Legenda Incurtzaduras | Legenda Sìmbulos

ferrài , vrb: ferrare, ferrari Definitzione pònnere su ferru a calecuna cosa, mescamente in is peis a is animales de trebballu (boes, cuadhos, molentes); pònnere sa sonàgia in su tzugu a su bestiàmene (prus che àteru brebès e crabas); nau de cosas chi si podent intostare, fàeresi che ferru / màchina de ferrare = ferrajola, ferrera o trabàgliu, genia de aparatu (telaju) adatu po acapiare is boes a manera chi abbarrent firmos candho funt ferrandhodhos Sinònimos e contràrios tzoare 1 / acampanedhai, apitiolai, assonazare / astrare, belare, intostare | ctr. iferrare Frases andhabant a sos mastros de ferru a ferrare sos boes ◊ su piciochedhu dhu mandànt a nci portai a ferrai is cuadhus ◊ cadhos, àinos e mulos si ferrant presos a una lóriga ◊ is bòis si ferrant a pinna 2. allà un'ómini antigu: ses nàsciu candu ferrànt is cabonis a is peis de asegus! Ètimu ltn. *ferrare Tradutziones Frantzesu ferrer Ingresu to fit with iron, to shoe Ispagnolu herrar Italianu ferrare Tedescu beschlagen.

ferràlla , nf: ferraza Definitzione unu tanti de ferru, de ainas de ferru; orrugos de ferru, cosas bècias de ferru Sinònimos e contràrios farramenta, ferratza 1, ferratzina Tradutziones Frantzesu ferraille Ingresu scrap iron Ispagnolu chatarra Italianu ferràglia, ferrame Tedescu Alteisen, Schrott.

férru , nm Definitzione metallu lúghidu in colore de chinisu, elementu chímicu de símbulu Fe, númeru atómicu 26, pesu atómicu 55,85, chi in natura si agatat prus che àteru a minerale: s'óssidu est s’orruina; bículu, orrugu de ferru; sa sonàgia chi si ponet a su bestiàmene e fintzes su sonu chi faet; su f. de prentzare, genia de aina de imbudhidare po dhu passare in s’orrobba a dh'istirare; su cartzíngiu de unos cantu animales impreaos a trebballare; in cobertantza, is dentes; aina de ferru po fàere ccn. trebballu (a/c. coment'e mtl. no tenet pl.)/ calidades de f.: ferru tzacadinu, chídrinu o crú, ferru pastosu o corriatzu; trebballu chi si faet a su ferru: cardai o ingrujare, mazare o arropai (po dhu alladiare), saldai o assardare; ainas: su pei de f. = genia de pei ue su sabbateri intrat s'iscarpa a puncitare su fundhu; ferru de frisai = pro allorigare is pilos; ferru de mina = genia de puntedhu fine e parívile, a un'ala a punta cun s’atza che un’iscrapedhu po fàere bucos in s’orroca a pònnere mina / erba de f. = duas crezes de erba: Piptatherum miliaceum e Atriplex prostrata Sinònimos e contràrios farramenta, prància, sonàgia Maneras de nàrrere csn: a f. de cadhu = atrotiau acoment'e su ferru chi si ponit a is peis de su cuadhu; f. giogau = ferru triballadu; bochire a f. fritu = bociri cun ccn. aina chi pungit e segat (arrasoja, istillu); fai a f. fenugu = a sa biscaina, acomenti essit essit, arrogai, distrui totu; bortàresi a su f. ruju = no tènniri arrispetu po nudha e po nisciunus; èssere o istare a f. tuponadu (nadu de ccn.)= abarrai citiu Frases su fatu est prus forti de su ferru ◊ est forte, tostu che ferru ◊ a fàghere custa cosa bi cheret carchi ferru ◊ li est faladu su ferru in su sàmbene: pro cussu s'intendhiat débbile débbile! 2. sas anzones mias fint un'apentu: lis deghiat prata e no ferru! ◊ torra a su sartu, ca intendis sa música de su ferru chi portat su bestiàmini ◊ allargu s'intendhiat su ferru de unu tazu 3. mastru Antó, si bi at ferros prontos bato s'ebba a la ferrare! 4. sos ladros a sos tempos si boltaiant a su ferru ruju, che furaiant totu 5. su carvonaju s'aviat a su buscu cun sos ferros in manu Sambenados e Provèrbios smb: Ferru Terminologia iscientìfica mtl, chm Ètimu ltn. ferrum Tradutziones Frantzesu fer Ingresu iron Ispagnolu hierro Italianu fèrro Tedescu Eisen.

filivérru , nm: filuverru Definitzione filu de ferru, fintzes un’orrugu (canna de f.); nau in cobertantza, abbardente, pitziosa / camba o canna de f.; calidades de filiverru: zingadu, ispinosu, fine, grussu, chídrinu, modhe Sinònimos e contràrios / cdh. filufarru Frases azis postu ferradas a balcones, filuverru pungosu in dogni gianna ◊ a prèndhere custa cosa che cheret duos filiverros Terminologia iscientìfica mtl Tradutziones Frantzesu fil de fer Ingresu iron wire Ispagnolu alambre Italianu filo di fèrro Tedescu Eisendraht, Draht.

gríglios , nm pl: grillos, grillus Definitzione genia de trobea o cadena chi poniant a is manos o a is peis e pesu chi poniant a is presoneris Sinònimos e contràrios griglione, musas Terminologia iscientìfica ans Ètimu spn. Tradutziones Frantzesu chaîne Ingresu chain, iron block Ispagnolu grillos Italianu caténa, céppo di fèrro Tedescu Kette.

pranciài , vrb: apranciare, pranciare, pranciari, prantzare, prenciai 1, prentzare 1 Definitzione istirare bestimentu de orrobba cun sa prància budhia po che dhi bogare is pinnigas, is tzirbisas, e calare méngius bestia; nau in cobertantza, furare Frases Chica, a dha biri, girat che unu fusu, cosit e isciàcuat e prènciat ◊ a Ninnitedha bella bi lu cherzo pranciare a intentu, su bestire! ◊ notesta dh'imbidonu e cras prànciu su telu ◊ bestimenta bene pranciada no giughet pijas ◊ cussa no cosit, no prànciat e no arrandat! 2. mi che ant prantzau sas forramentas chi aia in su cunzadu ◊ a primu de totu prànciat sa busciaca, màssimu si est in die de pensione! Ètimu ctl., spn. planxar Tradutziones Frantzesu repasser Ingresu to iron Ispagnolu planchar Italianu stirare Tedescu bügeln.

tràba , nf: trava Definitzione genia de trobea chi si ponet a is peis de ananti (in cambúcios) de un'animale mannu: est fata cun pagas lórigas de cadena in mesu e duas lórigas mannas (genia de grigliones, una a cada cambúciu) chi si serrant e aperint a crae (gardu, materatzu): po su prus si narat pl.; in cobertantza, impedimentu mannu chi no lassat camminare o fàere comente si bolet Sinònimos e contràrios atravu, iférias Frases mòvedi tandho, chi arrivada est s'ora de truncare sa trava! ◊ già chi no cheres gropera e ne trava e ne trobea, cherzo ischire it'est s'idea chi ti portat custa sera! (G.Budroni) Ètimu ctl., spn. traba Tradutziones Frantzesu entrave Ingresu iron hobble Ispagnolu traba Italianu pastóia di fèrro Tedescu eiserne Fessel.

«« Torra a chircare