ampullòne , nm Definizione genia de ampudha manna, de unos duos litros / bestire un’a. = impallai, pònniri calincuna cosa (pértias, fenu, giuncu) coment’e bestimentu a intessidura chi serbat a dhi arresparmiai corpos, chi no si seghit Sinonimi e contrari botiglione, corrofone, pistone Frasi si che at tragadu un'ampullone de binu! Terminologia scientifica stz Etimo srd. Traduzioni Francese grosse bouteille Inglese large bottle Spagnolo garrafón Italiano bottiglióne Tedesco große Flasche.

búdha , nf: vudha Definizione s'istentina prus larga, s'úrtima parte (e fintzes bentre); si narat fintzes a sa natura de sa fémina / budha procaxa, budhas de culu = s'úrtimu tretu de s'istentina; b. de cuadhu, de molenti = zenia de cocoi de mare; is budhedhas o budhixedhas de su porcu (is orrugos segaos po dhos prènnere, saconedhos)= sos sàmbenes Sinonimi e contrari bòllaras, budhales, budhàrigu, dòbbaru, fodhale, moca / bentre Modi di dire csn: àere in b. a unu = no dhu podi biri, no dhu pòdiri baliai, no lu poder bídere tichirighedhu, o tichedhu; de b. mala = de arratza mala; b. de sànguini, budhedha = su sàmbene, istentina russa, larga, de su porcu, furriada e prena de sàmbene cundhidu a fàghere arrustu o fintzas a budhidu; b. de sonnu (nau de unu)= sonnicrosu; ammollai sa ’udha (nadu de fémina) = dàresi a ómine; pònniri una cosa a b. a susu = a mercas in susu, a palas a terra, furriada a s'imbesse Frasi sa mata e sa budha chi ndhe li essat, che li falet! Cognomi e Proverbi prb: genti de budha, genti de nudha Terminologia scientifica crn Etimo ltn. bulla Traduzioni Francese gros intestin Inglese large intestine Spagnolo intestino Italiano intestino crasso Tedesco Dickdarm.

camaròne , nm: camerone Definizione fràigu, logu mannu meda, serrau, inue podet càbere gente meda o fintzes po butega, a trebballare, a chistire o arrimare cosa Sinonimi e contrari magasinu, salone Terminologia scientifica dmo Traduzioni Francese grande chambre, grande pièce Inglese large room Spagnolo quarto grande Italiano cameróne Tedesco großes Zimmer.

casciòne, casciòni , nm: cassione Definizione càscia fata de una manera diferente e fintzes prus pitica de sa càscia; càscia de su carru, de is càmios / min. cassionedhu, cassonitu Sinonimi e contrari càscia Frasi su cassione est preparadu a ti retzire a intro addopiadu cantu istant a ti dare su "Chi ei!"◊ su cascione fit a mesu de provistas ◊ sos carros a boes zughiant su cassione pro carrare rena o terra 2. est unu cascionedhu chi no portat ne crai e ne criedhu e no si aperit mai Cognomi e Proverbi smb: Cascioni Etimo srd. Traduzioni Francese grande caisse, caisse Inglese large case Spagnolo cajón, arca Italiano cassóne Tedesco Kasten.

cassí 1 , nm: cassibi 1 Definizione pische de sa matessi genia de s'ambidha, ma prus grussu Sinonimi e contrari filatrota, magangioni Frasi biu unu bellu cassí, dh'aferru ma mi nchi est lossingiau de manus! Terminologia scientifica psc Traduzioni Francese grosse anguille Inglese large eel Spagnolo anguila gruesa Italiano capitóne Tedesco großer Aal.

ceréu , nm: chereu Definizione genia de chera manna manna e grussa, sa chi alluent in crésia su note de sàpadu santu e a Pascamanna; in is paragones, cosa bella, bene fata, dereta, sa matessi bellesa Sinonimi e contrari chíriu / bellesa Modi di dire csn: istare che unu chereu = ritzu téteru; mudadu che chereu = totu bene postu, tramunadu, galanu, bellu che su chereu de Pasca Frasi cereu de allui tengu in domu mia…(F.Lai)◊ cussu bandat a is prucessionis cun d-unu cereu mannu 2. candho est mudadu, custu zòvanu est unu chereu ◊ luna luna, bona foltuna, bonu chereu, cantu mi costat su polchedhu meu? 3. a biri cussu scónciu dhi fiant artziaus is cereus e cun sa marra fiat andendi a iscudi sa bixina Terminologia scientifica sntz, prdc Etimo srd. Traduzioni Francese cierge pascal Inglese large easter chandle Spagnolo cirio pascual Italiano céro pasquale Tedesco Osterkerze.

chíriu , nm Definizione genia de chera manna Sinonimi e contrari cereu, síriu* 1 Frasi pro Pasca cumintzait su martíriu ch'issa sufreit sentza faedhare, cunsumíndhesi símile a su chíriu chi alluimos subra de s'altare (A.Casula)◊ sa chera de s'abe est bona pro fàghere chírios pro s'altare Cognomi e Proverbi smb: Chiriu Traduzioni Francese cierge Inglese large candle Spagnolo cirio Italiano céro Tedesco große Wachskerze.

còlbe , nf: colve, corbe, corva, corve, cove, crobe, crobi Definizione istrégiu mannu de fenu (iscaria) a costaos artos, téssiu cracu meda de no lassare passare mancu sa farra prus fine: po su prus pigat unos binti chimbe litros; a logos sa corve est istrégiu fatu a pertighedhas e canna isperrada / min. corvitu, crobedha, corvezola = zenia de córbula, crobadhedha / piciocus de crobi = pisedhos chi in Castedhu mandhaiant a sos cumandhos a batire o portare cosa a córbula Sinonimi e contrari cólvula Frasi est passada Fulana cun sa colbe de trigu ◊ ndhe calat sa corve dae cúcuru e lis faghet assazare de su chi zughiat ◊ leade sa cove a che pònnere custa cosa! ◊ at afacau sa pudha in d-una crobe po criare ◊ porto as corbes chin us erregalus de us isposos Cognomi e Proverbi smb: Corbe, Corbedda, Crobe, Crobedda, Crobis Terminologia scientifica stz Etimo ltn. corbe(m) Traduzioni Francese panier Inglese large basket Spagnolo canasta Italiano còrba Tedesco Korb.

dagòne , nm: dajoni Definizione gurtedhu mannu de giúghere in coghina o in macellu Sinonimi e contrari ispadinu Terminologia scientifica ans Traduzioni Francese coutelas Inglese large knife Spagnolo daga Italiano coltellàccio Tedesco großes Messer.

dòbbaru , nm: dròbbalu, tòparu* Definizione s'istentina grussa, is budhales, timpirichedhos (nau fintzes po bentre); in cobertantza, persona lègia / torrare su dròbbalu a ccn. = tzatzare Sinonimi e contrari bòllaras, budhales, cordule, erca, fodhale, stròpalu 2. - Ite ti ndhe paret de custu bellu dòbbaru? - No apo bidu mai un'animale piús feu! Terminologia scientifica crn Traduzioni Francese gros intestin Inglese large intestine Spagnolo intestino grueso Italiano intestino crasso Tedesco Dickdarm.

èrca , nf Definizione istentina grussa mescamente de animales mannos; nau in cobertantza o cun tzacu, bentre Sinonimi e contrari bòllaras, budhales, cordule, dòbbaru, fodhale 2. recueint a domo a erca piena, abbusercados che guntorzos chi torrant dae logu de mortóriu Cognomi e Proverbi smb: Erca Traduzioni Francese gros intestin Inglese large intestine Spagnolo intestino grueso Italiano intestino crasso Tedesco Dickdarm.

filatròta , nf Definizione s'ambidha etotu (sa fémina) ma prus grussa e grassa Sinonimi e contrari ambidha, finetrota, magangioni Terminologia scientifica psc, anguilla anguilla Traduzioni Francese grosse anguille Inglese large eel Spagnolo anguila hembra Italiano capitóne Tedesco großer Aal.

mànnu , agt, nm Definizione chi de misura tenet meda (acumpangiandho un'àteru agt. ndhe esartat sa calidade); chi est créschiu de tempus, chi tenet annos meda e tenet prus abbiléntzia e capia; s'antzianu (o fintzes unu antepassau), chie est intrau in tempus, o fintzes de importu meda, chi cumandhat meda; chie po sa lei tenet in prenu sa responsabbilidade de su dovere e su càrrigu de is diritos / min. mannedhu, mannighedhu, mannixedhu, mannitu Sinonimi e contrari ancianu / meda, totu / mannoi | ctr. minore, pichicu Modi di dire csn: donnu m. = mannoi, ajaju, mannedhu, su babbu de su babbu, su babbu de sa mama; grandu m. = mannu mannu; a mannu = candu tenit annus meda; avb.: caminare mannu mannu (nendhe a sa criadura)= iscapai a pei, andai istrantaxu, a solu; mannu debbadas = mannu de carena e de annos, ma chentza cabu, chentza zudíssiu, cun fàghere de criaduras; fai su mannu = pàrreresi mannu, faghere coment'e chi siat mannu; fàgheresi mannu = creirisí meda; frade mannu, sorre manna = de is fradis, de is sorris, su prus mannu; ispaporicau, iscréditu, dispiàchidu, fàtzile (pps., agt) mannu = meda; fàghere o sestare in mannu = pentzai de fai cosas mannas, a meda; èssere die mannu = die arta, fatu die de ora meda; ortaedie mannu = agiummai iscurighendi; iscuricau, arbéschiu mannu = iscurigadu dae meda, fatu die dae meda; atesu mannu = atesu meda; die manna cun die = totaganta die; tènneresi mannu de…= pessàresi de importu; cosas mannas = cosa meda, de importu mannu, de valore (cun ironia, cosa de nudha, de perunu importu, nudha puru); terra manna = continente Frasi cust'àrbure manna betat unu càmiu de linna ◊ no isciu cantu fiat mannu s’ortu suu ◊ unu polatu est una domo manna meda ◊ in sa crésia manna bi cabet mesa bidha ◊ sa morte a boghe manna apo a giamare ◊ su prus fuste mannu leo e ti pisto! 2. a lu bídere mannu e bonu comente lu disizades! ◊ mi fatei a mannu òrfanu, connoschindhe a mamma sempre in lutu ◊ ti ses fata manna sentza èssere ◊ riinne e pranghinne si che faghet mannu 3. su generali fut po is sordaus de sa brigata "Babbu mannu"◊ a su mannu no si li negat su cumandhu ◊ su minore depet iscurtare su mannu ◊ drommi puru in sa glória de sos mannos, o cantore allatadu dai sas fadas! (G.Ruju)◊ su chi benit apustis de mei est prus mannu de mei (Ev.) 4. mannu nostru fit recuidu a s'iscurigadorzu e mannedha fit filendhe 5. si ndi bogat de busciaca unu mucadoredhu arrúbiu mannu (B.Lobina)◊ ndh'est ghirau ispaporicau mannu ◊ est dispiàchiu mannu ◊ fit custrinta a istare totacanta manna die subra de su letu 6. ant fatu sas cosas in mannu e si sunt barriados de dépidos ◊ gràssias a Deu frade meu za est fatu in mannu! ◊ a sestare o a pessare in mannu bi semus bonos totu: tocat a bídere a las fàghere, sas cosas! 7. fit fàtzile pro issu a si cuntentare e a si ndhe tènnere mannu pro sa zentória chi l'iscurtaiat ◊ naedhi a mamma tua chi no si fatzat manna, ca seo menzus de issa! 8. deo no lis promminto cosas mannas ◊ cosas mannas at fatu, cussu, frundhidu peri sos tzilleris!… Cognomi e Proverbi smb: Mannu Etimo ltn. magnus Traduzioni Francese grand, mûr, adulte, majeur Inglese large Spagnolo grande Italiano grande, maturo, adulto, maggiorènne Tedesco groß, reif, erwachsen, Große, Erwachsene.

marràciu , nm: marratzu 1 Definizione genia de aina segante po limpiare e aparigiare is unghedhas de is animales ferrandhodhos e fintzes po ndhe segare sa punta chi essit de is ciòs: marratzu est fintzes unu gurtedhu ingurdau, chi no segat Cognomi e Proverbi smb: Marratzu, Marrazzu Terminologia scientifica ans Etimo itl. marraccio Traduzioni Francese coutelas Inglese large knife Spagnolo despalmador, pujavante Italiano coltellàccio da maniscalco Tedesco Hufmesser.

trobiòla, trobiólu , nf, nm Definizione terudhone de linna po umprire sa farra de impastare; fintzes ortigu a bisura de lacu a pònnere cosa Sinonimi e contrari sàssula, trobia / bagione 2. s'ispidu puntat a su trobiolu: su crabitu arrustidu intro ch'est rutu Terminologia scientifica ans Etimo srd. Traduzioni Francese cuillère à pot, louche Inglese large spoon Spagnolo cucharón Italiano cucchiaióne Tedesco Schöpflöffel.

«« Cerca di nuovo