Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

pirédhu 1 , nm Definitzione genia de crau fatu de linna; in calecunu logu est fintzes s'ingurtidórgiu Sinònimos e contràrios giau, obbibi, pilu 1, pirodhu / agaju, àngua, gagaju, gragaristu, saxinedhu Frases sa crabiga no si ndh'essit dae s'iscala ca a s'ala prus fine zughet unu piredhu a la muntènnere Sambenados e Provèrbios smb: Pireddu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu cheville de bois Ingresu wooden pin Ispagnolu clavija, espiga Italianu cavìcchio, chiòdo di légno, piuolino Tedescu Holzpflock, Holznagel.

piscagiólu , nm, agt: piscajolu Definitzione chie piscat, chi serbit a piscare (deosi si narat fintzes de sa terudha pertunta, cussa de aggrumai, po piscare s’ispruma) Sinònimos e contràrios piscadore Frases sa balca piscagiola piscat in altu mare aligusta e pazellu…◊ sos piscajolos batint su pische friscu dae Bosa, a bidha 2. dae sa fentana si nche vident duas barcas piscajolas Ètimu itl. pescaiolo Tradutziones Frantzesu chalutier, bateau de pêche Ingresu fishing, fishing boat Ispagnolu pesquero Italianu pescheréccio Tedescu Fisch…

piscèdha , nf, nm: pischedha, pischedhu Definitzione mógliu, genia de istrégiu tundhu, fundhudu e prus apertu in artu (segundhu sa forma chi si bolet giare), totu istampau in su fundhu e in costaos, de linna o de allumíniu, ue si ponet su casu piscau de su chedhàrgiu po dhu fàere iscolare e intostare: si narat mescamente cun su significau própriu de casu e si narat pruschetotu aiscu, díscua in su sensu de s’istrégiu; genia de istrégiu de diferente mannària, iscartedhu de pértigas intéssias (ollastu, modhitzi, lumu, sàlighe) po pònnere prus che àteru cosa de sartu: is costaos si faent fintzes cun canna isperrada, is oros si acabbant cun sa pértiga chi lompet de su fundhu, is postas, (e cun cussas de mesania – partes contràrias in su diàmetru – si faet un’asa sola) faendho arresurtare sa buca prus pitica de su fundhu, o cantepare, dipendhet de comente s’intessent is giros – totu cantepare o prus piticos – a manu a manu chi si artzat / min. pischezone, pischizolu, piscedhitu Sinònimos e contràrios aiscu, discuedhu, frussella / coignolu, scartedha / postura 1 Maneras de nàrrere csn: partis de sa pischedha: fundhu, costazos, oros, asa; piscedha de casu = unu pischedhu de casu; sa pischedha de sos ocros = sa calanca de s'ogru Frases dhi at fatu portai una piscedha de casu ◊ dhi giau unu bellu cacòi e una mesu piscedha de casu ◊ cun custu late faghimus bellos pischedhos de casu ◊ pro s'afitu de sa terra li ant dadu cos'e pischedhos de casu ◊ stau bèni meda, coment'e unu topi aintru de una piscedha de casu ◊ pro ratare segamus unu pischedhu de casu betzu 2. prenamus sa pischedha de ua a che la ghirare a bidha ◊ batiant pischedhos de ficumurisca ◊ sas féminas ant aferradu onzuna su pischedhu sou e ant comintzadu a binnennare ◊ su dinari est che una pischedha de figu ’e tríulas: durat pagu! 3. nos intendhimus sa tentascione a múghidas in sas uricras e chin sos istedhos in sa pischedha de sos ocros Sambenados e Provèrbios smb: Piscedda, Pischedda, Pischeddu Terminologia iscientìfica stz Ètimu ltn. fiscella, fiscellus Tradutziones Frantzesu faisselle, forme de fromage Ingresu chesse-mould Ispagnolu encella, formaje, queso Italianu cascino, fiscèlla, fórma di formàggio Tedescu Käseform, Weidenkorb, Käselaib.

pispinidúra , nf Definitzione su pentzamentu e is dolores chi benint a sa fémina príngia candho si sentit de s'illibbertare Sinònimos e contràrios dolorias, penas, pispinu, subrina Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu douleurs de l'accouchement Ingresu labour pains Ispagnolu dolores Italianu dòglie Tedescu Wehen.

pistòre , nm Sinònimos e contràrios pistada, pistadura Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu raclée, volée de coups Ingresu crushing Ispagnolu trituración, molienda Italianu pestatura Tedescu Zerstoßen, Schläge, Prügel.

piueràza, piueràzu , nf, nm Definitzione pruine bolandho, pesau a bolare Sinònimos e contràrios peúere, proine Frases una nue de piueraza che intreit in sas zannas abbeltas Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu tourbillon de poussière Ingresu dust cloud Ispagnolu polvareda Italianu polverìo Tedescu Staubwolke.

pobidhéri , agt Definitzione de domo, chi est fatu in domo, nau de su pane Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu de ménage Ingresu homely Ispagnolu casero Italianu casaréccio Tedescu häuslich, Haus.

pódhine , nm Definitzione sa parte prus bianca e fine de sa farra de su trigu; su pane chi si ndhe faet (si distinghet de su crivàgiu – chi no est civraxu –, prus niedhudu e prus pagu gustosu de sabore)/ pane pódhine (grussu) = ispianada, cogone Sinònimos e contràrios boledu, podha 1, scèti Frases zughiat unu bículu de casu, de pane pódhine e unu ticu de binu ◊ su sacerdote depiat picare unu punzu de pódhine e de ozu, chin s’incensu, e lu depiat brujare in s’artare 2. babbu e mamma lis cheriant pònnere calchi pacu chin casu, sartitza, pódhine e àteras cosas a manigare in viazu Sambenados e Provèrbios smb: Poddine, Poddini Terminologia iscientìfica pne Ètimu ltn. polline(m) Tradutziones Frantzesu fleur de farine Ingresu superfine flour Ispagnolu harina de flor Italianu fior di farina Tedescu Auszugmehl.

podhinósu , agt Definitzione nau de farra, chi portat pódhine meda; chi est intzitziedhau Sinònimos e contràrios fodhinosu / mascarosu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu plein de son Ingresu branny Ispagnolu con mucho salvado Italianu cruscóso Tedescu kleiig.

ponapàre, ponapàri, ponapàru , nm: ponimpari Definitzione chie costumat a istare betandho apare naendho cosas chi no funt, ponendho male de s'àteru, ponendho a brigare s'unu cun s'àteru Sinònimos e contràrios afusadore, afuseri, limbibúdidu, mintapare, missimpari, tragalleri Terminologia iscientìfica ntl Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu semeur de discorde Ingresu troublemaker Ispagnolu encizañador, soplador Italianu mettimale Tedescu Störenfried.

pòre , nm Definitzione cantidade manna, meda, aira / avb., a p. = meda Sinònimos e contràrios aira, meda, muntone / bundhàntzia Frases che ghirabat unu pore de dinare ◊ terra bona cussa: su pore chi ocannu est batindhe l'ant a zúchere a montovu! ◊ cun totu su pore chi aiant, medas fint bestios che pidores ◊ bidu as su pore de s'erba chi bi est? ◊ l'ant arrocau unu pore de carabbineris ◊ in cussa dommo bi est su pore: cada gràssia de Deus! 2. nche li mandhant robba de ortu, frútura e binu a pore ◊ arribbant a pore sas rúnchines ◊ si fit divertiu a pore ◊ sa musca si li ghetaiat a pore Ètimu ctl. por Tradutziones Frantzesu myriade, un très grand nombre de Ingresu multitude, very much Ispagnolu sinfín, muchísimo Italianu mirìade, moltìssimo Tedescu Myriade, sehr viel.

poxilósu , agt: pulicosu, puligiosu, puligosu, pulixosu Definitzione chi portat púlighe, chi est càrrigu prenu de púlighe Sinònimos e contràrios cdh. puliciosu Sambenados e Provèrbios prb: cini si corcat cun calledhu si ndi pesat puligiosu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu plein de puces Ingresu flea ridden Ispagnolu pulgoso Italianu pulcióso Tedescu flöhig.

prammarítza, prammarítzia , nf Definitzione su fedu minudu o trotischedhu (upm) de sa canina, ma fintzes sa canina manna bona de pòdere papare (cantu una manu) Sinònimos e contràrios cania 1 Frases cussus candu benint a pigai pisci circant sempri prammarítzia 2. sa cania… candu est matuca cantu sa manu dhi naraus prammaritza e candu est prus piticu dhi naraus caniotu Terminologia iscientìfica psc Tradutziones Frantzesu alevin de la daurade Ingresu gilthead bream alevin Ispagnolu alevín de dorada Italianu avannòtto dell'orata Tedescu Fischbrut der Goldbrasse.

pratòri , nm: pretore, pretori Definitzione giúdice chi cumponet pretos prus che àteru in primu gradu, tenet cumpeténtzia in su mandhamentu e solu po unas cantu chistiones / fàchere dimandhas cun sa cara de unu pretore = che unu chi imbístigat chirchendhe sa curpa Frases calchi cosa no la naraia comente cheriat issu: tandho si bi atacaiat che pretore ◊ seu isprichendidhu sa cosa po chi su pratori dha potzat isprobugai! Terminologia iscientìfica prf Tradutziones Frantzesu juge de première instance Ingresu lower court judge Ispagnolu juez de primera instancia Italianu pretóre Tedescu Amtsrichter.

prèsa , nf Definitzione in is impiantos elétricos, aparíciu a ue lompent is filos (línia) e faet a pigare sa currente / fai p. (fuedhendi de ciumentu impastau) = intostare, essire forte Tradutziones Frantzesu prise de courant Ingresu plug, setting Ispagnolu toma, enchufe Italianu présa Tedescu Steckdose.

pretúra , nf Definitzione ufíciu de su pretore, su tribbunale de su mandhamentu Frases si no pagas ti avisu a pretura! Tradutziones Frantzesu tribunal de première instance Ingresu magistrate's court, courthouse Ispagnolu juzgado Italianu pretura Tedescu Amtsgericht.

pròba , avb, prep: aproba, probe, probi, próbiu, prope, propes, prove Definitzione a pagu tretu, a pagu tempus, nau fintzes in su sensu de andhare bene a fàere ccn. cosa / a probe de, a p. a… = acanta de, acanta a…; a propes tuo, suo = acurtzu tou, sou, acanta tua, sua; a prope = luego, a presse Sinònimos e contràrios acanta, acultu, afaca | ctr. atesu Frases già est a prope, a umbe ses annanne!…◊ sa lampanedha de cussa creadura est mori mori, che sa luna chin s'istedhu a prope ◊ tres ómines fint ritzos a propes suo ◊ - Candho naschit su pitzinnu? - A prope! 2. sa gara poética fit a proba a incomintzare ◊ est probe a su fossu ◊ passemus gai probe a su cuzone de sa gula pecados intendhendhe giustos a meressida passione (P.Casu)◊ cussa est sa piús probe a nois ◊ fia a prope a ndhe pèrdere su podere ◊ est bolau in artu a probi de su soli ◊ che los at rimunidos a propes suo Ètimu ltn. prope Tradutziones Frantzesu tout près, près de Ingresu near Ispagnolu cerca Italianu vicino Tedescu nahe, dabei, daneben, nah, nebenan, Nachbar.

prubbicàtas , nf pl: pubblicata, pubbricada, pubbricata Definitzione paperi cun is númenes de is giòvonos (o no giòvonos!) chi ant decídiu de si cojuare, a manera chi totus dh'ischípiant (e poite, si pentzat, dhue podet àere cosa in contràriu)/ fàghere sas prubbicatas = arregossiare, pònnere sos papiros, o sas cartas, in crésia de comente ómine e fémina si cherent cojare Sinònimos e contràrios ammonestatzioni, prenúnscia Frases po sa coja de custus dus est totu prontu, su vicàriu at fatu is prubbicatas puru ◊ aiant detzisu de si coxuare e aiant postu sas prubbicatas in su Comune e in chéxia Ètimu ctl., spn. publicata Tradutziones Frantzesu publications de mariage Ingresu banns Ispagnolu amonestaciones Italianu pubblicazióne matrimoniale Tedescu Aufgebot.

prudòne , nm: brutone*, prutone, pudrone, pudroni, purdoni, putrone, vurdone Definitzione sa prima àghina (prima muta o pasia) comente dha bogat su fundhu de sa bide; s'ispiga de su moriscu; is bobbois chi portant a piscare po esca; cosa posta craca a bisura de pibiones de àghina in d-unu gurdone; genia de ricamu Sinònimos e contràrios budrilloni, gudrilloni, gudroni, iscala 1, trone Frases prannucas de chessa, prudones de tandha ◊ candho sas ispinas de bidhighia si zirant in prudones de selenu, a boghe de prantu muto Terminologia iscientìfica rbr Tradutziones Frantzesu grappe de raisin Ingresu bunch of grapes Ispagnolu racimo Italianu gràppolo d'uva Tedescu Weintraube.

prueràrgia, prueràrza , nf: prugheraza Definitzione pruine etotu ma pigau a meda, a nue Sinònimos e contràrios brúere, bruine, piúghere Frases nue de prugheraza ◊ prugheraza de istedhos nobales mi est fudighinandhe sa petorra (G.Piga) Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu tourbillon de poussière Ingresu dust cloud Ispagnolu polvareda Italianu polverìo Tedescu Staubwolke.