bète , agt: betze Definizione chi est mannu meda, ispropositau de mannària, de una mannària chi praghet: no càmbiat de m. a f. e ne de sing. a pl. e si narat agiummai sèmpere innanti de su nm. e solu de cosas materiales Sinonimi e contrari betedhe, beterone, cadabbete, debbe Frasi bete ómine ch'est, paret un'orcu! ◊ in su ribu bi aiat una barca pariat bete bejone! ◊ abberit bete libbru grussu cantu su missale ◊ onzi bete fàula contat!…◊ pro sighire sa laghinza fatemus unu bete curridinu ◊ depiais bíere betze verga de ferru!… 2. li connoschiat petzi sas bete manos cantu sa pala de unu furru ◊ fint bete tanatzas de frailàgliu ◊ ndh'esseit a fora un'òpera bete manna: trint'unu líbberu! Traduzioni Francese gros Inglese big Spagnolo grande, mucho Italiano gròsso Tedesco groß.

beteròne , agt Definizione chi est mannu meda, ispropositau de mannària: a diferéssia de bete, si acordat in númeru cun su númene (e si narat solu de cosa materiale) Sinonimi e contrari abbetone, bete, betecale, debberone | ctr. minoredhu, minudu Frasi sos boes sunt beterones animales Etimo srd. Traduzioni Francese très gros Inglese very big Spagnolo muy grande Italiano mólto gròsso Tedesco sehr groß.

brofódhu , agt, nm Definizione nau de unu, chi est tropu grassu; cosa ufrada Sinonimi e contrari budhone 1, dhidhone, mataudhone, trofodhu / ufradura Etimo srdn. Traduzioni Francese gros lard Inglese fatty Spagnolo gordito Italiano ciccióne Tedesco dickleibig, korpulent, Dickwanst.

búdha , nf: vudha Definizione s'istentina prus larga, s'úrtima parte (e fintzes bentre); si narat fintzes a sa natura de sa fémina / budha procaxa, budhas de culu = s'úrtimu tretu de s'istentina; b. de cuadhu, de molenti = zenia de cocoi de mare; is budhedhas o budhixedhas de su porcu (is orrugos segaos po dhos prènnere, saconedhos)= sos sàmbenes Sinonimi e contrari bòllaras, budhales, budhàrigu, dòbbaru, fodhale, moca / bentre Modi di dire csn: àere in b. a unu = no dhu podi biri, no dhu pòdiri baliai, no lu poder bídere tichirighedhu, o tichedhu; de b. mala = de arratza mala; b. de sànguini, budhedha = su sàmbene, istentina russa, larga, de su porcu, furriada e prena de sàmbene cundhidu a fàghere arrustu o fintzas a budhidu; b. de sonnu (nau de unu)= sonnicrosu; ammollai sa ’udha (nadu de fémina) = dàresi a ómine; pònniri una cosa a b. a susu = a mercas in susu, a palas a terra, furriada a s'imbesse Frasi sa mata e sa budha chi ndhe li essat, che li falet! Cognomi e Proverbi prb: genti de budha, genti de nudha Terminologia scientifica crn Etimo ltn. bulla Traduzioni Francese gros intestin Inglese large intestine Spagnolo intestino Italiano intestino crasso Tedesco Dickdarm.

budhúdu , agt Definizione chi portat bentre manna, chi papat meda, persona bàscia e grussa Sinonimi e contrari bentrudu, matimannu, pantzudu Frasi mancari budhudu siat, su pitzinnu, su late de sa mama za li est bastandhe, pro como ◊ budhudu comente fit, su pitzinnu s'ischidabat pedindhe cocone su manzanu Terminologia scientifica zcrn. Etimo srd. Traduzioni Francese grosse panse, gros pansu Inglese potbelly Spagnolo barrigón Italiano buzzóne Tedesco dickbäuchig, vielfräßig.

ciàu , nm: crau, cravu, giau Definizione orrugu de cosa, mescamente de ferru, a punta a una parte (e a conca a s'àtera) de fichire in muros o in bigas po apicare cosa, o impreau po punciare cosa grussa meda: meda prus mannu de una css. púncia, po su prus est a sestu cuadrau de traessu (setzione) e prus che àteru dhu faet su ferreri segundhu su bisóngiu; sa puntighedha de una fruschedha, una essidura in sa pedhe; pistadura in conca Sinonimi e contrari clavíglia, obbibi, pilu 1, piredhu 1, púncia / buizola / tzulumbone Modi di dire csn: min. cravitu = essidura, buizola in sa pedhe; ammentare craos vetzos a unu = ammentare punturas malas fatas dae meta e malas a crujare, ammentare cosas chi unu no tiat chèrrere intèndhere prus; no ndhe fàghere ne crau e ne tzou de unu = no arrennèsciri a dhu ghetai in pinta, a dhu cumandai; segare su ciau a mossu = èssere tirriosu, malu, dispostu a fàghere male bastu de lòmpere a su chi cheret Frasi sa ruche nostra est custu fizu: ma no bi at zanna chentza cravu! ◊ at apicadu su cabbanu a unu crau de sa zanna ◊ cussu azes fatu? Ancu vos facant a craos! 2. dae sa grigna fit ladina ca podiat segare su ciau a mossu! Etimo ltn. clavus Traduzioni Francese gros clou Inglese big nail Spagnolo clavo grueso, estaca Italiano gròsso chiòdo Tedesco großer Nagel.

comparadòri , nm: comporadore, comporatore, compradori Definizione chie faet sa còmpora, mescamente nau de chie dhu faet a mestieri po bèndhere torra / essire c. = bènniri ccn. chi bollit comporai Sinonimi e contrari arragateri, comporante | ctr. bendhidore Frasi is comparadoris fiant essius luegus ◊ bi at bénnidu comporadores e ant cuntratadu pro bèndhere sos anzones ◊ sos comporatores fint già turvandhe sa robba chi aiant comporatu! ◊ si mi essit comporadore bendho su bestiàmine ◊ totu is compradoris iant cicau de dhu cullunai Etimo srd. Traduzioni Francese acheteur, marchand en gros Inglese buyer, wholesaler Spagnolo comprador, mayorista Italiano compratóre, acquirènte, grossista Tedesco Käufer, Großhändler.

dangallòne , nm: drangalloe, drangalloni, dranghilloi, dringhilloni, drongoloi, drongolone, tangalloi Definizione ómine mannu mannu, artu, male fatu, irdeortu, pagu sàbiu puru Sinonimi e contrari branghilloi, càngaru, dangarone, dàngaru*, drangaglieo, drodhe, galloi, giangalloi Frasi est a totu dí currellandu: peri bregúngia, unu dranghilloi mannu! ◊ dranghilloi tontu, baidindi! ◊ unu dringhillonedhu de piciocu… arrori! Terminologia scientifica zcrn Traduzioni Francese gros homme maladroit et disgracieux, sot Inglese dummy Spagnolo hombre grueso i grande un poco bobo Italiano uòmo gròsso e strambo, babbèo Tedesco ungeschlachter Mensch.

dàngaru , nm: dràngalu, tàngaru Definizione ómine mannu mannu, artu, male fatu, pagu crabbau e pagu sàbiu Sinonimi e contrari càngaru, dangallone, dangarone, giangalloi Frasi debberone dràngalu ch'est, ma de conca, balla!… Terminologia scientifica zcrn Etimo itl. tanghero Traduzioni Francese gros homme maladroit Inglese big and clumsy man Spagnolo hombre grueso y torpe Italiano uòmo gròsso e gòffo Tedesco ungeschlachter Mensch.

dòbbaru , nm: dròbbalu, tòparu* Definizione s'istentina grussa, is budhales, timpirichedhos (nau fintzes po bentre); in cobertantza, persona lègia / torrare su dròbbalu a ccn. = tzatzare Sinonimi e contrari bòllaras, budhales, cordule, erca, fodhale, stròpalu 2. - Ite ti ndhe paret de custu bellu dòbbaru? - No apo bidu mai un'animale piús feu! Terminologia scientifica crn Traduzioni Francese gros intestin Inglese large intestine Spagnolo intestino grueso Italiano intestino crasso Tedesco Dickdarm.

èrca , nf Definizione istentina grussa mescamente de animales mannos; nau in cobertantza o cun tzacu, bentre Sinonimi e contrari bòllaras, budhales, cordule, dòbbaru, fodhale 2. recueint a domo a erca piena, abbusercados che guntorzos chi torrant dae logu de mortóriu Cognomi e Proverbi smb: Erca Traduzioni Francese gros intestin Inglese large intestine Spagnolo intestino grueso Italiano intestino crasso Tedesco Dickdarm.

granàle , nm Definizione sa domu de su trigu, logu inue si chistit su trigu, su laore, ma fintzes genia de istrégiu inue si ponet su trigu Sinonimi e contrari sobàriu / órriu 1 Frasi a su tempus de su domíniu romanu sa Sardigna fit su granale de Roma, a dolu mannu ◊ sos granales como sunt totu chelos de ranzolu, ma chentza mancu ranu de trigu Terminologia scientifica dmo Etimo srd. Traduzioni Francese grenier, gros panier à provisions Inglese barn, tall belly vase Spagnolo granero, recipiente para trigo Italiano granàio, bùgnola Tedesco Getreidespeicher, Strohkorb.

inciumidòre , nm: inciummadore Definizione chie bufat (binu) meda Sinonimi e contrari bibidore, bufadore, trincadore Etimo srd. Traduzioni Francese gros buveur Inglese drunkard Spagnolo cuba Italiano beóne Tedesco Trinker.

madúru , agt: maturu, meduru Definizione nau po sa mannària mescamente de css. frutu, chi est créschiu bellu, imbénnidu, meda; nau de ccn., chi est créschiu de conca, de maneras de fàere e de pentzare, acabadu, sàbiu / min. maduritu Sinonimi e contrari baracocu, imbénnidu, ingranidu / cabosu, sàbiu | ctr. minudu Modi di dire csn: iscríere a maduru = a líteras mannas; segare, firchinare a maduru = segai a arrogus matucus Frasi ocannu, s'olia est bella madura ca li at próidu ◊ giuchiat sos ocros maturos cantu 'e su puntzu ◊ cudhu péssighe maduru, donzunu azummai de mesu chilu! ◊ calidade madura de cariasa est sa barracoca ◊ a gomai dhi praxit sa madura chi est prus bella de vista e de sabori 2. iscriemilu a maduru ca sinono no ndhe apubo! ◊ no seghes s'issalada a maduru ca no ndhe sigo e mi tocat a che l'ingullire chentza mastigada! Etimo ltn. maturus Traduzioni Francese gros Inglese big Spagnolo grueso Italiano gròsso Tedesco groß.

obbíbi , nm: obbili, obbilu, obilu 1, obinu, obiru, ubbiru Definizione crau mannu, ciou de ferru o de linna cun sa conca; in cobertantza, dispraxere mannu / làngiu coment'e un'o. = (nau de ccn.) sicu che linna Sinonimi e contrari clavíglia, giau, pilu 1, piredhu 1 / apicadolza, crau Frasi si no biu in is manus suas su sinnali de is obilus dèu no apu a crei! ◊ fatendhe mògios, lis giaitat su fundhu chin sos obiros ◊ est apicau a un'obbilu ◊ is obibis funt durus a nc'intrai ◊ a bosu ant incravau cun solu tres obinus ◊ ant incravau a Gesugristu cun tres obbilis 2. in su coru mi cravas obbilus verenosus! ◊ si no ti nci ponint s'obbilu in s'ogu, tui no dha bis sa cosa!… Cognomi e Proverbi smb: Obbili, Obinu Etimo srd. Traduzioni Francese gros clou Inglese big nail Spagnolo clavo grueso Italiano gròsso chiòdo Tedesco großer Nagel.

órriu 1 , nm: úrriu Definizione cadinu de preta o tiras de canna, mannu meda, po pònnere laore chistiu / mannu cantu un'ó. = mannu meda Sinonimi e contrari cadinu, granale, lóscia Frasi su trigu est siguru in s'órriu ◊ annos de fadigas acolumant sos órrios de sos matimannos ◊ in nedhue bi at órriu seguru, sas incunzas sunt totu devastadas Terminologia scientifica stz Traduzioni Francese gros panier cylindrique à provisions Inglese cylindrical basket of interlaced canes to keep grain Spagnolo hórreo Italiano granàio cilìndrico di canna intrecciata Tedesco Strohkorb für den Weizen

pastéri , agt, nm Definizione chi o chie papat meda, ma nau pruschetotu in su sensu de bòllere tropu, totu issu / èssere cafudu e p. = zúghere bentre manna e… manigare meda Sinonimi e contrari allambridu, allupidu, bentranu, inguglionalzu, iscorpargiau, livone, mangiufoni, sassagoni, sgalluponi, tuvonarxu Frasi pasterone, ti màndhigas un'armentu! ◊ su corvu e s'unturzu sunt ambos pasteris: s'isméntigant in d-unu corpus mortu! ◊ e ite sos pasteris si podiant… continu fint istados sempre in gherra pro lu pòdere otènnere unu sartu! ◊ ita cani pasteri chi est su miu!… Etimo srd. Traduzioni Francese gros mangeur Inglese heavy eater Spagnolo comilón Italiano mangióne Tedesco Fresser, Vielfraß.

perralía , nf: perraria, perreria Definizione cosighedha de nudha, de pagu contu, nenneria, tontesa chi si narat, cosas de tostorrudos; foedhu malu, fintzes cosa nada a s'afaiu, atzione mala / picàresi p. = fai puntíglius, poribetus Sinonimi e contrari garrafatoni, ibbarione, machine Frasi mi faghes faedhare perrarias ◊ s'imbriagu narat perrarias ◊ dhis contat perrerias po cuai is amarguras ◊ si no lassas a mie ti naro perralias! ◊ issu candu sartat su trèmini de is cuatru tassas no est prus in sèi e cumentzat a nai una surra de perrerias Etimo spn. perrería Traduzioni Francese vétille, gros mot Inglese blunder, swearword Spagnolo disparate, palabrota Italiano spropòsito, parolàccia Tedesco Dummheit, Schimpfwort.

porcaría , nf: procaria Definizione foedhu o fata ispulítica, cosa porca, tropu a craru, ananti de gente, e solu po su gustu de dha nàrrere o fàere (o de ofèndhere), foedhandho de cosas sessuales Sinonimi e contrari bassinada, malufavedhu, truzulia / cdh. pulcaria, ttrs. purcaria Traduzioni Francese gros mot, geste obscène, cochonnerie Inglese indecent behaviour, swearword, indecency Spagnolo palabrota, acto obsceno, obscenidad Italiano parolàccia, atto oscèno, sconcézza, impudicìzia Tedesco Schimpfwort, Schweinerei.

sassagòni , agt, nm: satzagoni Definizione chi o chie papat meda, a tropu, costumat a si tzatzare tropu Sinonimi e contrari allupidu, bentranu, brentaritu, ingrofonadore, inguglione, livone, lupru, mandhigone, pasteri, sgalluponi, tuvidore, tuvonarxu Frasi cussu satzagoni portat sa brenti che cadinu isfundau! ◊ papa, papa, sassagoni: cenadindi! Etimo srd. Traduzioni Francese gros mangeur Inglese heavy eater Spagnolo tragón Italiano mangióne Tedesco Vielfraß.

«« Cerca di nuovo