abbacàbbile , agt Definizione chi si podet abbacai, menguare de fortza, de fuliesa Traduzioni Francese qui peut se calmer Inglese peaceable Spagnolo que se puede calmar Italiano calmàbile Tedesco beruhigbar.

abbíte , avb: addite, agghite, aita, aite, aiteu Definizione a ite, pro ite (iscopu, càusa): prus che àteru si narat domandhandho, ma fintzes candho si bolet nàrrere cun fortza (o tzacu) chi una cosa est totu in debbadas / aitemilu/la/los/las, aitedilu, aitennollu? = ita mi ndi fatzu, ita ti ndi fais, ita si ndi feus? Sinonimi e contrari eaite?, poita? Frasi aite no andhas, como chi est ora? ◊ addite mi cherias, chi mi as cramadu? 2. addite ti miro in su retratu, candho ses morta?! ◊ addite piras, melas, e pro chie, riservades su dulche frutu?! ◊ míseru naschimentu: e abbite su póberu in su mundhu?! ◊ abbite torrades su calche a s'àinu?! ◊ ohi… aite cumpresu m'as?!…◊ e addite tiat èssere a samunare sa conca a s'àinu! ◊ aite a b'istúdiat, cussu? nudha! 3. aitesilas, sas armas, si no pro las impreare? ◊ aitebbolla custa cosa totu andhada male?! Etimo srd. Traduzioni Francese pourquoi, à quoi bon? Inglese why? Spagnolo por qué Italiano perchè (a che scòpo) Tedesco warum.

acatàdu , pps, agt: acatau 1 Definizione de acatare 1; chi si acatat, chi istat atentu de si acatare de totu Sinonimi e contrari abbillu, abbistu, ischidadu, schidu, speltu / abbizadu, sapidu Terminologia scientifica ntl Traduzioni Francese avisé Inglese shrewd Spagnolo que se ha dado cuenta, listo, avisado Italiano accòrto Tedesco umsichtig.

acoglidòre , agt, nm: acollidore, acudhidori, acuglidori, collidore, gullitore Definizione chi o chie arregollet cosas a s’atenta o serbit a ndhe arregòllere, o po dha mantènnere chistia Sinonimi e contrari arregollidori Etimo srd. Traduzioni Francese ramasseur Inglese picker Spagnolo quien o que recoge Italiano raccoglitóre Tedesco Sammler.

afavàdu , agt: afavau Definizione de afavare; immalaidau de sa fae chi at papau; chi est chentza fortzas, arréndhiu coment'e malàidu de afavamentu, chi si est pérdiu de ànimu Sinonimi e contrari afaighedhau / cdh. afaatu Etimo srd. Traduzioni Francese malade, atteint du favisme Inglese a person which can easily contract the ilness of favism Spagnolo que padece favismo Italiano fàbico Tedesco Bohnenvergiftung (Fabismus)

afrontànte, afrontànti , nm Definizione chie tenet sa propiedade o su possessu a làcana in mesu cun calecun’àteru o cun calecuna cosa (es. istrada) Sinonimi e contrari lacanante, lacanarju Etimo srd. Traduzioni Francese riverain Inglese frontager Spagnolo propietario de un inmueble que da a una calle o a un río Italiano frontista Tedesco Anlieger.

aghedhósu , agt Definizione nau de cosa modhe, chi est unu pagu tostada solu segundhu su tretu o segundhu sa calidade Sinonimi e contrari cadhosu / duraghe Frasi su lardu de su súmene est aghedhosu ◊ sa ua litàchina est calidade aghedhosa, bona a pabassa ◊ su péssighe duraghe zughet sa purpa aghedhosa Etimo srd. Traduzioni Francese pavie Inglese clingstone Spagnolo duro (dicho de algo que suele ser blando) Italiano duràcino Tedesco hartfleischig.

agudígliu , agt Definizione chi tenet agudesa foedhandho Sinonimi e contrari assudu, prontudu, trempista Terminologia scientifica ntl Etimo spn. agudo Traduzioni Francese hardi Inglese bold in speaking Spagnolo que habla con agudeza Italiano ardito nel parlare Tedesco frech.

amicàtu , pps, agt: amigadu Definizione de amicare; chi istat a meda cun is amigos, chi ndhe tenet medas; chi si dha intendhet cun àtera fémina (o àter'ómine) Sinonimi e contrari afancedhau, afantadu, amistadu 2. che at catzadu su maridu ca fit amigada cun àter'ómine Traduzioni Francese concubin Inglese concubinary Spagnolo que pasa mucho tiempo con sus amigos, amante Italiano concubinàrio Tedesco in wilder Ehe Lebende.

ammeschinàu , agt: ammischinau Definizione chi si ammischinat; chi dhue at de ndhe tènnere làstima Frasi "Tocamí, teni piedadi!" tzerriàt unu a totu boxi, ammeschinau Etimo srd. Traduzioni Francese minable Inglese who moves to pity Spagnolo que mueve a piedad Italiano che muove a pietà Tedesco wer Mitleid erregt.

àndhe , cng Definizione foedhu sèmpere cun chi avatu imperau po nàrrere su chi dipendhet o podet dipèndhere de ccn. cosa o fatu, inditat pruschetotu una càusa, un'intzimia Sinonimi e contrari addaghi, arribbau 1, giaghí Frasi andhe chi faghes gai no ti naro piús nudha! ◊ andhe chi bi ses bonu, proite no lu faghes tue?! ◊ andhe chi bi est, pastorighendhe, a si ndhe podiat leare medas de fiados?! ◊ faghedilu tue, andhe chi murrunzas si unu ti azuat! 2. azigu connoschiat s'intrada, andhe a li pedire finas s'essida! Traduzioni Francese puisque Inglese as, since Spagnolo puesto que, ya que Italiano poichè Tedesco was? wie schön!

apatentàdu , agt Definizione chi tenet o at leau sa patente; nau cun tzacu, chi tenet calecuna calidade mala créschia meda, segura 2. est unu parassita apatentadu, semper chentza fàghere nudha! Traduzioni Francese qui a le permis de conduire Inglese licensed Spagnolo cualificado, que posee el permiso de conducir, redomado Italiano patentato Tedesco zugelassen, mit Führerschein versehen.

àrra 2 , nf Definizione genia de preughedhu chi ponet a s'abe in su casidhu e dha bochit puru si no si meighinat Terminologia scientifica crp, varroa destructor Traduzioni Francese varroa Inglese insect able to kill bees into the apiary Spagnolo parásito que mata las abejas en las colmenas Italiano varròa Tedesco Varroamilbe.

arrimàdu , pps, agt: arrimatu, arrimau Definizione de arrimare; firmu, postu o lassau a una parte; nau de ccn., chi po maladia o becesa no essit prus Sinonimi e contrari firmu, postu / malàdiu Frasi s'autocarru dh'iant arrimau in pratza ◊ is istimentos de is frades o sorres prus mannos beniant arrimaos e dhos umperànt is prus pitios 2. candho mi ant bidu betzu e arrimadu mi ant che un'istratzu fuliadu (C.Longu)◊ est mesu arrimau, cun sas ancas che tzumpedhu ◊ seo cricanno foedhos arrimaos in calecunu corruncone de sa memória Traduzioni Francese appuyé, posé Inglese deposited, put Spagnolo arrimado, que ya no sale de su casa (anciano) Italiano depósto, appoggiato Tedesco gestützt.

arrisparmiósu , agt Definizione chi cricat s'arrespàrmiu, de no perdimentare sa cosa, de ndhe pònnere paga Sinonimi e contrari aculumiosu, aorradori, arreguadori, arrisparmieri | ctr. ispennijolu, isperditziau, istrubberi, sperdicieri Traduzioni Francese parcimonieux Inglese thrifty Spagnolo sobrio, que ahorra Italiano parsimonióso Tedesco sparsam.

assabiàdu , agt, nm Definizione chi o chie at cagiau a crebedhu, si est fatu sàbiu Sinonimi e contrari acabadu, acuntzentau, atinadu Etimo srd. Traduzioni Francese assagi, devenu sage Inglese become sane again Spagnolo que ha recobrado el juicio Italiano rinsavito Tedesco wieder zu Verstand gekommen.

ataleschí , cng Definizione a tales chi… = a manera chi…, a puntu chi… Frasi avisant sos fideles ataleschí acudant a crésia ◊ a tales chi viva friscu e sanu ◊ onora a su babbu e a sa mama a tales chi bivas tempus meda ◊ si un'istante iscultaias, a tales chi piús no ti ndhe bantes, ti proao in rejones apagantes Traduzioni Francese de sorte que, afin que Inglese so that Spagnolo para que Italiano talchè, affinchè Tedesco so daß, damit.

bàstas , cng: bastis, bastu 3, bastus 1 Definizione foedhu po pònnere o chi ponet una cunditzione: s'imperat cun de e cun chi; candho est cun sa cng. chi e cun su verbu èssere e puntu isclamativu (bastu chi siat!) bolet nàrrere puru chi unu no est tanti seguru o no dhue credet meda a su chi narat o intendhet e abbarrat unu pagu ispantau e fintzes dispràxiu = como siat puru?!… si fit abberu?!… Sinonimi e contrari aliali! Frasi beni a ti cuai bastis chi ti cuist bèni ◊ bolliat unu piciocu mancai poberitedhu, bastas chi essit iscípiu bolai ◊ bastu chi sias cun àtere, bae, ma no a solu! ◊ apo a partire cras, bastu chi sas cosas no mi andhent a s'imbesse ◊ bastu chi mi nias sa veridade ti perdono! 2. nachi za est istudiendhe, bastu chi siat! ◊ iscrient chi za sunt sanos, bastus chi siat! 3. - Sas pudhas mias faghent sos oos e si los mànigant! - Bastu chi siat?! ◊ - A Boredhu che li ant furadu sos porcos! - Bastu chi siat?! 4. bastus de mi che l'iscutinare li apo nadu chi ei Traduzioni Francese pourvu que, à condition que Inglese provided (that) Spagnolo con tal de que Italiano purchè Tedesco nur… wenn.

benemíndhe!, benemíndi! , iscl, avb: benimindi, beniminne Definizione (fintzas b. de…) bene + mi + ndhe: foedhu po nàrrere chi una cosa a ccn. dhi est andhada bene meda, chi unu est cuntentu o si ndhe cuntentat o chi dhue at de si ndhe cuntentare, chi una cosa est bella de abberu, ma s'impreat fintzes cun idea de paragone e coment'e avb. in su sensu de meda, bene meda (a bortas cun ironia, po nàrrere chi àtera cosa est méngius) Sinonimi e contrari ebbenemindhe Frasi benemindi prexu! benemindi festa! ◊ benimindi s'arrori, su dannu, sa festa, ecc.◊ beniminne de cadhu: ti siat po salude! 2. in bidha s'istat bene: e benemindhe tzitade!… 3. s'arriu est calendi benemindi ◊ ti apu bistu iscriendi cosa e sudendidí benimindi (F.Carlini)◊ est pascendu a fura benimindi! (T.Dei) 4. s'istima de sa mama est menzus: e benemindhe amores de isposa!… Etimo srd. Traduzioni Francese qu'il est beau! Inglese how fine! Spagnolo qué bien Italiano che bèllo! Tedesco wie schön!, sehr gut!

benidòre, benidòri , agt, nm: bennidore 2, benitore, venidore Definizione foedhandho de tempus, chi at a bènnere; su tempus chi o fintzes chie at a bènnere, sa criadura chi depet naschire / a/c.: su b. de is verbos in sardu si faet cun is formas de su vrb. àere de s'ind. pres. prus sa prep. a e s'inf. de su vrb. chi s'impreat, su vrb. lessicale (es. apu a biri, as a fàere, at a nàrrere, aus a torrare, azis a bènnere, ant a iscriri); ma no sèmpere inditat tempus: a bortas inditat calecuna cosa chi podet èssere ma no est segura e si podet nàrrere de cosas a su presente puru (za at a pròere puru, como, za!…◊ gei s'at a balli unu sodhu cussu possessu!…◊ frius dhui at a fai anca ant a èssi is piciochedhus? ◊ ge no at a tocai de tzerriai sa maista de partus! ◊ ite cheres chi ti nia: at a èssere gai ma no ndh'isco! ◊ aliali, as a èssere tue cussu chi mi che at furadu sa cosa!); su b. passau (solu de forma) a paragone de un'àteru tempus b. in sardu no s'impreat mai: s'impreat solu in su sensu de duda, de possibbilidade, a metade tra su nàrrere e su dimandhare (za bi as a èssere andhadu a fàghere cudhu cumandhu, berus?! ◊ bae a bídere, chi como at a èssere torradu! ◊ no as a crei ca cussu dannu dh'apu fatu dèu: as a èssi istétiu tui etotu!), o fintzes po inditare seguresa, ma nau cun ironia (dh'ap'àiri pentzau de mi ndi andai a giru cun custu frius!…), mentres chi in su sensu de su tempus si narat de àtera manera: candho so prontu apo a bènnere/benzo ◊ candho s'at a istracare s'at a frimmare ◊ sa die chi ti pones a triballare za at a èssere una bella die!; su b. de unu tempus passau si podet fàere cun s'ind. imp. o cun su cund. passau e fintzes de àtera manera: deris nachi benias e no che ses bénnidu ◊ nanca torràst a benni e no ses benniu! ◊ nachi faghiat tempus bonu, oe, ma mi paret chi che la fúrriat male ◊ seu pentzendi a totu cussu chi emu pótziu fai e no apu fatu ◊ mi as nadu chi tias èssere bénnidu e poi ti ses torradu a pessare ◊ pessaia de bi andhare ma apo tentu irbortu Sinonimi e contrari benideru, imbenidore | ctr. passadu Frasi benes e momentos afannosos preparat su tempus benidore ◊ sas generatziones benidoras ant a èssere diferentes ◊ Sennore, ti ringràtzio chi mi as dadu custa frua: pro su tempus bennidore la ponzo in manu tua ◊ castiae ca is tempos funt cambiandho e sa pinna e su tinteri ant a donae a papae a su mundhu benitore 2. si atzendhent in su coro bramas de lobrare unu menzus benidore ◊ piús allegras bos bia a su benidore! ◊ at postu a parte àteros valores a godimentu de sos benidores (G.Finà) Etimo ctl. venidor Traduzioni Francese futur, qui va naître Inglese future, unborn (child) Spagnolo futuro, que va a nacer Italiano futuro, nascituro Tedesco kommend, künftig, Zukunft Leibesfrucht.

«« Cerca di nuovo