calentamiento Italianu riscaldatina Tedescu Aufwärmen.

acaloràre , vrb Definitzione prus che àteru, su si dha pigare po calecuna chistione o sentire meda o forti ccn. cosa, trumentare Sinònimos e contràrios acalorire / abborborare, ascalamare, incalamare Tradutziones Frantzesu animer Ingresu to warm up Ispagnolu acalorarse Italianu accalorare Tedescu anfeuern, erregen.

acancarronàu , pps, agt: aconcorronau, aconcorruau Definitzione de acancarronai; chi est a unu gànciu, a cancarrone Sinònimos e contràrios aconcorrodhau, ancrujadu, ganciudu, pinnichedhau, unchinadu / cdh. acurrunciulatu | ctr. daretu, istirau, ténneru 2. cussa mata est totu acancarronada ◊ fiat arrennésciu a sanai, mancai cundennau a camminai acancarronau Tradutziones Frantzesu pelotonné Ingresu curled up, numbed Ispagnolu encorvado, encogido Italianu uncinato, rannicchiato Tedescu gekrümmt, erstarrt.

aciocài, aciocàre, aciocàri , vrb: agiocai Definitzione pigare a cropos, pigare a briga, a befa, giare una briga; arregòllere a unu logu, aciapare o agatare a unu faendho dannu o furandho, o fuindho; acudire, lòmpere, ammuntonare, chistire impare, pinnigare pigandho totu o cosa meda Sinònimos e contràrios abbanzare, atripai, isciúdere, magiare, surrai / certai / acafai, aciapai, aggafai, assacarrare, adobiai, cassai, collire, tènnere, tenturai Maneras de nàrrere csn: a. sa terra acanta a sa matixedha = collire o afranzare sa terra a su prantone; a. a fuiri, a cúrriri = illoràresi a fuire, a cúrrere Frases s'iscocu su ladroni tochendimí is crabitas nci dh'aciocu su cani! 2. candu ndi aciocàst unu muntoni de cosa, de cuss'ortu, ciai fusta cuntenta! ◊ soi aciocandu ladàmini ◊ aciocamindi cussu libbru! ◊ cuss'orruga aciocàt s'abba de totu sa bidha e si fut fata a unu frúmini ◊ sa genti aciocat prus a innòi chi no a crésia ◊ comente at apertu su portale, sa gente si est aciocada a pratza (I.Patta)◊ a s'umbra is pipius aciocànt e giogànt impare ◊ a bortas is féminas si aciocant a piscinai 3. iant inténdiu una fémina aciochendu su pobidhu po mòri de un'atra fémina ◊ dh'ant aciocau canis arrabiaus ◊ ant aciocau is ladronis furendi 4. ant aciocau a cúrriri Ètimu spn. achocar Tradutziones Frantzesu malmener, capturer, entasser Ingresu to beat up, to heap, to capture Ispagnolu pegar, capturar, detener Italianu malmenare, catturare Tedescu mißhandeln, gefangennehmen.

aciunciulídu , pps, agt Definitzione de aciunciulire Sinònimos e contràrios atzutzurradu, pinnichedhau Tradutziones Frantzesu pelotonné, recroquevillé Ingresu curled up Ispagnolu acurrucado Italianu rannicchiato Tedescu zusammengekauert.

acolumàre , vrb: acumbulare, columare Definitzione fàere a cólumu, prènnere un'istrégiu fintzes a oros, pònnere a muntone Sinònimos e contràrios acucuai, acucurrumedhare, ammuntonae, pienare, plèniri | ctr. bocare, iscolomare, leai Frases nues chi si acólumant in istiu batint tempestas chin abba a cadinos ◊ annos de fadigas acólumant sos órrios de sos matimannos ◊ iseto aculumendhe penas e sonnos de fantasias ◊ acolumedas forte una siendha de terra, fraigados, prata e oro! (G.Tidore) Ètimu itl. Tradutziones Frantzesu accumuler Ingresu to amass, to fill up Ispagnolu colmar, amontonar Italianu accumulare, colmare Tedescu anhäufen, füllen.

acragallài , vrb: acrogallae, acrogogliai, acrogolliare Definitzione fàere a cragallu, a bisura de cragallu, acancarronau; betare apare animales, fàere a chedha Sinònimos e contràrios acrocoedhare, atuturae, igragalare / assortí Maneras de nàrrere csn: folla acragallada = atuturada de maladia, cun is orus acostaus a sa cora mesana; unga acragallada = inconchedhada in sa punta, russa e tosta, de abbatigare sa conca de su pódhighe; manu acragallada = retesa, serrada, cun sos pódhighes chi no bi istirant 2. seu abarrau tropu tempus crocau in ciú letu: che folla arruta seu acragallau (S.Diana)◊ ma càstia ita cosa: cussu cerpiu comenti passat asuta de su pilloncu acragallat sa folla de s'aràngiu! 3. is picinnedhos si funt acrogolliaos a su ciu ci est bennenno sa figamorisca Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu rouler en cornet Ingresu to crumple up Ispagnolu estrujar Italianu accartocciare Tedescu zusammenrollen.

acreantziàre , vrb Definitzione giare educatzione Sinònimos e contràrios annestrare Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu éduquer Ingresu to bring up Ispagnolu educar Italianu educare Tedescu erziehen.

acrogogliadúra , nf Definitzione su si acrogogliai, nau de fògia chi si atzirbisonat igragalada sicandhosi o po maladia Sinònimos e contràrios atuturadura, atuturighedhadura Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu froissement Ingresu curling up Ispagnolu arrugamiento Italianu accartocciaménto Tedescu Kräuselkrankheit.

acucullài, acuculliàre , vrb: acuguliare Definitzione pònnere totu acuguciau, carragiau in conca cun ccn. cosa Sinònimos e contràrios acapuciai, acubudhare, acuguciai, acugudhai, incugudhai Frases sa criadura si acugúliat in su petus de sa mama ◊ at acuculliadu bene sa pisedha e che l'at torrada a domo de sa mama Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu emmitoufler Ingresu to muffle up Ispagnolu arrebujar, arropar Italianu imbacuccare Tedescu einhüllen.

additzionàre , vrb Definitzione aciúnghere una cosa a s'àtera, pruschetotu números faendho contos Sinònimos e contràrios aciúgnere, agiànghere, agnànghere, annatare, summai Tradutziones Frantzesu additionner Ingresu to sum up Ispagnolu sumar Italianu addizionare Tedescu zusammenzählen.

afagotài , vrb: afangotai, fangotai Ètimu itl. affagottare Tradutziones Frantzesu mettre en ballot Ingresu to bundle up Ispagnolu enfardar Italianu affardellare Tedescu zusammenpacken.

afaitài, afaitàre , vrb rfl: afeitare Definitzione fàere o segare sa braba; pònnere cosa mescamente in cara po si fàere prus bellos (cosa prus che àteru de is féminas) e fintzes fàere vida iscandhulosa Sinònimos e contràrios abbarbiai, arrai, arrasai 1, irbarbare Frases apenas intras po ti afaitare, su barvieri l'acatas prontu a t'ispilire e a t'istufare chin sas novas ◊ mi depo túndhere e afaitare Ètimu ctl. afaitar Tradutziones Frantzesu se raser, se maquiller Ingresu to shave, to make up Ispagnolu afeitarse, maquillarse Italianu ràdersi, truccarsi Tedescu sich rasieren, schminken.

afasciài, afasciàre , vrb Definitzione fàere o acapiare a fasches linna o sida; nau de is laores e de is erbas, crèschere bene meda, fàere a fundhu bellu cun cambos medas, agiummai coment’e a fasche Sinònimos e contràrios afascare / abbudare, acambare, aforrotulare, afundhare 1, afundharzare Frases tziu Pepi trotoxat is duus matzixedhus e afàsciat una maighedha de trigu ◊ fut afascendisí su fascixedhu de sa linna 3. si iat istudiau unu podhixedhu, cussu, nd'iat a afasciai de dotoris!…(R.Fresia) Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu fagoter Ingresu to bundle up Ispagnolu hacinar, crecer lojano Italianu affastellare, cestire Tedescu bündeln, buschig wachsen.

afiliatàre , vrb: afiliotare Definitzione fàere fine, acabbare impresse de fàere una cosa, nau sèmpere però po candho no si faet Sinònimos e contràrios atoliare, spodhai Frases no ndhe afiliotat nudha ◊ si est murrunzadu cun su sótziu ca cussu de cosa no ndhe afiliotat mai ◊ a candho a ti afiliotare bi ndhe cheret!… Tradutziones Frantzesu se dépêcher Ingresu to hurry up Ispagnolu darse prisa, despachar Italianu sbrigarsi Tedescu sich beeilen.