Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

padúle , nf, nm: paoi, paule, pauli Definition abba apojada, paule manna de abba, giubbu, mescamente in is errios mannos Synonyms e antonyms gurgu 1, lacone, lacuedha, làcuna, pógiu, trógliu Sentences brintat in sa pauli, nci afundat e mortu! ◊ a unu poju mannu de su riu li namus "Paule lada"◊ cussa funtana paret unu padule de arana ◊ funt paois de àcuas mortas ◊ in sa paule bi at tzinnia ◊ adoru de su paoi est totu cannisoni 2. bi est chie no si cunfundhet in custu paule de ódiu Surnames and Proverbs smb: Paulis Etymon ltn. padule(m) Translations French point le plus profond (d'un fleuve) English big pool Spanish gran poza de agua en los ríos Italian grande pózza d'àcqua nei fiumi German große Wasserlache in Flüssen.

paradòra, paradòre , nf, nm: paradori Definition mobbília chi serbit a pònnere trastos, mescamente in sa sagristia; css. móbbile chi serbit a pònnere calecuna cosa de ammostare o fintzes sa candhela o àtera lughe acanta a su letu Synonyms e antonyms aparadore Sentences in su paradore bi at unu múculu Etymon ctl., spn. aparador Translations French crédence de sacristie English sacristy sideboard Spanish cajonera de sacristía Italian credènza di sacrestìa German Schrank in der Sakristei.

passionèdha , nf Definition genia de erba, frori de passioni Synonyms e antonyms niedhone 2 Scientific Terminology rba, nigella damascena Etymon srd. Translations French nigelle English love-in-a-mist Spanish arañuela Italian nigèlla German Türkischer Schwarzkümmel, Braut in Haaren.

piliséri , agt, nm: pilisseri Definition chi o chie ponet pilisu, burdellu, tréulu Synonyms e antonyms cunfusionista, insulladori, pilisosu, supuzeri, trebuleri, truvutzeri | ctr. pachiosu Sentences sas fémminas prus pilisseras si brigaiant Scientific Terminology ntl Etymon srd. Translations French agitateur English ringleader Spanish agitador Italian agitatóre German wer etwas in Bewegung versetzt (Unruhe).

pletàre , vrb: pretai, pretare 1, pretari Definition èssere in pretu, andhare a cricare sa giustítzia; istare a briga, a murrúngiu pretendhendho calecuna cosa / pretare su dortu = pretèndiri de tènniri arrexoni chentza ndi tènniri Synonyms e antonyms certai, curiai, liticare Sentences chie pretat, unu restat in camixa, s'àteru nudu ◊ cussus funt pretendi po is bènis de su babbu 2. su maridu fit pretendhe cun sa muzere ◊ semus sididos in sas funtanas pretendhe s'abba parimus ranas (P.Mereu)◊ cussu est pretendhe a li pagare su muru innanti de bi atacare muru sos de costazu ◊ custa cosa si la sunt pretendhe in medas: totu la cherent! Etymon srd. Translations French se disputer, plaider English to quarrel Spanish litigar, pelear Italian èssere in lite, litigare, contèndere German mit jdm. in Streit geraten, streiten.

rimài, rimàre , vrb Definition fàere a rima, andhare in rima, iscríere o foedhare cun is versos Sentences los cheria ladinos e sardos, cun versos bene fatos e gustosos, misurados, rimados, zeniosos Translations French rimer English to rhyme Spanish rimar Italian rimare German sich reimen, in Reime bringen.

salargiàre , vrb: assalarzare, salarjare, salarzare Definition fàere mòvere, istesiare, cúrrere o fuire de mala manera pigandho a boghes o fintzes iscudendho, coment’e faendho assicare o tímere: si narat fintzes po cosa (dannu, ammeletzu, perígulu) chi ponet pistighíngiu forte, mannu, apretosu Synonyms e antonyms agegherai, assuidari, assulurgiare, isciuliai, ispabuciare, istrajare, istratallai, isvalostiare, surrullai, trambuscare, ussiare / grisai | ctr. achedare, asserenare, assussegai Sentences no salarzes sas berbeghes ca sunt próssimas e lis faghet male a cúrrere! ◊ a s'isparu su bestiàmine si est totu salarzadu ◊ ehi oe, si leo cussu fuste ti salarzo! ◊ salàrzache sas pudhas ca sunt bichendhe sos fiores! ◊ a sos furones los at salarzados e fuidos sunt rajendhe ◊ cussu dannu at salarzadu totu sa bidha 2. m'intendho su coro salarzadu: depet èssere cussu gafè chi apo bufadu Translations French agiter, troubler, mettre en deroute English to cause a turmoil Spanish alborotar, ahuyentar, dispersar Italian subbugliare, esagitare, méttere in fòrte agitazióne, sgominare, sbaragliare German in Aufruhr versetzen, erschüttern, aufregen.

scabeciài , vrb: iscabeciai* Definition pònnere o fàere su pische (o fintzes àteru) in bagna o in àtera cosa suciosa (ógiu, aghedu) po pigare sabore o fintzes po dha chistire; nau in cobertantza, furare a fura prana / tunina scabeciada = tonnina posta in ozu (budhida in abba salida, posta in isterzu, cuguzada cun ozu, tupada a sízigu e torrada a budhire) Synonyms e antonyms arpiai, aungrare, eritare, furai Sentences papendi portada unu pratigliedhu cun cuatru olias scabeciaras ◊ si scabèciat sa tunina cun ollu Translations French mariner English to pickle Spanish marinar, escabechar Italian marinare, méttere sott'òlio German marinieren, in Öl einlegen.

sciambullài , vrb: isciumbullai, simbullare, sumbullai, sumbullare, summullai Definition fàere sciumbullu, betare apare, pigare a tontonadas, a iscutuladura, mòvere a cropu, su si mòvere cun coidu po fàere faina, avolotu, fàere mòvere Synonyms e antonyms abbolojare, abbuligiai 1, arrebbulliai, intruai, issumbullare, sachedhare, streulai, trumbugliai / agiolotare, atrepillai, pesai, istrumbullai, subuzare* / bacanare Idioms csn: sciumbullai a chitzi = suguzare, ischidare, pesare chito; sumbullai de sa brenti = tzocos de mata, morigamentu de istentinas; sciumbullai su bestiàmini = essire a morigadorzu, mòere su bestiàmine a pàschere intro de note Sentences Coixedha sumbullat totugantu ◊ ant simbullau totu sa vidha cricandhe giovanedhas! ◊ su pastori chi tenit incuru a summullai essit a is duas de noti (F.Lai)◊ cussu commo cheret bènnede a sumbullare su logu!◊ sumbulla sa cedha ca depit pàsciri! 2. mi ndi apu a èssiri pesada cuatru bortas po ndi dha sciumbullai de su letu ca depiat pigai su postali!…◊ su cantu de su caboni cumbidat sa genti a sciumbullai ◊ a mengianu a chitzi no boint sciumbullai! Translations French bouleverser, secouer English to ruffle, to shake Spanish desarreglar, sacudir Italian scompigliare, scuòtere German in Unordnung bringen, schütteln.

sèdas , nf, pl Definition isperraduras o tzacaduras chi essint in is murros e in is tzimingiones de is allateras; ispécia de maladia de is cuadhos, in s'unga; a logos est una maladia de is animales a istentinas, is alisanzedhas o sédinas Scientific Terminology mld Translations French rhagades English mouth ragas (nipple) Spanish grietas Italian ràgadi alla bócca, ai capézzoli German Hautriß in der Mundgegend oder der Brustwarzen.

setziàda , nf: sitiada Definition cicia de su giuighe po iscurtare is imputados, is testimòngios; sa reunione de is giuighes de unu tribbunale apustis de su dibbatimentu po betare sa senténtzia Translations French séance du tribunal English sitting of a court Spanish sesión Italian seduta dei giùdici in càmera di consíglio German Sitzung der Richter in dem Beratungssaal.

sparafundài , vrb: isperevundai*, sparavundai, sperefundai, sperevundai Definition betare o calare a s'isprefundhu, fuliare atesu; fintzes essire, andhare de no si bíere prus, atesu, a logu chi no s'ischit Synonyms e antonyms apussiare Sentences po sa timoria de sa scumíniga, s'allochiamentu nci dhus sparafundat in su disisperu ◊ tocat a nci sparavundai sa genti mala! ◊ anchi dhu sperevundit sa giustítzia! ◊ tremila passus sperevundau siat su tiau fora de mei! ◊ sperefundau siat in su mari sentz'e fundu! Translations French engouffrer, sombrer English to sink Spanish arrojar, hundir Italian sprofondare, inabissare German in die Tiefe stürzen, versenken, versinken.

stramutíri , vrb Definition cambiare colore in cara po assíchidu o àtera timoria manna de comente si arretirat su sàmbene e fintzes coment'e immadoinare, pèrdere is atuamentos Synonyms e antonyms istrementire / irgrisire, istramudire* Translations French pâlir, assommer English to turn white Spanish empalidecer, demudarse Italian sbiancare, stramortire German blaß werden, in Ohnmacht fallen.

sumbulladòri , agt, nm Definition chi o chie ponet sumbullu, avolotu Synonyms e antonyms insulladori, piliseri, supuzeri, trebuleri Sentences no emu fatu nudha, ma femu contràriu a is fascistas e m'iant arrestau a su própiu, anca femu sumbulladori Etymon srd. Translations French agitateur English stirrer Spanish agitador Italian agitatóre German wer etwas in Bewegung versetzt.

ticàre , vrb Definition tastare, bufare unu tzicu, a tzicos (ma fintzes papare a orrughedhos); mòlere, betare trigu a su majolu e fintzes pagare su molíngiu Synonyms e antonyms assagiai, atastare, gustai, inciuciare / bicai / mòlere Sentences chie est innanti ticat innanti 2. tica, tica, pudhighina: a ti betare su ranu sa teraca de su prebanu est a dulore de ischina! 3. su trigu in sa mola est tichendhe Etymon srd. Translations French boire à petits coups, picorer English to sip, to nibble Spanish paladear Italian sorseggiare, spilluzzicare German in kleinen Schlucken trinken, picken an.

trambuscàre , vrb: trobbuscare, trubbuscare, trumbuscare, trummuscare Definition pònnere avolotu, fàere murigu, pesaresindhe cun fortza po aferrare a ccn. o ccn. cosa, iscúdere, atumbare o àteru deasi; nau de su tempus, isconciare, cambiare in malu / oju trambuscadu = malu, malàidu Synonyms e antonyms agegherai, assulurgiare, isciuliai, ispabuciare, trumbugliai / afarcai, salargiare, trubare Sentences arribbaos a cara a unu tzilleri cumintzant a si trubbuscare: una tropa de zòvanos s'est iscudendhe e picandhe a predas ◊ su procu de pressorju trumbuscadu chin su tirju s'arràsciat su pojolu ◊ cust'atzorodhu at trambuscadu totu sas datas e no si cumprendhet prus nudha ◊ bentos de gherra si sunt trambuscados 2. cust'ómine giughiat un'oju trambuscadu, ma no fit feu Etymon srd. Translations French mettre en émoi, se jeter (sur) English to cause a turmoil, to throw oneself Spanish alborotar, lanzarse, arremeter Italian subbugliare, avventarsi German in Aufruhr versetzen, sich stürzen.