ferrài , vrb: ferrare,
ferrari Definition
pònnere su ferru a calecuna cosa, mescamente in is peis a is animales de trebballu (boes, cuadhos, molentes); pònnere sa sonàgia in su tzugu a su bestiàmene (prus che àteru brebès e crabas); nau de cosas chi si podent intostare, fàeresi che ferru / màchina de ferrare = ferrajola, ferrera o trabàgliu, genia de aparatu (telaju) adatu po acapiare is boes a manera chi abbarrent firmos candho funt ferrandhodhos
Synonyms e antonyms
tzoare 1
/
acampanedhai,
apitiolai,
assonazare
/
astrare,
belare,
intostare
| ctr.
iferrare
Sentences
andhabant a sos mastros de ferru a ferrare sos boes ◊ su piciochedhu dhu mandànt a nci portai a ferrai is cuadhus ◊ cadhos, àinos e mulos si ferrant presos a una lóriga ◊ is bòis si ferrant a pinna
2.
allà un'ómini antigu: ses nàsciu candu ferrànt is cabonis a is peis de asegus!
Etymon
ltn.
*ferrare
Translations
French
ferrer
English
to fit with iron,
to shoe
Spanish
herrar
Italian
ferrare
German
beschlagen.
ferràlla , nf: ferraza Definition
unu tanti de ferru, de ainas de ferru; orrugos de ferru, cosas bècias de ferru
Synonyms e antonyms
farramenta,
ferratza 1,
ferratzina
Translations
French
ferraille
English
scrap iron
Spanish
chatarra
Italian
ferràglia,
ferrame
German
Alteisen,
Schrott.
férru , nm Definition
metallu lúghidu in colore de chinisu, elementu chímicu de símbulu Fe, númeru atómicu 26, pesu atómicu 55,85, chi in natura si agatat prus che àteru a minerale: s'óssidu est s’orruina; bículu, orrugu de ferru; sa sonàgia chi si ponet a su bestiàmene e fintzes su sonu chi faet; su f. de prentzare, genia de aina de imbudhidare po dhu passare in s’orrobba a dh'istirare; su cartzíngiu de unos cantu animales impreaos a trebballare; in cobertantza, is dentes; aina de ferru po fàere ccn. trebballu (a/c. coment'e mtl. no tenet pl.)/ calidades de f.: ferru tzacadinu, chídrinu o crú, ferru pastosu o corriatzu; trebballu chi si faet a su ferru: cardai o ingrujare, mazare o arropai (po dhu alladiare), saldai o assardare; ainas: su pei de f. = genia de pei ue su sabbateri intrat s'iscarpa a puncitare su fundhu; ferru de frisai = pro allorigare is pilos; ferru de mina = genia de puntedhu fine e parívile, a un'ala a punta cun s’atza che un’iscrapedhu po fàere bucos in s’orroca a pònnere mina / erba de f. = duas crezes de erba: Piptatherum miliaceum e Atriplex prostrata
Synonyms e antonyms
farramenta,
prància,
sonàgia
Idioms
csn:
a f. de cadhu = atrotiau acoment'e su ferru chi si ponit a is peis de su cuadhu; f. giogau = ferru triballadu; bochire a f. fritu = bociri cun ccn. aina chi pungit e segat (arrasoja, istillu); fai a f. fenugu = a sa biscaina, acomenti essit essit, arrogai, distrui totu; bortàresi a su f. ruju = no tènniri arrispetu po nudha e po nisciunus; èssere o istare a f. tuponadu (nadu de ccn.)= abarrai citiu
Sentences
su fatu est prus forti de su ferru ◊ est forte, tostu che ferru ◊ a fàghere custa cosa bi cheret carchi ferru ◊ li est faladu su ferru in su sàmbene: pro cussu s'intendhiat débbile débbile!
2.
sas anzones mias fint un'apentu: lis deghiat prata e no ferru! ◊ torra a su sartu, ca intendis sa música de su ferru chi portat su bestiàmini ◊ allargu s'intendhiat su ferru de unu tazu
3.
mastru Antó, si bi at ferros prontos bato s'ebba a la ferrare!
4.
sos ladros a sos tempos si boltaiant a su ferru ruju, che furaiant totu
5.
su carvonaju s'aviat a su buscu cun sos ferros in manu
Surnames and Proverbs
smb:
Ferru
Scientific Terminology
mtl, chm
Etymon
ltn.
ferrum
Translations
French
fer
English
iron
Spanish
hierro
Italian
fèrro
German
Eisen.
filivérru , nm: filuverru Definition
filu de ferru, fintzes un’orrugu (canna de f.); nau in cobertantza, abbardente, pitziosa / camba o canna de f.; calidades de filiverru: zingadu, ispinosu, fine, grussu, chídrinu, modhe
Synonyms e antonyms
/
cdh. filufarru
Sentences
azis postu ferradas a balcones, filuverru pungosu in dogni gianna ◊ a prèndhere custa cosa che cheret duos filiverros
Scientific Terminology
mtl
Translations
French
fil de fer
English
iron wire
Spanish
alambre
Italian
filo di fèrro
German
Eisendraht,
Draht.
gríglios , nm pl: grillos,
grillus Definition
genia de trobea o cadena chi poniant a is manos o a is peis e pesu chi poniant a is presoneris
Synonyms e antonyms
griglione,
musas
Scientific Terminology
ans
Etymon
spn.
Translations
French
chaîne
English
chain,
iron block
Spanish
grillos
Italian
caténa,
céppo di fèrro
German
Kette.
pranciài , vrb: apranciare,
pranciare,
pranciari,
prantzare,
prenciai 1,
prentzare 1 Definition
istirare bestimentu de orrobba cun sa prància budhia po che dhi bogare is pinnigas, is tzirbisas, e calare méngius bestia; nau in cobertantza, furare
Sentences
Chica, a dha biri, girat che unu fusu, cosit e isciàcuat e prènciat ◊ a Ninnitedha bella bi lu cherzo pranciare a intentu, su bestire! ◊ notesta dh'imbidonu e cras prànciu su telu ◊ bestimenta bene pranciada no giughet pijas ◊ cussa no cosit, no prànciat e no arrandat!
2.
mi che ant prantzau sas forramentas chi aia in su cunzadu ◊ a primu de totu prànciat sa busciaca, màssimu si est in die de pensione!
Etymon
ctl., spn.
planxar
Translations
French
repasser
English
to iron
Spanish
planchar
Italian
stirare
German
bügeln.
tràba , nf: trava Definition
genia de trobea chi si ponet a is peis de ananti (in cambúcios) de un'animale mannu: est fata cun pagas lórigas de cadena in mesu e duas lórigas mannas (genia de grigliones, una a cada cambúciu) chi si serrant e aperint a crae (gardu, materatzu): po su prus si narat pl.; in cobertantza, impedimentu mannu chi no lassat camminare o fàere comente si bolet
Synonyms e antonyms
atravu,
iférias
Sentences
mòvedi tandho, chi arrivada est s'ora de truncare sa trava! ◊ già chi no cheres gropera e ne trava e ne trobea, cherzo ischire it'est s'idea chi ti portat custa sera! (G.Budroni)
Etymon
ctl., spn.
traba
Translations
French
entrave
English
iron hobble
Spanish
traba
Italian
pastóia di fèrro
German
eiserne Fessel.