apunghitài , vrb Definizione arregòllere cosa a pagu a pagu, cun dificurtade Sinonimi e contrari preulire, regutzulare Etimo srd. Traduzioni Francese mettre de côté Inglese to scrape together Spagnolo ahorrar, recoger poco a poco Italiano raggruzzolare Tedesco zusammensparen.

assamodàre , vrb: assemodare Definizione bestire a sa moda, bene Sinonimi e contrari allaputzai, allepuritzare 2. est una giòvana assemodada Etimo srd. Traduzioni Francese pomponner, parer Inglese to make fit tightly Spagnolo vestir a la moda, acicalar Italiano vestire secóndo la mòda, attillare Tedesco nach der Mode anziehen.

assicúa , avb Definizione a iscúsiu, chentza si lassare bíere e ne intèndhere Sinonimi e contrari acua, cuagua Frasi su pipiu si ch'est pesau assicua, timindhe su mere Etimo srd. Traduzioni Francese furtivement Inglese furtively Spagnolo a escondidas Italiano furtivaménte Tedesco heimlich.

atréssu , prep Sinonimi e contrari peri 1 Frasi tèngiu una gana forti in coru miu de curri totu atressu de su planu Traduzioni Francese à travers Inglese through Spagnolo a través Italiano attravèrso Tedesco durch, quer.

atzerriài , vrb: cerriai, sirriai, tzerriai* Definizione betare tzérrios, boghes, prànghere a boghes, pigare a boghes; nàrrere a boghe arta su númene de ccn. po chi bèngiat, o po bíere si dhu’est Sinonimi e contrari abberriare, abbochinare, giuilare, insirriai, iscramorai / ciamare, lamai, muntire, tichirriare | ctr. cagliare, citire Frasi in cussa domu funt totus a una pedhi, istérrius in su letu: no s'intendit atru che atzerriendu! 2. is animalis funt morendi acoment'e nosu cristianus, si aici si poreus atzerriai ◊ toca, bai e atzérria a babbu tuu, chi bengat! ◊ no portu prus súliru mancus po atzerriai Traduzioni Francese crier, appeler Inglese to shout, to call Spagnolo gritar, llamar a voces Italiano gridare, chiamare Tedesco rufen.

atzumentàre , vrb: azumentare Definizione agiudare a unu a che artzare a calecunu logu artu, agiudare in calecuna cosa; artzare a unu logu Sinonimi e contrari acadhai, agiuventare Frasi su nuscu de su pische e de sos porchedhos arrustu azumentaiat sa gana 2. sa luche galu iscraricata de s'arvorinu si nche fit atzumentanne in sas palas de sos montes Traduzioni Francese gravir, monter Inglese to clamber up Spagnolo ayudar a alguien a subir en algún sitio Italiano inerpicarsi Tedesco klettern.

balivigàre , vrb Definizione campare male, de ispedientes Sinonimi e contrari campitzare, campugiai, campurigiai Frasi babbu e fizu fint duos ladros de professione, balivigaiant cun abbilidade ma che finesint in prejone Traduzioni Francese vivre d'expédients Inglese to live on one's wit Spagnolo vivir a duras penas Italiano vìvere a stènto, di espediènti Tedesco darben.

bàsciu 2 , cng Definizione genia de foedhu chi giaet un'idea de tempus e cun chi o de aunit duas propositziones ponendho unu límite a s'àtera (chi negat semper)/ bàsciu de… (ora) = avb. de tempus Sinonimi e contrari innantis Frasi bàsciu chi faint su giru de totu sa bidha, no amegant de ndi torrai (A.Garau)◊ cudhu no podiat acetai bàsciu de dhu nai a sa mulleri ◊ bàsciu de si cojai no crocant impari ◊ no camminu bàsciu chi mi pàsiu 2. bàsciu de is otu no torrant a domu Traduzioni Francese avant de… ne Inglese before ahead… not Spagnolo antes de… no a no ser que… no Italiano prima di… non, se non… non Tedesco bevor…, nicht.

benidòre, benidòri , agt, nm: bennidore 2, benitore, venidore Definizione foedhandho de tempus, chi at a bènnere; su tempus chi o fintzes chie at a bènnere, sa criadura chi depet naschire / a/c.: su b. de is verbos in sardu si faet cun is formas de su vrb. àere de s'ind. pres. prus sa prep. a e s'inf. de su vrb. chi s'impreat, su vrb. lessicale (es. apu a biri, as a fàere, at a nàrrere, aus a torrare, azis a bènnere, ant a iscriri); ma no sèmpere inditat tempus: a bortas inditat calecuna cosa chi podet èssere ma no est segura e si podet nàrrere de cosas a su presente puru (za at a pròere puru, como, za!…◊ gei s'at a balli unu sodhu cussu possessu!…◊ frius dhui at a fai anca ant a èssi is piciochedhus? ◊ ge no at a tocai de tzerriai sa maista de partus! ◊ ite cheres chi ti nia: at a èssere gai ma no ndh'isco! ◊ aliali, as a èssere tue cussu chi mi che at furadu sa cosa!); su b. passau (solu de forma) a paragone de un'àteru tempus b. in sardu no s'impreat mai: s'impreat solu in su sensu de duda, de possibbilidade, a metade tra su nàrrere e su dimandhare (za bi as a èssere andhadu a fàghere cudhu cumandhu, berus?! ◊ bae a bídere, chi como at a èssere torradu! ◊ no as a crei ca cussu dannu dh'apu fatu dèu: as a èssi istétiu tui etotu!), o fintzes po inditare seguresa, ma nau cun ironia (dh'ap'àiri pentzau de mi ndi andai a giru cun custu frius!…), mentres chi in su sensu de su tempus si narat de àtera manera: candho so prontu apo a bènnere/benzo ◊ candho s'at a istracare s'at a frimmare ◊ sa die chi ti pones a triballare za at a èssere una bella die!; su b. de unu tempus passau si podet fàere cun s'ind. imp. o cun su cund. passau e fintzes de àtera manera: deris nachi benias e no che ses bénnidu ◊ nanca torràst a benni e no ses benniu! ◊ nachi faghiat tempus bonu, oe, ma mi paret chi che la fúrriat male ◊ seu pentzendi a totu cussu chi emu pótziu fai e no apu fatu ◊ mi as nadu chi tias èssere bénnidu e poi ti ses torradu a pessare ◊ pessaia de bi andhare ma apo tentu irbortu Sinonimi e contrari benideru, imbenidore | ctr. passadu Frasi benes e momentos afannosos preparat su tempus benidore ◊ sas generatziones benidoras ant a èssere diferentes ◊ Sennore, ti ringràtzio chi mi as dadu custa frua: pro su tempus bennidore la ponzo in manu tua ◊ castiae ca is tempos funt cambiandho e sa pinna e su tinteri ant a donae a papae a su mundhu benitore 2. si atzendhent in su coro bramas de lobrare unu menzus benidore ◊ piús allegras bos bia a su benidore! ◊ at postu a parte àteros valores a godimentu de sos benidores (G.Finà) Etimo ctl. venidor Traduzioni Francese futur, qui va naître Inglese future, unborn (child) Spagnolo futuro, que va a nacer Italiano futuro, nascituro Tedesco kommend, künftig, Zukunft Leibesfrucht.

biasciài , vrb Definizione andhare, essire, segare a trotu, a sbiàsciu Sinonimi e contrari sbiasciai Etimo srd. Traduzioni Francese biaiser Inglese to go sideway Spagnolo andar a sesgo Italiano andare obliquaménte Tedesco schief gehen.

biscaína , avb: briscaina Definizione nau de una manera de fàere is cosas: fuedhai, fai a sa b. = a cudha manera, male, chentza una régula precisa, a comente essit essit, a s'istrambulatzina Frasi su andhare a sa moda biscaina podet medas surpresas preparare ca bisonzat su passu misurare pro no rúere in fossu o in pischina (A.Casula)◊ fint imbolaos a sa briscaina in sos muntones de terra e de preda Etimo spn. a la viscaína Traduzioni Francese à la six-quatre-deux Inglese in a slapdash way Spagnolo a la buena de Dios Italiano alla carlóna Tedesco nachlässig.

cadhigaròne , nm Definizione a c. = ciciu in codhos de un'àteru cun is cambas ananti, una a una parte e una a s'àtera de su tzugu, pendhendho in petorras / zúghere, leare a c. Sinonimi e contrari codhilone Frasi su cane meu, tuncendhe, fit fuindhe: cudhu, candho lu sighiat si lu setziat a cadhigarone ◊ sa muzere fit rassa e pesante, ma si l'aiat leada a cadhigarone Etimo srd. Traduzioni Francese à califourchon Inglese astride Spagnolo a horcajadas Italiano cavalcióni Tedesco rittlings.

calèschere , vrb Definizione erríere a praxere, intostare de s'errisu Frasi su imbetzare no ti daet gustu tale de ndhe calèschere! Etimo ltn. *caleschere Traduzioni Francese rire à s'en tenir les côtes Inglese to split one's sides laughing Spagnolo reírse a carcajadas Italiano rìdere a crepapèlle Tedesco sich tot lachen.

carrísta , nm Definizione chie manígiat carros armaos Terminologia scientifica prf Traduzioni Francese tankiste Inglese tankman Spagnolo militar destinado a los tanques Italiano carrista Tedesco Panzerjäger.

chighigliàre , vrb Definizione erríere a iscracàlios mannos Sinonimi e contrari iscacagliare, isgangagliare Etimo srd. Traduzioni Francese chahuter, rire brusquement Inglese to laugh in an unseemely manner Spagnolo reír a carcajadas Italiano rìdere scompostaménte Tedesco schallend lachen.

citàre , vrb: tzitare Definizione pònnere a unu in càusa, denuntziare Traduzioni Francese appeler en justice Inglese to convene Spagnolo llevar a juicio Italiano chiamare in giudìzio Tedesco jdn. verklagen.

codhilòne , nm: codhirone Definizione a c. = ciciu in codhos de un'àteru cun is cambas ananti, una a un'ala e una a s'àtera de su tzugu Sinonimi e contrari cadhigarone, cocolloi, codhedhu, codhicorona, codhubalone, palaborcedhu Frasi leare a unu a codhirone Etimo srd. Traduzioni Francese porter sur les épaules (qqn) Inglese astride one’s shoulders Spagnolo a carramanchones Italiano a cavallùccio Tedesco huckepack.

contrallúche, contrallúghe, contrallúxi , nf, avb Definizione lughe chi benit de un'àtera bandha; manera de abbaidare una cosa, cun lughe chi benit de s'àtera bandha (su srd. narat abbaidare una cosa in sa lughe) Etimo itl. Traduzioni Francese contre-jour Inglese backlight Spagnolo a contraluz Italiano controluce Tedesco Gegenlicht.

cóstu , nm Definizione cantu benit a costare (in dinare, trebballu, pelea, materiale) una cosa, su chi nche bolet po fàere una cosa / a costu de… = mancari costet…, fintzes si costat… Sinonimi e contrari gastu, ispesa, préciu / cóstidu | ctr. balanzu, intrada Etimo srd. Traduzioni Francese coût Inglese cost Spagnolo coste, a costa de Italiano còsto Tedesco Preis.

crabinàda , nf Definizione briga chi si giaet a boghes e frastimos Sinonimi e contrari acanarjada, brigada Frasi sos canes fint prontos a si alliare, si no fit istadu dae tia Giuannica chi si achereit giagarandhechelos a crabinadas Etimo srd. Traduzioni Francese crise de colère, invective Inglese invective, outburst Spagnolo pelea a gritos Italiano invettiva, sfuriata Tedesco Schmärede.

«« Cerca di nuovo