acóssu , nm Definitzione istadu de bisóngiu mannu Sinònimos e contràrios aprentu Frases postu in sa lughe, restas a s'iscuru, in acossu sas dies ti ant sighidu ◊ sos malos de como, chi no sunt in acossu, no furant pro si azibbare Sambenados e Provèrbios smb: Accossu Tradutziones Frantzesu état de besoin, pauvreté Ingresu constraint, poverty Ispagnolu estrechez Italianu costrizióne, stato di bisógno Tedescu Zwang, Notlage.

acresuràe, acresurài, acresuràre , vrb Definitzione serrare a cresura, isserrare Sinònimos e contràrios acrisionai / acorrae 1, inserrai Frases tancaus de bentu apu a cuncordai, tancaus de bentu acresuraus de amori! ◊ ant acresurau sos àidos 2. cambiamentos de umore e tristuras l'abbandhaint dae sa zente, acresuràndhela in d-unu mundhu suu Terminologia iscientìfica srr Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu clore de haies Ingresu to fence (in) Ispagnolu rodear con setos Italianu assiepare Tedescu mit Feigenkakteen (meist), Büschen u.s.w. umzäunen.

acubàre , vrb Definitzione fàere che cuba, ufrau de s'arrennegu, de su tzacu Sinònimos e contràrios abbrodhiare, abbrufulai, abbuscinare, acasidhare, ammussolai, amprudhiare, annicare, annozare, atrafudhai, pirmare, strugnai Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu se gonfler de colère Ingresu to swell-with-rage Ispagnolu hervir de ira Italianu gonfiarsi di ràbbia Tedescu böse werden.

acúltu , avb, prep: acúrciu, acultzu, acursu, acúrtziu, acurtzu Definitzione inditat distàntzia a pagu tretu de chie est foedhandho (o de àtere o àteru chi benit inditau), de cosa o logu chi si portat in remone, e a bortas si ponet coment'e una genia de agt. puru chentza dh'acordare cun àteru; coment'e prep. arrechedit sa prep. de o a; un'impreu distintu si faet cun is agt. possessivos: acurtzu meu, tou, sou e totu deasi = acanta a mimi, a tie, a issu Sinònimos e contràrios acanta, afaca, afúndhiu, aproba, oràines / cdh. acultu | ctr. atesu Frases so sempre potente e duru "sassu" a tales chi si acultzu bei passas, si no istas atentu, ti fragassas! (Sassu)◊ su babbu mal'estidu e mesu iscultzu, sempre in continu motu, mai in pasu, e cun Mastru Giuanne sempre acultzu! ◊ a isse l'ant postu acúrciu a sos parentes 2. intendho su bentu alinendhe acurtzu meu, a pisinzu ◊ mi ndhe so postu acurtzu tou ◊ si ch'est andhadu acurtzu sou ◊ picat e si sedet acúrtziu issoro 3. sos festaresos de sas bidhas acurtzu abbojaiant pro tucare totu umpare a sa chéjia foraidha ◊ sos logos acurtzu si podent prammizare menzus 4. acurtzu a domo bi amus bighinos bonos ◊ acurtzu de ite l'as àpidu? Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu près de Ingresu near Ispagnolu cercano Italianu vicino Tedescu nahe (Adj., Adv., Präp.), in der Nähe.

acumbeniàre , vrb: cumbeniare Definitzione pònnere is cumbénias, is comodidades, mescamente in sa domo Sinònimos e contràrios acumbenentziare Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu doter un appartement de tous les conforts Ingresu to have, to provide oneself Ispagnolu regalarse comodidades Italianu avére o provvedérsi di tutte le comodità Tedescu mit allem Komfort versehen.

acupài , vrb: cupai* Definitzione fàere o ammesturare is cartas e ispartzire su matzu in duos o prus muntonedhos Sinònimos e contràrios ilgupare, smatzai 1 Tradutziones Frantzesu couper un jeu de cartes Ingresu to halve Ispagnolu barajar, cortar Italianu smezzare le carte Tedescu abheben (Kartenspiel).

àdanu , nm Definitzione una calidade de martigusa Sinònimos e contràrios inestra, scova 1 Terminologia iscientìfica mt, Genista aetnensis Ètimu srdn? Tradutziones Frantzesu genêt de l’Etna Ingresu mount Etna broom Ispagnolu genista del Etna Italianu ginèstra dell'Etna Tedescu Ginster.

addedíe , avb: addeie Definitzione a lughe de die, totu is oras de candho faet die a candho iscurigat Sinònimos e contràrios | ctr. addenote Frases addenote e addedie che ómine dogau isto pessandhe ◊ si ammentabat totu su chi li fit capitau addedie ◊ su bandhuleri drommit addeie e zirat addenote Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu de jour Ingresu by day Ispagnolu de día Italianu di giórno Tedescu tagsüber.

addorojàda , nf Sinònimos e contràrios abboghiada, addorojamentu, bérchida, boche, cérriu, grida Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu hurlement de souffrance Ingresu cry Ispagnolu grito de dolor Italianu urlo di dolóre Tedescu Geheule.

adhía 1 , prep, nf Definitzione a s'àtera parte de…, a cudh'ala de…, prus atesu de…; s'àtera parte, apalas de… Sinònimos e contràrios adhae, asegus, avatu Frases s'ortu miu est adhia de s'istrada ◊ mi as agatadu adhia de is làcanas ◊ is ferrus de pudai funt in su tascapani adhia de sa porta ◊ ita fiast ascurtendi adhia de sa porta?! ◊ in sa becesa puru, adhia de aundi s'istrantaxat sa làcana de is bisus, apubu ancora is bellesas chi mi ant donau allirghia 2. bivu s'úrtimu bisu téndiu a s'adhia de sa làcana de is bisus Tradutziones Frantzesu au-delà de…, de l'autre côté de… Ingresu further Ispagnolu más allá, allende Italianu óltre, di là da… Tedescu weit, jenseits.

afàca , avb, prep: afache, afaci, afacu Definitzione si narat de logu e de tempus puru candho est ananti de si bíere o acanta Sinònimos e contràrios acanta, acultu, aproba Maneras de nàrrere csn: afaca mia, tua, sua (o fintzas afaca a mie)= in dainanti meu, tou, sou; afaca apare = acanta s'unu a s'àteru Frases istaiant in sas domos de afacu ◊ in trenu at viagiadu cun unu satzeldote afacu ◊ si cramaiat sa cane afaca arrejonèndhela che unu cristianu ◊ custa genti de afaci dèu dha timu, ca funt brúscius ◊ fiat caentandhosi afaca de sa geminera ◊ candho biet arribbandhe su tzeracu dhu tzírriat afaca sua 2. sa Pasca est afaca ◊ candho ant a comintzare a sutzèdere custas cosas sa libberascione bostra est afaca ◊ si li sunt acurtziados afaca Ètimu ltn. ad facies Tradutziones Frantzesu tout près, près de Ingresu near Ispagnolu cerca Italianu vicino Tedescu nah.

afachiàda , nf Definitzione su afachiare, su ammuntonare cosa e mescamente àliga cun s'iscova Sinònimos e contràrios mundhada, scovada Frases dae un'afachiada a s'arga! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu coup de balai Ingresu sweep-out Ispagnolu barrido Italianu spazzata Tedescu Kehren.

afeminàdu , agt Definitzione nau de ómine, chi dhi praghent is féminas Sinònimos e contràrios bacasseri, bragheteri, ebbaresu, donneri, feminaju, pascidori, saboneri Terminologia iscientìfica ntl Ètimu spn. afeminado Tradutziones Frantzesu coureur (de filles, de jupons) Ingresu philanderer Ispagnolu mujeriego Italianu donnaiòlo Tedescu Schürzenjäger.

aferritadúra , nf Definitzione est sa marcadura de su bestiàmene fata a ferru abbrigau; su segare cosa a ferros e, in cobertantza, su nàrrere male de s'àteru Sinònimos e contràrios malcadura / aferritamentu, allimbamentu, tragàgiu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu action de marquer, médisance Ingresu branding, slander Ispagnolu marca, herrado Italianu marchiatura, maldicènza Tedescu Kennzeichnung, übles Gerede.

afoltunàdu , agt: afortunadu, afortunau, fortunadu Definitzione chi at tentu o tenet fortuna, chi dhi curret sa fortuna, chi dhi andhat bene totu Sinònimos e contràrios addiciadu, assortadu, auradu, aurosu, benaventurau, diciosu, fadosu, iscofadu, orbau / cdh. afultunatu | ctr. deldiciadu, disagurau, ifoltunadu, mabassortau Frases sos de Sune de Pàdria e de Sindia chi si content totu afortunados…◊ filla mia, ita mali afortunara chi ses istétira! ◊ nos potimus cussiderare afortunatos, in custos montes!◊ chini mai podit èssiri prus afortunada de tui?! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu qui a de la chance Ingresu lucky Ispagnolu afortunado, suertudo Italianu fortunato Tedescu glücklich.

afortigàda , nf Definitzione passada de serros (fórtighes) segandho cosa Sinònimos e contràrios isfoscigada Frases cherzo andhadu a binza a bi dare un'afortigada ca sa bide est tropu longa ◊ bae a s'arbieri a ti dare un'afortigada a pilos! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu coup de ciseaux Ingresu snip Ispagnolu tijeretazo Italianu sforbiciata Tedescu Scherenschnitt.

afràmicu , nm: fàmigu Definitzione su mantènnere, lassare o istare a fàmene Sinònimos e contràrios aframicosamentu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu privation de vivres Ingresu starving Ispagnolu el hacer pasar hambre Italianu affamaménto Tedescu Aushungerung.

afritorídu, afritoríu , agt: afritulidu, afrituridu, fritoridu Definitzione chi tenet fritu meda, chi est tremendhosi de su fritu, fintzes chi sufrit su fritu, chi dhu aguantat pagu Sinònimos e contràrios afrituladu, allintugliadu, ifritoridu / friarosu | ctr. afoghigiau, caente Frases làssami caentare: no lu bides chi so totu afritoridu?! ◊ dae su giogu, istracu de currizare, recuit Nanni mesu afritoridu ◊ unu petiruju afritoridu si ndhe cheret intrare a sa pinneta 2. de su sole sos rajos no mi dant calura, so fatendhe afritulidu s'última pitzulada a mala gana (P.Muresu) Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu transi de froid Ingresu cold Ispagnolu muerto de frío Italianu infreddolito Tedescu fröstelnd.

afroscàre , vrb rfl: afruscare Definitzione coment'e bogare pigionatzos, nau fintzes in su sensu de crèschere, fàere a ómine po sa capacidade de fàere fígios Sinònimos e contràrios ifroscare / acimbellai Frases su pisedhu fit afruscadu ca no ischiat comente fàghere a si ch'essire dae sa conchedha Tradutziones Frantzesu se préoccuper, atteindre l'âge de la puberté Ingresu to be worried, to become pubertal Ispagnolu preocuparse, desarrollarse Italianu preoccuparsi, divenir pùbere Tedescu sich Sorgen machen, geschlechtsreif werden.

aggortedhài , vrb Definitzione púnghere a gurtedhu, a lepedha Sinònimos e contràrios apugnalai, arresorzare, istocagiare Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu frapper à coups de couteau, poignarder Ingresu to stab Ispagnolu acuchillar Italianu accoltellare Tedescu erstechen.

«« Torra a chircare