Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

aferritàre , vrb Definitzione fàere su marcu a ferru abbrigau a su bestiàmene maduru Sinònimos e contràrios marcare Frases in sos beranos pigaiant a montes pro aferritare su bestiàmine Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu marquer le bétail au fer rouge Ingresu to brand Ispagnolu marcar, herrar Italianu marchiare Tedescu kennzeichnen.

castagnètas , nf pl: castangetas, castanzetas Definitzione genia de tauledhas piticas po dhas sonare e genia de tzàcurru chi si faet cun custas etou o a pódhighes; ferru de frisare is pilos; ferros po acapiare is manos de un'arrestau; su sing. sa castagneta est sa dente de su sirbone chi, in sa barra de pitzu, currespondhet a sa sanna in sa barra de fundhu Sinònimos e contràrios griglione, musa 1 Terminologia iscientìfica ans, crn Ètimu spn. castañetas Tradutziones Frantzesu castagnettes, fer à friser, menottes Ingresu manacles, castanets Ispagnolu castañuelas Italianu nàcchere, calamistro, manétte Tedescu Kastagnetten, Brenneisen, Handschellen.

colàda , nf: colata Definitzione su colare, su passare; su logu inue si passat o un'iscuta de tempus, un'intrada una essia lestra a unu logu; unu tanti; una manu (de trebballu), una lómpia lestra, faendho trebballu / èssere in c. = aundi si passat o si depit passai, candu si passat, passendi Sinònimos e contràrios passera / atraessada, passada, trasida Frases a domo sua bi so intradu una colada ◊ s'ortu est in colada, a oru a caminu!, e bi so intradu nessi a compidare 2. una colada de zente irbaia bi est in totue 3. in binza bi cheret dadu una colada de tzapu, nessi pro s'erba meda Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu passage, donner un coup de… (chiffon, fer, ect.) Ingresu rub, passage, soup Ispagnolu pasaje, paso Italianu passata Tedescu Seihen.

ferríghine , nf Definitzione iscadra o medra de ferru, s'iscartu de su ferru iscagiau in sa forredha de su ferreri o in logu inue iscàgiant ferru Sinònimos e contràrios cagaverru, férrina Tradutziones Frantzesu scorie de fer Ingresu slag Ispagnolu metralla, cagafierro Italianu scòria di fèrro Tedescu Schmiedesinter.

ferrínu, férrinu , agt Definitzione de ferru, forte che ferru, chi giughet o cuntenet ferru / erba ferrina o de ferru = Piptatherum miliaceum Sinònimos e contràrios ferrinzu Frases sa preda ferrina bogat coment'e ruinzu chi ndhe faghet rúere fintzas s'intúnigu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu ferrifère, semblable au fer Ingresu ferriferous, iron-like Ispagnolu ferroso, de hierro Italianu ferrìfero, ferroso, ferrigno Tedescu eisern.

ferrínzu , agt Definitzione chi est forte che ferru Sinònimos e contràrios ferrinu 2. mancari siat betzu est ancora ferrinzu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu de fer Ingresu hard Ispagnolu férreo, de hierro Italianu fèrreo Tedescu eisern.

ferrovía , nf, nm: ferruvia Definitzione bia o caminu de ferru fatu a binàrios po dhue passare is trenos Sinònimos e contràrios línia Frases intro de su ferruvia m'imbanchidho una banca…◊ s'istrada ingunis passat acanta a is binàrius de sa ferrovia ◊ fiat grae su trabballu de pistare giarra po sa ferrovia e po is orrugas! Tradutziones Frantzesu chemin de fer Ingresu railway Ispagnolu ferrocarril (m) Italianu ferrovìa Tedescu Eisenbahn.

férru , nm Definitzione metallu lúghidu in colore de chinisu, elementu chímicu de símbulu Fe, númeru atómicu 26, pesu atómicu 55,85, chi in natura si agatat prus che àteru a minerale: s'óssidu est s’orruina; bículu, orrugu de ferru; sa sonàgia chi si ponet a su bestiàmene e fintzes su sonu chi faet; su f. de prentzare, genia de aina de imbudhidare po dhu passare in s’orrobba a dh'istirare; su cartzíngiu de unos cantu animales impreaos a trebballare; in cobertantza, is dentes; aina de ferru po fàere ccn. trebballu (a/c. coment'e mtl. no tenet pl.)/ calidades de f.: ferru tzacadinu, chídrinu o crú, ferru pastosu o corriatzu; trebballu chi si faet a su ferru: cardai o ingrujare, mazare o arropai (po dhu alladiare), saldai o assardare; ainas: su pei de f. = genia de pei ue su sabbateri intrat s'iscarpa a puncitare su fundhu; ferru de frisai = pro allorigare is pilos; ferru de mina = genia de puntedhu fine e parívile, a un'ala a punta cun s’atza che un’iscrapedhu po fàere bucos in s’orroca a pònnere mina / erba de f. = duas crezes de erba: Piptatherum miliaceum e Atriplex prostrata Sinònimos e contràrios farramenta, prància, sonàgia Maneras de nàrrere csn: a f. de cadhu = atrotiau acoment'e su ferru chi si ponit a is peis de su cuadhu; f. giogau = ferru triballadu; bochire a f. fritu = bociri cun ccn. aina chi pungit e segat (arrasoja, istillu); fai a f. fenugu = a sa biscaina, acomenti essit essit, arrogai, distrui totu; bortàresi a su f. ruju = no tènniri arrispetu po nudha e po nisciunus; èssere o istare a f. tuponadu (nadu de ccn.)= abarrai citiu Frases su fatu est prus forti de su ferru ◊ est forte, tostu che ferru ◊ a fàghere custa cosa bi cheret carchi ferru ◊ li est faladu su ferru in su sàmbene: pro cussu s'intendhiat débbile débbile! 2. sas anzones mias fint un'apentu: lis deghiat prata e no ferru! ◊ torra a su sartu, ca intendis sa música de su ferru chi portat su bestiàmini ◊ allargu s'intendhiat su ferru de unu tazu 3. mastru Antó, si bi at ferros prontos bato s'ebba a la ferrare! 4. sos ladros a sos tempos si boltaiant a su ferru ruju, che furaiant totu 5. su carvonaju s'aviat a su buscu cun sos ferros in manu Sambenados e Provèrbios smb: Ferru Terminologia iscientìfica mtl, chm Ètimu ltn. ferrum Tradutziones Frantzesu fer Ingresu iron Ispagnolu hierro Italianu fèrro Tedescu Eisen.

filivérru , nm: filuverru Definitzione filu de ferru, fintzes un’orrugu (canna de f.); nau in cobertantza, abbardente, pitziosa / camba o canna de f.; calidades de filiverru: zingadu, ispinosu, fine, grussu, chídrinu, modhe Sinònimos e contràrios / cdh. filufarru Frases azis postu ferradas a balcones, filuverru pungosu in dogni gianna ◊ a prèndhere custa cosa che cheret duos filiverros Terminologia iscientìfica mtl Tradutziones Frantzesu fil de fer Ingresu iron wire Ispagnolu alambre Italianu filo di fèrro Tedescu Eisendraht, Draht.

frisadòri , nm Definitzione ferru de frisai, genia de aina po allorighitare is pilos Sinònimos e contràrios arrulladori Tradutziones Frantzesu fer à friser Ingresu curling-tongs Ispagnolu tenacillas Italianu arricciacapélli Tedescu Lockenformer, Frisierstab, Brennschere.

prància 1 , nf: prantza Definitzione orrugu ladu e grussu de ferru o àteru metallu grae chi s'imbudhidat a fogu o a currente fatu a manera de dhu pòdere aferrare a una manu, po istirare orrobba / prantza de ortigu = su ortigu a arrogus mannus comenti dhu bogant de is matas, apustis cotu e istirau Frases sa prància candho est calda no si podet tocare ca brúgiat sa manu Terminologia iscientìfica ans Ètimu ctl., spn. planxa Tradutziones Frantzesu fer à repasser Ingresu flatiron Ispagnolu plancha Italianu fèrro da stiro Tedescu Bügeleisen.