abbebberecàda , nf Definizione su abbebberecare Etimo srd. Traduzioni Francese égarement Inglese rollness Spagnolo aturdimiento Italiano stralunaménto Tedesco das Verdrehen der Augen.

afunài , vrb: afunare Definizione acapiare, pigare a fune, imbojàresi cun sa fune, troboire cun sa fune Sinonimi e contrari infunai, prèndhere / pinnicai Frasi sos chi crent de àere in punzu s'anzena volontade sunt ammanitzendhe trobeas pro afunare ideas e fadigas ◊ at afunau su muenti a su tzugu 2. sos carabbineris s'ant afunatu dae s'ufissu de sa coperativa totu sos documentos ◊ aiat irrobbatu su bancu, s'aiat afunatu gamas de erveches e vulos ◊ sos rivos ufratos si afunant totu, pessones, béstias e tupas Etimo srd. Traduzioni Francese enchevêtrer Inglese to tie in a rope Spagnolo encabestrar Italiano incapestrare Tedesco das Halfter anlegen

alghentàre , vrb: arghentare Definizione fàere in colore de prata; pònnere in su fogu a iscagiare bene e imbudhidare, nau mescamente de s'ógiu: a. s'ógiu, su mele, sa saba Sinonimi e contrari arrafinai, assendrare Frasi sa bidhia s'arghentat a primu manzanu, la basat su sole e ch'est isparia ◊ s'ozu de lestínchinu l'amus arghentau in sa sartàghine Etimo ltn. recentare Traduzioni Francese dépurer, raffiner, réchauffer de l'huile Inglese to purify, to heat the oil Spagnolo refinar aceite Italiano depurare, raffinare, riscaldare l'òlio Tedesco klären, läutern, das Öl aufwärmen.

alimèta , nf: animeta 1, limeta 1 Definizione bículu de tela tètera, bianca nida, pus che àteru a forma cuadrada, de pònnere po ammontare su càlighe naendho sa missa Terminologia scientifica prdc Traduzioni Francese pale Inglese pall Spagnolo palia Italiano palla, quadrato di téla per coprire il càlice nella méssa Tedesco Tuch, das den Messkelch zudeckt.

ammodoinài , vrb: ammuduinare, modoinai Definizione fàere o istare coment'e dormiu, pigare o pèrdere is atuamentos, sa memória Sinonimi e contrari abbalaucare, ammadainare, asturdire, atontonare, immaidoinare, immaudinare, scilibriri, stolondrai, stontonai 1 Etimo srd. Traduzioni Francese perdre la mémoire Inglese to lose one's memory Spagnolo perder la memoria Italiano smemorare Tedesco das Gedächtnis verlieren.

arrullài , vrb: orrullai Definizione anedhare is pilos Sinonimi e contrari allorichitare, anedhai, eritzare, frisai, incincinnare, riciulare Frasi is pilus de seda chi no ti apu arrullau furiant luxentis de isperas e no portalis serraus! (A.C.Serra) Etimo ctl. rullar Traduzioni Francese friser Inglese to curl Spagnolo rizar, ensortijar Italiano arricciare i capélli Tedesco sich das Haar kräuseln.

atzipàre , vrb Definizione aconciare su fogu ponendhodhoe bene is tzipas, is tzitzones Sinonimi e contrari abbibare, achicai, assissai, ateneae, atzipajare, ischichinare, scarrabbussonai Frasi est a s'atzipa atzipa duos mutzigones in su foghile Etimo srd. Traduzioni Francese alimenter le feu Inglese to foment Spagnolo atizar el fuego Italiano fomentare, alimentare il fuòco Tedesco das Feuer unterhalten.

bodalàre , vrb: bodolare, bodulai, bodulare Definizione fàere de una manera, o una cosa, chi, po sa presse de su foedhare, unu no arregodat comente si narat o no faet a tempus a nàrrere, fintzes si dha tenet crara: si podet pònnere a su postu de calesiògiat àteru verbu, ma dh'imperant fintzes po nàrrere chentza precisare nudha Sinonimi e contrari bodalire, intenantai, iterinare, nichelare Frasi nachi lu depias bodalare e no li as fatu nudha! ◊ tantu ant bodaladu e nigheladu chi ant chircadu a cumone unu peritu ◊ leas cussa carrela e no bi at de bodalare: faghes pagos metros e che ses in s'ufítziu! Etimo srd. Traduzioni Francese faire (fam.), combiner Inglese to do Spagnolo hacer, decir Italiano cosare Tedesco Zeitwort ohne bestimmter Bedeutung, das jedes andere Verb ersetzen kann.

bodalíre , vrb Definizione fàere de una manera, o una cosa, chi, in sa presse de su foedhare, unu no si arregodat comente o ite si narat (o no si bolet nàrrere): si podet nàrrere in càmbiu de css. àteru verbu Sinonimi e contrari bodalare, intenantai, iterinare, nichelare Frasi bodali custu ca mi serbit deretu! ◊ ite bi sezis bodalindhe, cue, totu s'ora? ◊ no bodalas gai ca faghes dannu! ◊ ma mih chi ses bodalindhe abberu, oe, mih, cun custa chistione! ◊ bodàliche sa cradea, coita, ca mi serbit logu! Etimo srd. Traduzioni Francese faire (fam.), combiner Inglese to do Spagnolo hacer, decir Italiano cosare Tedesco Zeitwort ohne bestimmter Bedeutung, das jedes andere Verb ersetzen kann.

chi , prn: ci 1 Definizione prn. relativu in parte de calesiògiat númene mascu o fémina, singulare o plurale, sugetu o cumplementu (su sardu no narat "su/sa cale, is calis, sos/sas cales", si no cun valore de càusa: su cales); coment'e prn. relativu s'impreat meda cun funtzione de avb. de logu in su sensu de inue, aundi, de tempus in su sensu de candho e de àteros cumplementos (fintzes acumpangiau cun pron. pers. po su sensu precisu de su cmpl.); in campidanesu e mesania s'impreat meda cun valore de cng. si po pònnere una cunditzione (e fintzes in prop. de ispédhiu); faet un'avb. in d-unas cantu maneras de nàrrere po inditare un'atzione chi sighit: èssere o istare + bvrb. sing. 2ˆ p. impr + chi ti… + bvrb (1ˆ p. sing. ind. pres.) = èssere o istare a su + bvrb 2ˆ p. impr. + matessi bvrb 2ˆ p. impr.; su/sa + nm. chi est su/sa + matessi nm… = fintzas su/sa… (s'impreat fintzes cun avb: oe chi est oe… = fintzes oe, ancora como) Sinonimi e contrari ue, candho / si Frasi dàemi sa cosa chi zughes in manu ◊ càstia a su trabballu chi ses fendi! ◊ custu est su contu chi praxit a tui ◊ bi ndhe at chi trampistant negusciendhe runza ◊ nàrami totu sas cosas chi cheres ◊ a carrela acudiat pisedhos chi teniant àteras cosas de contare ◊ sa Sardínnia tenit risorsas chi point èssi postas a fundamentu de indústrias noas ◊ apo arriciu is novas ci mi as mannau ◊ custa no est màchina chi potas cúrrere meda!◊ su ci apo fatu est istàpia una cosa ci est pràcia a totus (C.Argiolas) 2. sa domo chi isto l'apo comporada ◊ bi aiat unu palatu chi bi fint sas fadas ◊ sa die chi ant fatu a tie no ant fatu àtera cosa si no gravèglios e rosas ◊ fut s'annu chi at niau meda ◊ a candho como chi no at mes'annu apedhat, ite at a èssere a mannu, custu catedhu! ◊ sa dí chi furia gioghendu a mammacua apu agatau custu ◊ in s'annu chi non isciu ci funta duus fradis, unu arricu e s'àteru pòbiru ◊ sa poesia est unu frutu chi li cunfaghet su tempus asciutu (Màsala)◊ aiant postu a béndhere una siendha chi su mere fuit mortu ◊ at tzerriau unu cassadori chi dhi teniat cunfiantza meda (E.Musio) 3. un'amigu bonu no dhu agatas mancu a perda furriada, chi dhu circas in s'ora de s'abbisúngiu ◊ su meri miu, ci tèngiu fàmini, mi donat pastura ◊ chi boles chi mi chelle, chelladi innanti tue! ◊ como, ci morzo, mi morzo cuntentu ◊ oe nemos andhat a carrixae: bieus ci su mere si decidit a nosi pagae comente si depet! ◊ filla mia, chi si lassasta intrai finas a candu passat s'àcua! 4. fúrria chi ti fúrrio, e ite no ant imbentadu?! ◊ fint tira chi ti tiro fintzas chi che l'ant segadu ◊ est totaganta die pista chi ti pisto, cun cudhu martedhu! ◊ fit chirca chi ti chirco, fintzas chi l'at àpidu ◊ primu fiast sempri "papa chi est papa" e immoi no mi ndi bolis donai?! 5. teniat unu difetu chi no papàt atra cosa si no pasta reali 6. sa fera chi est sa fera candho ofendhet lu fachet pro si difèndhere (G.Piga) Etimo ltn. qui Traduzioni Francese que, qui Inglese what, which Spagnolo que Italiano che, il quale, la quale, i quali, le quali Tedesco der, die, das, welcher, welche, welches.

disenàre , vrb Definizione tirare, bogare s'erba de mesu de su laore Sinonimi e contrari illansanare, irderbai, isaligare, isciligare, isenare Etimo srd. Traduzioni Francese désherber Inglese to weed Spagnolo desherbar Italiano diserbare Tedesco ausrotten, das Unkraut vertilgen auf + Dat.

estaischíre, estaiscíri , avb Definizione est a ischire, comente a nàrrere, est a nàrriri: foedhu chi narant po ispiegare una cosa giai nada, cosa chi su srd. narat méngius de àtera manera, es. cun apositzione de sa cosa de ispiegare: Giuanni, su frade, est benniu a ndhe leare a Maria Traduzioni Francese c'est-à-dire Inglese that is Spagnolo esto es, ser decir, o sea Italiano cioè Tedesco das heißt, und zwar.

ilgutadúra , nf: irgutadura, isgutadura, sgutadura Definizione su irgutare, su istidhigare, sa cosa chi orruet istidhigandho Sinonimi e contrari sucutadura Frasi so pronta a ti dare s'última isgutadura de su coro! Etimo srd. Traduzioni Francese égouttage Inglese dripping Spagnolo goteo Italiano sgocciolatura Tedesco das Tropfen.

irderbài , vrb: iserbare, iservare Definizione tirare o bogare s'erba de mesu de is cosas prantadas o semenadas po fàere crèschere méngius custas Sinonimi e contrari disenare, ibrebare, illansanare, isaligare, iscobiscai, isciligare, scardai, sderbai Frasi su massaju bonu marrat e iservat su chi at semenadu ◊ apo iserbadu s’arzoledha de sa prantaza ◊ fipo iserbandhe labore ◊ sas tzapitadoras istant oras e oras gruciadas iservendhe su laore Etimo srd. Traduzioni Francese désherber Inglese to weed Spagnolo desherbar, escardar Italiano diserbare Tedesco das Unkraut vertilgen auf.

irmeudhàe, irmeudhàre , vrb: irmidudhare, irmiodhai, smoedhari Definizione bogare o pèrdere su meudhu, pèrdere sa fortza Etimo srd. Traduzioni Francese enlever la moelle, épuiser Inglese to weaken, to take the marrow out Spagnolo desmeollar, debilitar Italiano smidollare Tedesco das Mark herausnehmen aus, entkräften.

iscrèdere , vrb: iscrèere, iscrètere, iscrèiri, iscrere, scrèiri Definizione prnl., lassare o acabbare de crèdere, no crèdere prus a sa cosa chi unu est ibertandho, no crèdere ca si biet sa cosa comente est / pps. iscréditu, iscréitu, iscrétidu, iscrétiu / iscrei a unu = fai a manera chi no pentzit prus a sa cosa chi fiat abetendi Sinonimi e contrari disaprensionai, discrèiri Frasi mi fia iscreindhe candho apo bidu chi fizis istentendhe ◊ bah, dèu mi ndi andu, ca madiru miu si at a èssiri giai iscrétiu! ◊ aspetamus galu, ca mancari siat tardu no est ora de iscrèdere ◊ passeit unu bellu pagu de tempus e incumintzeit a s'iscrètere ◊ su mardiedu si depit portai aillargu de is angionis istitaus po si nd'iscrei 2. dónnia tantu mannant a calicunu a s'iscrèere, a preguntare, a ischire sas intentziones de cudhos malintrannados 3. cussa est cosa chi naraus a is piciochedhus po ndi dhus iscrei de bolli benni a Castedhu! Etimo srd. Traduzioni Francese ne plus attendre après avoir vainement attendu Inglese to give up weating vainly (after a long time) Spagnolo descreer Italiano sméttere di aspettare dópo aver attéso invano Tedesco nach einer langen Wartezeit, das Warten ablassen.

ispagiàre, ispagliài , vrb: ispazare, ispaxae, spalgiai Definizione bogare sa pàgia, chèrrere sa pàgia de mesu de su laore po dhu chistire límpiu; nau de ccn. su si giare a bíere prus de su chi est, unu, fàere braga, fàere su pageri Sinonimi e contrari abentuai, irghinitiare, spalligai / abantai, bragai, ispallerai, pazesare Frasi si che ispazat s'arzola iss'etotu: no cheret azudu ◊ a dedie fimus ispazendhe, a denote carruzendhe ◊ su laore in s'argiola ispagiavas si fut bentu in favore 2. tandho, ca as oliàriu, ite ispazas si de su chi produit no ndh'assazas? ◊ sunt ispazendhe pro sos milliardos chi nachi tenent ◊ sos catziadores ispazant narandhe chi cun issos cunillos e sirvones ant pacu vida Etimo srd. Traduzioni Francese dépailler Inglese to separate wheat from straw, to show off Spagnolo aventar, jactarse Italiano spagliare, brezzare Tedesco das Stroh entfernen von.

mummucòni , nm Definizione genia de bobboi chi assimbígiat a su carrabbusu: bivet annos meda asuta de terra e candho essit, a mannu e in su mese de làmpadas, bolat un'orighedha, si acrobat e si torrat a interrare / sa cria: marmedha Sinonimi e contrari nigolavrau Terminologia scientifica crp, anoxia sardoa Etimo srd. Traduzioni Francese hanneton Inglese cockchafer Spagnolo escarabajo Italiano maggiolino Tedesco Schadinsekt, das zu einem Mittelmeermaikäfer Genus gehört.

pistíncu , nm Definizione cropighedhu giau in cunfidàntzia cun is pódhighes, unu pagu a ispitzuladura a trempas; tzàcurru chi si faet frigandho forte e fàcia apare su pódhighe de mesu cun su pódhighe mannu comente si lassant andhare e su primu iscudet a su figau de sa manu; móvia de botu, a cropu / in su tempus de unu p. = in d-unu sinnu, in d-una furriada de ogus Sinonimi e contrari bidhighitada, bistínchidu, isbillongu, pillicu, pistónchina, pistóriga, spistincu, tzinchillitu / brinchitu, sàdhidu 3. Pistirinchedhu camminàt totu a pistincus ◊ cale mannu?… si l'iscudet unu pistincu che lu faghet bortulare a terra! Cognomi e Proverbi smb: Pistincu Etimo srd. Traduzioni Francese chiquenaude, papillotage Inglese light blow, blink Spagnolo chasquido, parpadeo Italiano buffétto, palpebrazióne Tedesco Schnippchen, das Aufschlagen der Lider.

ruspièdha , nf Definizione saliedha chi essit in buca candho si pentzat a calecuna cosa de papare licàngia, chi praghet Etimo srd. Traduzioni Francese eau à la bouche Inglese mouth water Spagnolo boca agua (hacérsele la) Italiano acquolina Tedesco Wasser das im Mund läuft (Appetit).

«« Cerca di nuovo