abriòre , nm: abrore, avriore, avrore Definizione fritu forte; su èssere abru, areste, arestadu, nau de cosas, de gente, de logu / s'avrore de sa morte mala = dolore, dispiaghere mannu Sinonimi e contrari abrura, frigidúmene, frigilidade, fritore, frizidore | ctr. basca, caentu, calura Frasi su focu in su cuzone cajentavat sa carena isfritia dae s'avrore ◊ pro te bi sunt sos abrores chi àlidant in sos buscos (F.Pitzolu)◊ s'abriore de zannarju mi móssiat sas carres ◊ sa note fit comintzandhe a dare borta e s'abriore si fachiat intèndhere piticandhe sas carres Terminologia scientifica tpm Etimo srd. Traduzioni Francese froid vif, sauvagerie Inglese very cold, wildness Spagnolo frío cortante, selvatiquez Italiano fréddo pungènte, selvatichézza Tedesco beißende Kälte, Wildheit.

abrósu , agt: avrosu Definizione chi est fridu meda, chi portat abrore, abra Sinonimi e contrari fridu, ispunzinosu Frasi mi est iscorandhe custu bentu abrosu ◊ est unu manzanu avrosu ◊ candho benit isprazas avrosas si apozat in palas de unu crastu Terminologia scientifica tpm Etimo srd. Traduzioni Francese froid Inglese cold Spagnolo frío, helado Italiano fréddo Tedesco kalt.

afritorídu, afritoríu , agt: afritulidu, afrituridu, fritoridu Definizione chi tenet fritu meda, chi est tremendhosi de su fritu, fintzes chi sufrit su fritu, chi dhu aguantat pagu Sinonimi e contrari afrituladu, allintugliadu, ifritoridu / friarosu | ctr. afoghigiau, caente Frasi làssami caentare: no lu bides chi so totu afritoridu?! ◊ dae su giogu, istracu de currizare, recuit Nanni mesu afritoridu ◊ unu petiruju afritoridu si ndhe cheret intrare a sa pinneta 2. de su sole sos rajos no mi dant calura, so fatendhe afritulidu s'última pitzulada a mala gana (P.Muresu) Etimo srd. Traduzioni Francese transi de froid Inglese cold Spagnolo muerto de frío Italiano infreddolito Tedesco fröstelnd.

afrituríre , vrb Definizione ifridare, pigare fritu meda Sinonimi e contrari impistulai Etimo srd. Traduzioni Francese attraper froid Inglese to feel cold Spagnolo enfriarse Italiano infreddolire Tedesco frösteln.

altudhàre , vrb: artudhare, artzudhare, astudhare, atudhare Definizione pònnere sa tzudha, fàere inteterare su pilu, intrare su fritu de s'assíchidu, de sa timoria; fintzes arrennegare Sinonimi e contrari aciuciudhae, altudhire, apilurtzie, arpilare, assunciudhai, aturtudhire, atzultzudhare, impilurtzai, impriutzai Frasi fit artudhadu a su fritu e a su fàmene 2. mamas chin fizos morzendhe de fàmine sunt cosas chi faghent altudhare ◊ un'aerita de ispreu mi artudhat sa carena (P.Fae)◊ si li fit atudhada sa carena pessandhe de pòdere favedhare gai a su frade (S.Spiggia)◊ mancari si artzudhet, isse, si dha faent abbassare sa coa! ◊ mi ndhe altudhat sa pedhe Etimo srd. Traduzioni Francese faire dresser les cheveux sur la tête (herisser), frissonner de froid, frissonner d'horreur Inglese to make s.o.'s hair stand on end, to shudder Spagnolo espeluznar, ponérsele los pelos de punta Italiano far rizzare i capélli, rabbrividire Tedesco die Haare sträuben, schaudern.

ammarmuraméntu , nm Definizione su ammarmurai, su si che ifridare tropu de sa carena Sinonimi e contrari artanadura, ateterigamentu, sfritoru Etimo srd. Traduzioni Francese coup de froid Inglese frostbite Spagnolo aterimiento Italiano assideraménto Tedesco Erfrierung.

frídu , agt, nm: friru, fritu Definizione chi est a unu gradu bàsciu de temperadura, chi giughet pagu calore; nau de gente, chi ndhe dh'importat pagu de s'àteru o fintzes chi no dhi faet bonu a cara, chi no sentit nudha po s'àteru (itl. indifferènte), chi est o si ammostat pagu interessau a una cosa; chi no tenet dinare; chi no narat àteru si no friduras Sinonimi e contrari fríghidu | ctr. budhidu, caente Modi di dire csn: fritu che nie = fridu meda; donaindi una frida e una callenti = dàrendhe una cràdia e una lena (de fata, de nada e gai), lassendhe andhare o pretenindhe carchi cosa Frasi s'ierru est prus fridu de su beranu ◊ est intrendi s'ierru e s'ària si est fata frira ◊ segundhu sa cosa, frita est prus tètera ◊ sa minestra si papat prus a fridu chi no callenti 2. inoghi fait giai fridu meda 3. lampu, totu cussas ispesas nos ant lassadu fritos che nie! ◊ cun isse so fritu fritu ca mi at allimbadu ◊ si fint lassados ambos fritos fritos Cognomi e Proverbi prb: chini aspetat pratu allenu dhu papat fridu Etimo ltn. frig(i)dus Traduzioni Francese froid Inglese cold Spagnolo frío, frío Italiano fréddo, frìgido Tedesco kalt, Kälte.

frigidúmene, frigidúmini , nm: frizidúmene, frixidúmini Definizione fritu forte meda; su èssere fritos de sentidos Sinonimi e contrari frigilidade, fritore, frizidore, frixidadi Frasi tempus mau, balla: arratza de frigidúmini!…◊ cussus animaledhus funt mortus de frixidúmini ◊ frixidúmini e nébida isceti dh'ammantat!…◊ est faendho temporadas de frigidúmene Etimo srd. Traduzioni Francese froid pénétrant Inglese intense cold Spagnolo frío intenso, frigidez Italiano fréddo intènso, frigidità Tedesco bittere, Kälte, Gefühllosigkeit.

fríos , nm: frius Definizione temperadura bàscia, nau fintzes de comente unu sentit diferéntzia de calore / erba de frius = erba pesa callentura (Ajuga iva)/ èssiri unu f. disisperau = fritu meda, chi betat pore Sinonimi e contrari fritu | ctr. basca, caentu Frasi fiat una note mala de bentu, de abba e de frios ◊ a is piciochedhus dhis fiat intrau su frius de s'atzíchidu ◊ ti fatzu intrai su frius de sa surra chi pigas! ◊ su frius de tziu Corra, chi andàt a messai a burra ◊ sos cumpagnos narànt "Evviva Stalin!", ma a mie mi beniat su frios Etimo ltn. frigus Traduzioni Francese froid Inglese chilliness Spagnolo frío Italiano fréddo Tedesco Kälte.

frítu , nm, agt: fridu Definizione temperadura bàscia, nau fintzes de comente unu sentit diferéntzia de calore; chi est fridu, chi dhue faet fritu; foedhandho de dinare, chi unu ndhe tenet pagu e nudha; sentidu lenu, istima de pagu contu, su chi tenet unu fàere chentza interessamentu Sinonimi e contrari frios | ctr. basca, caentu, calura / caente Modi di dire csn: intrare, pònnere, leare, tènnere, bènnere fritu, essire, catzàresi, bogaresiche su fritu; fàghere fritu chi faghet ballare sas píberas = meda, de no pòdere agguantare; èssere fritu fritu cun ccn. = no ndi fai contu Frasi triballa ca ti che bogas su fritu! ◊ caminendhe ch'essit su fritu a pes ◊ fit unu fritu chi belaiat sa salia in buca ◊ lampu a fritu: sa pedhe dae cara ndhe catzat!…◊ si ti corcas cugúzadi, ca sinono ti benit fritu 2. cussa est fea che su fritu e su fàmine ◊ custa domo est frita ◊ betesit innanti s'abba frita, debustis s'abba caente ◊ in montes de artu est logu fritu 4. totu cussos dannos nos ant lassadu fritos che nie: no tenimus unu sodhu! 5. Antónia cun megus fit frita frita e deo puru mi so infritada de issa ◊ so fritu fritu ca mi ant allimbadu Cognomi e Proverbi prb: parente de intradura ne fritu e ne calura Terminologia scientifica tpm Etimo ltn. frig(i)dus Traduzioni Francese froid Inglese cold Spagnolo frío Italiano fréddo Tedesco Kälte, kalt.

friuvógu , nm Definizione calidesa de corpus, budhidore, atacu de callentura cun titivrios Sinonimi e contrari cdh. caldafriosa Frasi est su friuvogu cun sa callentura chi dhi fait arrallai averionis (R.Frésia) Etimo srd. Traduzioni Francese fièvre avec des frissons de froid Inglese fever with cold shivers Spagnolo fiebre con escalofrío Italiano fèbbre con brìvidi di fréddo Tedesco Fieber mit Schüttelfrost.

ifritorídu, ifritoríu, ifriturídu , agt: infirtoriu, infriduridu, infritoridu, infritoriu, infritulitu, infrituridu Definizione chi tenet fritu, chi est morindho de su fritu Sinonimi e contrari afritoridu, afrituladu, allintugliadu, atilchinzadu, ifritorau | ctr. caente Frasi sos canes sunt infrituridos ◊ ca su pipiu fut infritoriu, sa mama dh'at ammontau 2. su calore de beranu no favorit su coro meu tristu ifrituridu (P.Sechi) Etimo srd. Traduzioni Francese transi de froid Inglese cold Spagnolo muerto de frío, aterido Italiano infreddolito Tedesco durchgefroren.

illibriníu , pps, agt: illimbrinidu, illivrinidu Definizione de illibrinire; nau de ccn., chi est morindho de su fritu (o fintzes chi est coment’e assicau de ccn. cosa), chi portat cara o bisura lègia e fintzes chi est de sentidos malos; a logos, fintzes chi est istrígile meda, cannàile, finigosu, de carena metzana Sinonimi e contrari afritoridu, afriturigadu, aggruncidu, allintugliadu, ateterighedhadu / ispaurigau, isprauriu 2. fit illibriniu dae su fritu, chin sa cara líbida dae sa tramuntana ◊ si preguntat, ite li apo a dare a su pastore illivrinidu in sos montes? 3. illimbrinida, sa mama, a s'isparu, picat in bratzos sa pitzinna morta e pranghet a irgrighillos ◊ sunt berveghedhas chi a las bídere ti faghent pena, totu illivrinidas e fatigadas ◊ candho miro s'illivrinida lara, no bi at música e boghe pro cantare! (M.G.Orgolesu) 4. malallutrinidos, pensant a sa betzesa cun beste de vilesa e meda illivrinidos (G.Ruju) 5. ses tropu minuda e illivrinida e no cherzo chi ti seghes! Traduzioni Francese transi de froid Inglese cold Spagnolo enfriado Italiano infreddolito Tedesco fröstelnd.

tidilía , nf, nm: atitillia, tidiria, titilia, titiliu, titillia, titiria, titirria Definizione (sa t. = nr. "satidilía" e deasi cun totu is var.) istriori de assíchidu o de fritu, genia de trémia chi faet sa carena po assustru o fritu chi at pigau Sinonimi e contrari acrichidhada, arpilia, astriada, istriore, titifrius, tzutzunida / ispreu Frasi su bentu fora faghiat bènnere tidilias de morte (M.A.Seu Deiana)◊ mi ndhe so ischidada a titillias de fritu e arpilada ◊ leadu sempre prus dae tristuras e titirias ti atacas sempre prus a s'ispuntone (L.Castiglia)◊ po titirria sos àlvures restant frimmos e solu su riu murmutat ◊ titilios de fritu mi orpilant sa carena (D.Murru) 2. sa morte li est intrada muitza muitza che tidiria chi abbelenat in beranu sa carena Etimo srd. Traduzioni Francese frisson de froid Inglese thrill Spagnolo escalofrío Italiano brìvido Tedesco Frösteln.

titivríos, titivríus , nm: atitivriu Definizione genia de trémia chi faet sa carena po fritu chi at pigau Sinonimi e contrari arpilia, astriada, istriore, tidilia Frasi a titivrius, a coru frunziu de s'atzíchidu, est passada puru custa Paschixedha (A.Cannas)◊ cun custu titivrius no drommu ◊ tegno fritu e seo a titivrios Etimo srd. Traduzioni Francese frisson de froid Inglese shiver Spagnolo escalofrío Italiano brìvido di fréddo Tedesco Frösteln.

tostòre , nm Definizione su èssere tostau, pruschetotu de su fritu; nau po cumportamentu, manera de fàere abbetiosa, tostorruda; fintzes su aguantare o padire meda Sinonimi e contrari cidrinori, duresa, tetericore, titirigu Etimo srd. Traduzioni Francese coup de froid, rigidité, obstination Inglese frostbite, tenacity, rigidity Spagnolo aterimiento, tenacidad Italiano assideraménto, rigidità, pertinàcia Tedesco Erfrierung, Starrsinn.

«« Cerca di nuovo