Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

impedhitzàdu , agt Definition impedhitzau, chi si agatat, fintzes chentza dhu bòllere, introbicau in mesu de chistiones o cosas istrobbosas e pagu praghillosas Sentences como seo impedhitzadu in custa fatzienna (Z.Porcu) Translations French empêtré English got involved Spanish metido Italian impelagato German verstrickt sein.

incaniàre , vrb Definition no àere làstima nudha, su èssere malos che cane Synonyms e antonyms incanire 1, iscaniare Etymon srd. Translations French être cruel English to be cruel Spanish hacerse cruel Italian èsser crudèle, non aver compassióne German grausam sein.

indepidàdu , pps, agt: inghepidau Definition de indepidare; chi tenet dépidos, chi est càrrigu de dépidos / èssere inghepidau che a s'ànima de Giudas = ànimi niedhu, pecadore chi no si pentit 2. mi tia èssere fatu unu milordo, ricu de prata e de oro: curpa issoro so coltzu indepidadu ◊ cussu est indepidadu finas a codhos! Translations French endetté English indebted Spanish endeudado Italian indebitato German in Schulden gestürzt sein.

insudhíre , vrb Definition àere o pònnere in sudhos, pistighíngiu, pentzamentos Synonyms e antonyms acimbellai, apinnicare, assudhire Sentences deves fuire sos bios, ca ti podent insudhire e nòghere Etymon srd. Translations French se préoccuper English to get anxious Spanish preocuparse Italian preoccuparsi, impensierirsi German besorgt sein.

intemperiàre , vrb Definition fàere tempus légiu; batire o fàere a influentza Synonyms e antonyms temperare 2. ma at intemperiau, ocannu!… Etymon srd. Translations French faire mauvais temps English to be bad weather Spanish hacer tiempo malo Italian far cattivo tèmpo German schlechtes Wetter sein.

iscaniài, iscaniàre , vrb Definition no àere làstima, fàere su cane, tratare male Synonyms e antonyms incaniare Sentences Deus no iscàniat mai is chi si cunfessant pecadoris Translations French être cruel English to be cruel Spanish endurecerse, no tener corazón Italian èsser crudèle, non aver compassióne German herzlos sein, mitleidlos.

iscascedhàe, iscascedhài , vrb: iscassedhai, iscassedhare, iscassidhare, iscassellare, scascedhai Definition mòvere, essire de su giustu (nau fintzes de cumportamentu), no àere manu firma faendho una cosa, fàere unu movimentu pagu precisu, illascinare (e si narat fintzes de sa cosa chi si manígiat), fartare; fintzes betare de cuadhu Synonyms e antonyms allescinai, iscassedhire, mòere / millire Sentences fui seghendi a lepa, mi at iscassedhau sa manu e mi seu ingortu ◊ mi at iscassedhau sa manu: mi ndi apu ghetau tropu, de binu! ◊ pudendi in bíngia, si bit ca mi at iscassedhau sa manu e babbu si ndi est acatau ◊ nanca benias a is otu e funt is otu e mesu: iscassedhada s'ora ti est?! ◊ mi est iscassedhau s'ollu: immoi custa cosa est tropu cundia! 2. est iscassidhau in s'iscamedhadorju Etymon srd. Translations French déconner, jeter, démonter English to be wrong, to throw Spanish equivocarse, temblar, desmontar Italian sgarrare, sbalzare German nicht genau sein, nicht genau gehen, werfen.

issentíre , vrb Definition pèrdere su sentidu, nau fintzes in su sensu de provare unu dolore, unu dispraxere, un'ifadu mannu malu a padire o pistighíngiu, ispédhiu, disígiu forte Synonyms e antonyms ammachiae, arrabbidare, arrabiai, dischissiare, delliriare, fadhotai, irbariare, ischisciai 1 Sentences est issentindhe a dolore de dentes ◊ so issentindhe de custu manighinzu ◊ a sos duos annos dae su protzessu si est issentidu e nche l'ant tzacadu a manicómiu ◊ cudhos zogos bellos a bèndhere mi faghiant issentire ◊ sos candhidados sunt totu issentindhe in chirca de votos!◊ sos batos sunt issentindhe, a màulos, ca ant leadu fragu de peta! Etymon srd. Translations French délirer English to rave Spanish delirar Italian delirare German irre sein.

istontorronàu , agt Definition chi est coment'e leau a conca, leau a tòrronos de no cumprèndhere bene, de si pàrrere orruendho, de no istare prantau Synonyms e antonyms ibbadhinadu, scimingiau Sentences vièndhesi in mesu de cussu badalocu, ispramau e istontorronau, non dischiat a uve si che fughire Etymon srd. Translations French qui éprouve des vertiges English to be overcomed by dizziness Spanish mareado Italian preso da vertìgini German schwindelig sein.

ladíre , vrb: latire Definition èssere ladinu, bíere o pàrrere in manera crara, ladina Synonyms e antonyms bídere, làdere*, pàrrere Sentences de cantu fit brusiada in cara no si li ladiant sos ojos ◊ fint incuntzanne de prus e si lis latiat dae su portafógliu! ◊ su versu de Tucone si ladiat! ◊ sont sos prus ricos e si lis latit! ◊ ti lu ladis puru chi no ses nàschiu in domo! Translations French être évident English to be plain Spanish ser evidente Italian èsser evidènte German klar sein.

mancài 1 , vrb: ammancai, mancare Definition bènnere mancu, pèrdere, su dhue àere mancàntzia, farta, su no dhue èssere o èssere pagu de is cosas (aus. èssere, o fintzes àere si su sugetu de su vrb. no est precisu); fàere a mancu, fàere mancàntzias, cosas malas o chi no andhant bene mescamente contras a un'avertimentu o una régula (aus. àere) Synonyms e antonyms afaltai, miminare, scimai / istramancai | ctr. bundhare, crèschere, èssere, subercai Sentences s'iscuta chi so mancadu mi ch'est pigadu su late in su fogu ◊ sunt duas dies chi mi mancat su bestiàmine ◊ mi est mancadu custu traste: bidu mi l'as? ◊ li sunt mancadas sas fortzas ◊ a cancu cumpàngiu no fiant mancadas is iscrocorigaduras ◊ males za no ndhe mancat a neune ◊ in custu tretu, de intúnigu che ndhe cheret àteru: comente colo sa riga si bidet chi bi ndhe mancat ◊ nos at mancadu cosa dae domo ◊ mi at mancadu bestiàmine ◊ mi sunt mancadas sas berbeghes ◊ de brabeis e angionis no ndi at mancau prus 2. ei, no apo a mancare de fàghere su chi naras tue!…◊ no as mancadu de fàghere sa faina: lampu!… mandronatzu! ◊ atrus no iant mancau de nai cancu fuedhu in prus ◊ ndh'at contau de fatos in ca fut in Iugoslàvia!… ma ci no est mortu pagu dh'at mancau 3. mamma mia, perdònami si calchi borta apo mancadu ◊ sa curpa est sa tua ca as mancadu tue ◊ si apu mancau sèndiri pipia bollu èssi perdonara ◊ nàrami in ite apo mancadu pro meritare tanta pena! Surnames and Proverbs prb: chie no mancat no est nàschidu Etymon itl. Translations French manquer, faire défaut, commencer à manquer English to be lacking Spanish carecer, faltar Italian difettare, mancare, scarseggiare German mangeln, knapp sein.

mediài 1 , vrb Definition essire coment'e médios, pigaos a machiore, fora de sèi, pèrdere is sentidos Synonyms e antonyms irmedhighinare, ismemoriai Etymon srd. Translations French être hors de soi English to be beside oneself Spanish estar fuera de sí Italian èssere fuòri di sé German außer sich sein.

megài, megàri , vrb: amegai* Definition m. a, de…: èssere apunta a…, acanta a…, èssere faghindhe… (si podet nàrrere de su presente e fintzes de su passau, imp.) Sentences megàt de si fai una barca ◊ eita megat de sutzedi? ◊ megas de mi fai su chilighiti ◊ murighendi in sèi in sèi si megàt: Oi etotu bollu imparai a ligi ◊ ita megas de arrallai? ◊ ita megas de fai? ◊ no intendis su chi megant de ti nai?! ◊ bah, dèu megu a nci andai: adiosu! Translations French être sur le point de… aller + v. English to be going to… Spanish estar para, estar a punto de… Italian èssere nell'atto di… German im Begriff sein (Inf.), gerade.

mendigài , vrb: mindhigàre, mindigai, minnicare Definition pedire sa lemúsina, fàere su pedidore; torrare, o èssere, a míndhigu Synonyms e antonyms lemusinai, pedie, pedulianare, mischinzare / abasciai, amenguai, immenguare, miminare, torrae / arrunzinare | ctr. donai, giare / errichire Sentences a unu mindhigu no li mancat it'e mindhigare ◊ cussos no si abbarrant a mannos a minnicare pasturas e mànnicos dae palas de sos àteros 2. est mindigada sa sustàntzia chi lompit a is fròngias Translations French mendier, être en difficultés financières, vivre dans la gêne English to beg, to be in shortage Spanish mendigar, vivir en la estrechez Italian mendicare, èssere in ristrettézze German betteln, in beschränkten Verhältnissen leben, abgebrannt sein.

mischinzàre , vrb Definition èssere o istare in mischinzia, a mindhighiu, in su pagu a tropu, in su bisóngiu, àere bisóngiu / m. de… = àere bisonzu de… Synonyms e antonyms arrunzinare Etymon srd. Translations French avoir de la pénurie English to be in shortage Spanish vivir en la estrechez Italian avére penùria German mangeln, in beschränkten Verhältnissen leben, abgebrannt sein.

nechidàu , pps, agt: nichidadu, nichidau Definition de nechidare; chi est tristu, ammurrionau po calecuna ofesa chi dhi ant fatu Synonyms e antonyms annicadu, annoxau, arrennegadu, inchietu, pirmatu | ctr. allegru, pregiosu 2. nichidau chin mimme ses? ◊ fit nechidau ca murghendhe no fit reséssiu a istrabiare in tempus una cacada de sa crapa ◊ Deus nechidau at nau ca si arrepentiat de àere fatu s'ómine! 3. sunt ghiraos dae sa gherra totu male fraganaos, imbetzaos chentza su tempus, nechidaos in totu sas cosas Translations French fâché English disturbed, out of temper Spanish airado, furioso Italian adirato, inquïèto German ärgerlich, böse sein, zornig sein.

pecài, pecàre , vrb Definition fàere male, pecaos, fartas chi tenent una responsabbilidade chi s'ischit e si sentit; foedhandho de cosa prantada, matedu, gente, machinàrios o àteru, àere o bogare difetu, andhare male, fàere farta in su funtzionamentu o cumportamentu Synonyms e antonyms faltare Idioms csn: pecare a origras = àere carchi pecu a origras, èssiri surdu, grai de origas, betàresi a surdu; pecare a macu, a tontu = àere carchi pecu de macos, de tontos Sentences nimmancu dèu ti cundennu: bai e no pechis prus! (Ev.)◊ su dinari non at un'ànima de sarvare, non pensat, non disizat, non furat, non pecat (G.Ruju)◊ chini pecat si perdit s'amistadi de Deus 2. eite a origras pecas: so tres oras cramèndhedi e tue totu nudha! ◊ is infertus podint pecai, si no funt fatus bèni Etymon ltn. peccare Translations French pécher, faire défaut English to sin, to be deficient Spanish pecar, cojear, tener defectos Italian peccare, difettare German sündigen, mangeln, fehlen, mangelhaft sein.

pibincài, pibincàre , vrb Definition nàrrere sèmpere calecuna cosighedha coment'e a briga, a lamentu, a refatzu, a pedidura ifadosa e fintzes po precisare prus a fine su chi si narat, giare ifadu foedhandho, istare a su pedi pedi Synonyms e antonyms achigulare, agenare, annischissai, apibiare, apurrire, arrosci, cascaviare, innaentare, memulare Sentences maridu miu mi naràt ca dèu fui imbecendi ca dhu pibincamu tropu ◊ cussu est sempri pibinchendi sentza de tènniri bisóngiu! ◊ no mi praxit a pibincai nudha a nemus: bollu su chi mi tocat! Etymon srd. Translations French ennuyer, déranger English to annoy Spanish aburrir, fastidiar Italian annoiare, seccare, importunare German lästig sein, belästigen, stören.

rebbucàre 1 , vrb Definition essire fora de s'istrégiu, de cantu est meda o tropu sa cosa; èssere bundhante, meda Synonyms e antonyms besciare, birare, gessare / abbundai Sentences s'abba rebbucat dai sa padedha 2. sos alimentos ocannu rebbucant Etymon itl. riboccare Translations French déborder, abonder English to abound, to overflow Spanish rebosar, desbordar Italian trabboccare, abbondare German überlaufen, reichlich vorhanden sein.

sapèschere , vrb rfl: assabèschere* Definition su si acatare de is cosas Synonyms e antonyms abbigiare, assaborire, saerare, sapire Sentences semus cumbintos, chene nos sapèschere, chi semus su chi manicamus e bivimus ◊ chene si ndhe sapèschere ripitint cosas chi fachiant sos mannos ◊ prima de apèrrere ojos, innossente, de vida e morte no ti ses sapéschiu (G.Zichi) Translations French percevoir, apercevoir English to be conscious Spanish concienciar Italian èssere consapévole German bewußt sein.