àghedu , nm: àghidu,
àidu,
àitu Definitzione
tretu de muru o de cresura largu de dhue pòdere passare gente e bestiàmene, mescamente s'intrada de cungiaos serrada a geca o àteru serru
Sinònimos e contràrios
barcaxu,
ciassu,
geca,
ingiassu,
intrada
Maneras de nàrrere
csn:
pesàreche un'àidu = serrare un'àidu a muru; apèrrere s'àidu (chistionendhe de ideas, maneras de fàghere, costumas e gai) = comintzare, iscrizeniare de comente si est fatu semper, cambiare, bogare moda noa, azuare in carchi cosa comente e faghindhe istrada, andhendhe addainanti, dendhe una possibbilidade in menzus; fàghere àidu = abbèrrere su logu, sa cresura, prus che àteru colendhe afaiu zente o animales
Frases
in s'àghedu sa zente intrabat a s'ortu a bíbere in sa funtana ◊ s'àidu serrèmalis e curemas su malàidu! ◊ fachent passibales chentz'àghidu e ne istupu
2.
sa zente zúdigat a chie aperit sos àidos ◊ chie est chi nos at apertu semper s'àghidu in s'ora de su bisonzu? ◊ s'àidu pro s'errore est sempre apertu
Sambenados e Provèrbios
prb:
àidu abbertu, cunzadu fertu!
Ètimu
ltn.
aditu(m)
Tradutziones
Frantzesu
passage,
brèche
Ingresu
passage,
breach
Ispagnolu
paso,
brecha
Italianu
varco,
bréccia
Tedescu
Durchgang,
Bresche.
andadúra , nf: andhadura,
annadura Definitzione
su andhare, nau de sa manera
Sinònimos e contràrios
andhanta
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
démarche
Ingresu
walk
Ispagnolu
paso,
andadura
Italianu
andatura
Tedescu
Gang.
colàda , nf: colata Definitzione
su colare, su passare; su logu inue si passat o un'iscuta de tempus, un'intrada una essia lestra a unu logu; unu tanti; una manu (de trebballu), una lómpia lestra, faendho trebballu / èssere in c. = aundi si passat o si depit passai, candu si passat, passendi
Sinònimos e contràrios
passera
/
atraessada,
passada,
trasida
Frases
a domo sua bi so intradu una colada ◊ s'ortu est in colada, a oru a caminu!, e bi so intradu nessi a compidare
2.
una colada de zente irbaia bi est in totue
3.
in binza bi cheret dadu una colada de tzapu, nessi pro s'erba meda
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
passage,
donner un coup de… (chiffon,
fer,
ect.)
Ingresu
rub,
passage,
soup
Ispagnolu
pasaje,
paso
Italianu
passata
Tedescu
Seihen.
coladólzu , nm: coladórgiu,
coladorju,
coladorzu,
coladroxu,
colatorju Definitzione
tretu o logu inue si podet passare o chi est fatu po cussu
Sinònimos e contràrios
atruessu,
passadolzu
Frases
andhant in coladorjos largos e istrintos ◊ me in cussus coladòrgius dhui timint povintzas is crobus!
2.
li dabat gherra a nche l'ingurtire pariat chi unu nodu li tancabat su coladorju
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
passage
Ingresu
passage,
footbridge
Ispagnolu
paso,
pasaje
Italianu
passàggio,
vàlico,
passerèlla
Tedescu
Durchgang,
Übergang,
Laufsteg.
coladúra , nf Definitzione
su colare: andhare de una parte a un'àtera, fàere passare una cosa po ndhe seberare sa malesa
Sinònimos e contràrios
colada
/
iscolomadura
/
grilliadura
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
passage,
filtration,
filtrage
Ingresu
passage,
filtration
Ispagnolu
paso
Italianu
passàggio,
filtrazióne
Tedescu
Filtrierung.
colaméntu , nm Definitzione
su colare, su istare passandho
Sinònimos e contràrios
coladura
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
transit,
passage
Ingresu
passage
Ispagnolu
tránsito,
paso
Italianu
trànsito
Tedescu
Durchgang.
giàssu , nm: ciassu,
tzassu,
zassu Definitzione
in su logu, unu tretu minore o fintzes mannu ma precisu; apertura in is muros o in is cresuras ue faet a passare de una parte a s’àtera
Sinònimos e contràrios
giàssidu,
tretu
/
àghedu,
barcaxu,
ingiassu
Maneras de nàrrere
csn:
a giassus a giassus = de tretu in tretu; obèrriri unu giassu = fàghere un'àidu, fàgheresi unu tretu de pòdere colare; portai sa dentiera a giassus = mancante, cun s'imbaga ue bi mancat dente
Frases
si l'aia ischidu ch'in custu giassu aisti fatu nidu!…(G.A.Cossu)◊ timiant de si che istesiare dae cussu giassu ◊ dhoi fiat unu giassu totu àcua e ludu
2.
in su cungiau fiat su giassu obertu ◊ in su giassu tocat a dhoi ponni una sida ca nci essit su bestiàmini ◊ lah, no fatzas giassu a nci fai passai is brebeis a su cungiadedhu miu!
Tradutziones
Frantzesu
endroit
Ingresu
site
Ispagnolu
sitio,
abertura en la pared,
paso
Italianu
sito,
callàia
Tedescu
Ort,
Stelle,
Platz,
enger Durchgang.
passàda , nf Definitzione
su passare; faina chi si faet o cosa chi si ponet o si giaet una o prus de una borta; giru, lobu de acapióngiu o àteru a inghíriu de calecuna àtera cosa; unu tanti de cosa; logu, leada, bandha
Sinònimos e contràrios
colada,
colamentu,
trasida
/
manu,
pasia
/
incropada
/
leada
Maneras de nàrrere
csn:
lassare una cosa in p. a unu = perdonaisidha, lassai a pèrdiri; fàghere a p. ereta = passai in prus de unu logu in lestresa; mi benit in p. ereta = in colada, resurtat aundi depu passai; p. de arrennegu, de corpos, de abba = cadha de fele, de airu, surra de cropos, próina manna
Frases
seus andaus a biri sa passada de sa santa ◊ no dhi apu donau una passara de nariaras ca femus in cussu logu!
2.
in custu muru bi cheret duas passadas de illatonzu pro essire menzus ◊ si miticoi no dh'ant vacinada gei mi dhi donant una passada de contravintzioni! ◊ una passada de presoni assumancu po trint'annus!…◊ dhi at donau una passada de certu! ◊ a s'úrtima passada de sa meighina li tzessesit su dolore ◊ pitica sa passada de àcua chi est preparendusí, totu custus tronus e lampus!…
3.
su loru cheret a tantas passadas in corros pro istare frimmu su zuale ◊ dhi ponit su cadenatzu a ingíriu de su tzugu, a seti passadas
4.
ocannu in s'ortu bi at una bella passada de basolu
5.
cussu est su mellus maistu de totu custas passadas
6.
dae lia lassare in passada sichis a ingrussare su trucu: ma za ghirat babbu tuo a ti la fàchere pacare!
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
transit,
passage
Ingresu
rub,
passage
Ispagnolu
mano,
pasada,
paso,
tránsito
Italianu
passata,
trànsito,
passàggio
Tedescu
Vorbeigehen,
Durchgang,
Transit.
passèra , nf Definitzione
su passare, su istare passandho, andhandho; su logu inue si passat
Sinònimos e contràrios
colada,
passadolzu
/
andhàina,
andhera
Frases
passera de màchinas ◊ unu leperedhu isfadadu dai sa passera chimentosa de totu cudha zente ndhe istupat dai sa chijura
2.
si che colat calicunu in passera, avertídelu! ◊ ti dant colore a pudhile sas fadas in passera ◊ fia in passera e mi so frimmadu un'iscuta ◊ benit sa boza de andhare, sighire tantas nues in passera ◊ nàrali chi che colet atesu e no si che fetat bídere mancu in passera
Ètimu
ctl.
passera
Tradutziones
Frantzesu
passage
Ingresu
passage
Ispagnolu
paso,
pasaje
Italianu
passàggio
Tedescu
Durchgang.
pàssu , nm Definitzione
incambionada o tretu chi si faet cun is peis camminandho; apertura de longu de is cambas, su tretighedhu chi cabet tra unu pei e s'àteru postos su prus atesu (si pigat fintzes coment'e misura de longària, tanti po bíere cantu podet èssere unu tretu); genia de móvia chi si faet cun is peis ballandho; mutúgiu, moida chi si faet cun is peis camminandho; in sa màdria o vite, apertura de su surcu a caragolu o distàntzia tra ferme e ferme, inter duas cristas; fintzes tretu significativu de iscritura
Maneras de nàrrere
csn:
fàghere a p. in carrela = passai ananti de una domu sentza de si firmai mancus a saludai; caminare a p. istracu = abbellu, azummai trazendhe sos pes, a passu istasiu; annare a p. pasatu = caminare pàsidos, abbellu; andai a p. istirau = lestros; betare p. = pònnere passos, caminare, mòeresi; illonghiare, istirare, allegrare, spetiai su p. = caminare prus impresse; camminai a p. = andhare chentza cúrrere; èssiri de passu, in su passu = in passera, in colada; mòghere de p. = mòere unu passu; castiai is passus a unu = zúghere a unu a oretu; su p. torradu = zenia de ballu chi no serrat a chircu
Frases
custa bronchita no mi lassat isperriai passu ◊ torrat pro bídere ue sos primos passos at betadu ◊ apu fatu una poriga de passus ◊ tanti funt bàtero passos de sa fiera de Abbasanta a bidha!…◊ no cumences gasie a passos mannos a t'ischertzare sa persona mia!
2.
cussu terrinu l'apo medidu a passos
3.
in sos ballos, isse daiat su passu e su tonu a su cantu ◊ tue ballas bene, ma custu passu no l'ischis
4.
s'intendint passus in foras: funt issus torrendi!
5.
nci portaus custa cosa a domu sua, po cantu ca seus in su passu ◊ dae inoche no s'est móghiu de passu ◊ onzi pitzinna mirat s'amoradu e fintz'a chelu si altzat su piúere a donzi colpu de passu torradu (A.Casula)◊ bai in bonora, fortuna, giai chi ses de passu! ◊ torrat a bidha a passu istasiu ◊ gei coidat a torrai… portat passu de sitzigorru!
Sambenados e Provèrbios
prb:
cunformi a sa camba tira su passu
Ètimu
ltn.
passus
Tradutziones
Frantzesu
pas
Ingresu
step
Ispagnolu
paso
Italianu
passo
Tedescu
Schritt.
poltantàre , vrb: aportantai,
portantare Definitzione
fàere andhare su cuadhu a portante
Frases
su cadhu de babbai poltantat
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
faire prendre l'amble
Ingresu
to amble
Ispagnolu
marchar en paso de ambladura,
portante
Italianu
dare l'àmbio
Tedescu
den Paßgang geben.
sciampíta , nf, nm: sciampitu Definitzione
su passu prus fàcile de su ballu sardu, genia de manera de mòvere is peis ballandho, coment'e atzopiandho, brinchidedhu (ma fintzes una genia de iscucuricàrgiu chi unu balladore, poderau cun àteros duos istacaos de su giru, faet ballandho furriau a peis in artu, a conca a bàsciu); manera de ballare, genia de ballu / fai s'isciampita a unu = parare s'anca
Sinònimos e contràrios
ciapita,
tzopita
/
ballu
Frases
a sciampitas altas acomenti a nosu mancu bosatrus badhais! ◊ bai ca oi no dha fais sa sciampita cun sa sposa a su costau! ◊ cun d-unu brínchidu si fut postu conca a bàsciu e peis a susu e iat fatu sa sciampita, sighendu a badhai ◊ o Luisicu, dh'arriscas de fai una sciampita?
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
entrechat,
pas de danse sarde
Ingresu
sardinian ball step
Ispagnolu
paso del baile sardo
Italianu
scambiétto
Tedescu
Kreuzsprung,
Entrechat.