imbarjadúra , nf Definizione su imbarjare, imbraxai de unos cantu frutos chi lompendho càmbiant colore, si intinghent (àghina, olia, figu, pira, àteru) Traduzioni Francese véraison Inglese to turn dark coloured Spagnolo envero Italiano invaiatura Tedesco Färbung.

imbarjàre , vrb: imbargiai, imbarzare, imbraxai Definizione essire de colore murru, cambiare colore cumenciandho a còere, foedhandho de frutos, e àteru puru (olia, àghina, figu, pira, tamatas) / imbraxai is ogus = furriai is ogus in biancu Sinonimi e contrari incoloritare, pínchere Frasi s'olia a úrtimos de santuaini est totu imbarzendhe ◊ abbàida si bi at imbarzadu pira e bàtindhe! ◊ sa fruta imbraxendi cumentzat a èssi lómpia 2. de su feli, a su sennori dhi fiant imbraxaus is ogus che pisitu acorrau ◊ si si ammurràt, imbraxàt is ogus: no nci fiat giogus po mi consolai! (C.Saragat) Etimo srd. Traduzioni Francese commencer à mûrir (agric.) Inglese to turn dark coloured Spagnolo enverar Italiano invaiare Tedesco sich dunkel färben.

imbidrigài , vrb: imbirdigai, imbirdigari Definizione essire o fàere de colore bidre, nau fintzes de unu candho si arrennegat a meda, incerare po fele, de su tzacu Sinonimi e contrari imbirdare, imbirdillai, imbirdire Frasi pentzu a su tempus chi currit, a s'imbirdigai e ingroghí de is istagionis 2. bastat, sigaus a nai, ca no mi bollu imbidrigai! Etimo srd. Traduzioni Francese verdir Inglese to turn green Spagnolo verdear Italiano inverdire Tedesco grün machen.

immurrài, immurràri , vrb rfl: irmurrare 1 Definizione bènnere o essire canu o murru in is pilos Sinonimi e contrari ammurrai 1, incanire, incanudai Frasi atentzione, zovanedhas, s'afródhiu chi teneis de innoghe a bosi cozuare no irmurreis a pilu! (L.Pisano)◊ portas frungiduras in faci e megas de t’immurrai Etimo srd. Traduzioni Francese devenir chenu Inglese to turn white Spagnolo encanecer Italiano incanutire Tedesco grau werden.

incaníre , vrb Definizione essire (e fintzes fàere) canu a pilos, imbeciandho Sinonimi e contrari ammurrai 1, immurrai, incanudai Frasi no ant a èssere sos oriolos pro sas annadas malas a ti fàghere incanire! ◊ si sunt incanidos sos pilos, ma su coro no est imbetzadu! ◊ cun custa morte mala m'incanis sos pilos ◊ tue, daghi de tempus ses babbai, tevias incanire a isse puru! (Piras) Etimo srd. Traduzioni Francese devenir chenu Inglese to turn white Spagnolo encanecer Italiano incanutire Tedesco grau werden.

incerài , vrb: incherare, intzerare Definizione pònnere sa chera, su pighe; essire in colore de chera, cambiare colore, nau de unu chi si assicat e mescamente de su laore e de is erbas chi, comente cumènciant a sicare, càmbiant colore e cumprint su granu Sinonimi e contrari illughidare, inceratzae, ingroghie, isarbolire, iscarugire, istramudire, scarafaciari, scinisai Frasi su sabbateri at incerau s'ispagu 2. su trigu in làmpadas comintzat a incherare ◊ sa punta de su nasu, de incerada comenti fuat sempri, s'inniedhigàt ca manna dhi fut imbucada sa timoria ◊ toca, tontoni, gei coitas a incerai: cussa est cosa chi naraus a is piciochedhus po ndi dhus iscrei de bolli benni a Castedhu! Etimo srd. Traduzioni Francese cirer, rendre blond, blondir, pâlir Inglese to wax, to make fair, to turn pale Spagnolo encerar, ponerse doradas las mieses Italiano incerare, imbiondire, impallidire Tedesco wachsen, gelb werden, erbleichen.

inghiriótu , nm: ingirioto, ingiriotu Definizione genia de giru, de inghíriu e fintzes movimentu a furriadura; muntone de foedhos de chie est in crica de trampare s'àteru Sinonimi e contrari biabbólica, coileta, ifiliestu, inzamu Frasi zoghendhe a s'inghiriotu su pitzinnu est rutu imbadhinadu 2. no ti perdas in chentu inghiriotos: nara su chi as de nàrrere e impresse! Etimo srd. Traduzioni Francese manigance Inglese turn, swindle Spagnolo rodeo Italiano giravòlta, raggiro Tedesco Drehung, Betrug.

irrujíre , vrb Definizione fàere o essire orrúbiu, fintzes de sa bregúngia Sinonimi e contrari abbrigai, arrubiai, arrubiscai, arrujire, cardiare, cardigiai, ingrujare, orruviare / impurpurinare Frasi sa mura no faghiat a tempus a irrujire chi che fit istodhida ◊ tra chiriasa e fémina interessat su colore piús de sa dultzura: cudha s'irrujit apena est madura, custa, madura, de irrujire tzessat Etimo srd. Traduzioni Francese rougir Inglese to turn red Spagnolo ruborizarse, enrojecerse, sonrojarse Italiano arrossire Tedesco erröten.

issucutàre , vrb Definizione su chi faet sa giustítzia candho a unu che dhi leat sa cosa chi tenet Sinonimi e contrari aprensionai, escecutare*, imbargai, istajire, preare Frasi apo a tímere chi mi ne issucutet s'arràmene de cogina!… Traduzioni Francese mettre sous séquestre, chambarder Inglese to seize, to turn upside down Spagnolo embargar, incautarse Italiano sequestrare, méttere a soqquadro Tedesco beschlagnahmen, durcheinanderbringen.

istramudíre , vrb: stramudiri Definizione mudare colore, iscolorire in cara po arrennegu o ispantu; cambiare Sinonimi e contrari incerai, irgrisire, iscarugire, stramudiai / cambiai, tramudai Frasi sos istedhos no si bient prus, solu sa Luna, ma issa puru istramudindhe cun su lucore de sa die (M.L.Fancello) 2. sos númenes chi lis daiant sos mannos, a cussos zassos, como los ant istramudidos a sa continentale (N.Rubanu) Etimo srd. Traduzioni Francese pâlir Inglese to turn pale Spagnolo palidecer Italiano impallidire Tedesco erbleichen.

mòta , nf: muda 1, muta Definizione una de is maneras de istare de ànimu, candho alligros candho tristos, candho de bona gana e candho de mala gana, candho deosi candho deasi (ma fintzes cunditzione po su chi si tenet de cosa); parte de unu tempus, istagione o tempus adatu po ccn. cosa (es. po ifèrrere); parte de una cantidade prus manna; produtu chi benit in tempos diferentes (es. de una prima o de una segundha froridura) Sinonimi e contrari antena, ispéssia 1 / pasia, tzoca Modi di dire csn: èssere in m. mala, bona = primmau, sentz'e ganas, allirgu, inganatzidu; èssere in muta de… = tènniri ganas de…; pònnere in bona muta = fàghere allegrare, a ríere, divertire; a mudas, a mutas, a muta a muta = a borta a borta, unus cantu una borta, unus cantu un'àtera, a bortas s'unu a bortas s'àteru; èssere a mutas (nadu de comente unu istat de ànimu) = a bortas allegru a bortas nono; fàghere una cosa a mutas = a pasias, in tempos o bortas diferentes; sa muta za est de!... = tanti gei fait a!…, no fait própiu! (ca s'àteru no ndhe cheret mancu s'intesa, ca no andhat bene própiu, ca si arrennegat deretu e gai) Frasi fatat bundhare vidas de dogni ispéssia e figura pro muntènnere a tie in bona muta (S.Casu)◊ no mi ponzas, cantendhe, in muta mala! ◊ sa zente est allegra, in bona muta ◊ oe su pitzinnu est de muta mala: pro donzi cosa pranghet! ◊ una lughe si atzendhet chi mi ponet in muta de piantu ◊ oi mi incontras a sa mota de sufriri is befas tuas! (L.Matta)◊ s'aera est in muta de abba e de fritu 2. una muta faghent de ispias, un'àtera faghent de ambesues ◊ si bi andhas, bae un'ateruna muta! ◊ sa filla est a mota de cojai ◊ s'olia est in sa mellus mota de papai, su binu in sa mota de biri ◊ custa cosa est a sa mota zusta de ne dh'odhire ◊ una die ses, sèbera sèbera: si che passat sa muta, chircas e no ndh'agatas! 3. sa robba anzat a mutas: una sumana bi ndhe anzat vinti o trinta, un'àtera bi ndhe anzat àteras, e gai ◊ una muta de tzente fit tzucata a sa vinnenna ◊ a duos a duos si dant sa muda: treutos e giuos unu los lassat, s'àteru los leat ◊ bi at frutuàriu chi coghet a mutas 4. medas bortas sa terra l'at piena e si no fis partida a terra anzena ndhe aizis tentu àtera muta ◊ sa figu niedha faghet duas mutas: una tra làmpadas e tríulas, s'àtera in austu e cabidanni ◊ in sas mutas chi su trigu teniat bisonzu de azudu totu azuaiant 5. sa muta za est de ti nàrrere cosa: ti arrennegas deretu! ◊ sa muta za est de pònnere cussu traste a fàghere faina: no agguantat! Traduzioni Francese humeur, roulement Inglese mood, turn Spagnolo humor, disposición de ánimo, turno Italiano umóre, disposizióne d'ànimo, turno Tedesco Laune, Zeit.

nesicàre , vrb: nesigare Definizione fàere nésigas, lassare nésiga, calecuna neghe, guastu (mescamente a gente, animales, frutuàriu) Sinonimi e contrari guastai, maculai 1, neciare Frasi sos sinnos nostros nésigant totue (P.Fogarizzu) Etimo srd. Traduzioni Francese abîmer Inglese to turn bad Spagnolo echar a perder, estropear Italiano magagnare Tedesco verderben, faulen.

rodài , vrb: arrodare 1, rodare 1, rodeare Definizione girare che orroda, istare o andhare a inghíriu de calecuna cosa, a rodeu Sinonimi e contrari arrogliai, inghirare Frasi rodendhe s'ojada totu intundhu abbratzo de su criadu sos ispantos ◊ s'istella est rodeandhe a un'istedhu, paret chi che lu cheret ingullire 2. chie est rodeadu de giustíssia no balet chi apat coro e ne malíssia! ◊ est rodeadu de butzinos e de zente mala Etimo srd. Traduzioni Francese tourner autour Inglese to turn, to stroll about Spagnolo rodar Italiano girare, stare attórno Tedesco drehen.

ródia , nf Definizione su rodiare, su istare a rodeu, giru a inghíriu de calecuna cosa Sinonimi e contrari gíriu, inghíriu Frasi ródia de corvos píghidos si pesant dae mare ◊ s'intendit s'ischíliu de is varzias in ródia Etimo srd. Traduzioni Francese tour, orbite Inglese turn, orbit Spagnolo giro Italiano giro, òrbita Tedesco Kreisbahn, Bahn.

stramutíri , vrb Definizione cambiare colore in cara po assíchidu o àtera timoria manna de comente si arretirat su sàmbene e fintzes coment'e immadoinare, pèrdere is atuamentos Sinonimi e contrari istrementire / irgrisire, istramudire* Traduzioni Francese pâlir, assommer Inglese to turn white Spagnolo empalidecer, demudarse Italiano sbiancare, stramortire Tedesco blaß werden, in Ohnmacht fallen.

stressiài , vrb: istressai*, strissiai Definizione furriare, cambiare caminu, pigare àtera filada Sinonimi e contrari cansai 1, irvertzare, smasciai Frasi dhu depiant pigai a s'origa a usu de bòis a dhu fai strissiai a crésia! Traduzioni Francese tourner Inglese to turn Spagnolo doblar, girar Italiano svoltare Tedesco einbiegen.

suluvertàre , vrb Definizione betare totu apare, iscorrovedhare, pònnere totu a tréulu Sinonimi e contrari iscordulare, isordulare, suliertare, trauai Traduzioni Francese mettre sens dessus dessous Inglese to turn upside down Spagnolo revolver Italiano méttere sottosópra Tedesco durcheinanderbringen.

tancàda , nf Definizione su tancare Sinonimi e contrari serrada 1 | ctr. abbelta Etimo srd. Traduzioni Francese clôture, action de fermer Inglese turn Spagnolo cierre, cerramiento Italiano serrata Tedesco Schließen.

torinàre , vrb: torrinare, torrunare, turnai Definizione trebballare o fàere a tórinu; mòvere, fàere coment'e a tórinu, a orroda 2. su dindu pazosu altzat sa conca e tórrinat sa coda Etimo srd. Traduzioni Francese tourner Inglese to turn Spagnolo tornear Italiano tornire Tedesco drehen.

«« Cerca di nuovo