Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

illacanài , vrb: illacanare, irlacanari, slacanai Definition mòvere, cambiare, istesiare sa làcana; passare is làcanas, essire fora de is làcanas Sentences sos bighinos nostros sunt sèmpere illacanendhe: istrizi oe istrizi cras, si che intrant terrinu! 2. sos pessos illàcanant che mariposas in tancas de fiores (C.Puddu) Etymon srd. Translations French franchir les limites English to trespass Spanish invadir, salirse Italian sconfinare German die Grenze überschreiten.

illutonàre , vrb Definition essire o bogare un’arremu de su lutone (mescamente su de sa camba) Synonyms e antonyms iscrocare 1 Etymon srd. Translations French se luxer les hanches English to dislocate one's hips Spanish dislocar las caderas Italian lussare le anche German sich die Hüften verrenken.

impostài , vrb: impostare Definition pònnere cosa in calecunu tretu o de calecuna manera coment’e aprontandho unu trebballu, una faina o àteru; rfl. pònnere o istare firmos in calecunu tretu coment’e cuaos, o própriu cuaos, iscocandho po essire o giare a pitzu a calecuna cosa, o a ccn., mescamente in cassa, in gherra, po idorrobbare a chie passat / impostai is pedinas in su giogu de sa dama, impostai unu trabballu; impostare su telàrgiu = ammanitzare su materiale postu in su telarzu pro tèssere Synonyms e antonyms incarrebai / apostai Sentences dèu bandu cun is bidonis a m'impostai acanta a sa miza ◊ sa linna che cheret impostada in sa ficada de su carru ◊ certus s'impostànt abetendi is màscaras bistias a cerbu po dhas isparai ◊ tocat e si che impostat inue depiat passare cudhu ◊ tue chi ses cun sa màchina, impostamiche in cudhane, za sigo a pè 2. su cani est impostau po sa cassa ◊ cun vinti armas mi serro sa costera e deo mi che imposto in Su Pedrarzu ◊ dhoi at istudiaus sardus, tzeracus de meri allenu, sèmpiri impostaus po no si lassai fuedhai in sa língua cosa nosta (A.Satta)◊ m'imposto e cun s'arma li acrico sa fusilada! ◊ sa gatu est impostada aspetendi a obèrriri sa porta pro intrai! Etymon itl. Translations French établir, organiser, guetter, se poster English to formulate, to ambush Spanish preparar, acechar, apostar Italian impostare, appostare, appostarsi German anlegen, auflauern, sich auf die Lauer legen.

incaussài , vrb Definition nau de cosa chi s'ingurtit, àere dificurtade a passare in su gúturu; asciutare sa buca (nau de cosa chi si papat po s'efetu chi faet a sa buca, ca essit arrasposa) Synonyms e antonyms aèschere, arrèschere, incaussire Sentences a Sarbadori, comenti at biu sa pobidha, dh'incaussat su binu! 2. tengu sa buca totu incaussada de cussu cachi chi apu papau Translations French de travers English which goes the wrong way (said of food) Spanish atragantar Italian andare di travèrso (détto di cibo) German in die falsche Kehle kommen.

incorrài , vrb: incorrare Definition iscaviare cun is corros, iscúdere, férrere o cracare a cropos de corru, nau de animales chi ndhe portant; bogandho in bregúngia a ccn. po cosa de pagu contu timendhodha tropu, fàere male Synonyms e antonyms acorrae, acorrociai, iscorratzare, sigorrai Sentences chi fiat istétiu bòi t'iat incorrau ◊ si sunt boes chi incorrant, no ti bi acúrtzies! ◊ fit nóidu ca su boe incorraiat 2. màniga su minestrone, za no ti at a incorrare! Etymon srd. Translations French encorner English to gore Spanish cornear Italian incornare, cozzare con le còrna German auf die Hörner nehmen.

incrabiolài , vrb Definition pònnere is crabiolas, is currentes, faendho teuladas Synonyms e antonyms intzivinai Etymon srd. Translations French voliger English to plank Spanish enmaderar Italian impalcare German die Balken legen.

incungiài, incungiàre , vrb: incunzare Definition arregòllere s'incúngia, is laores o àteru chi produet sa terra, a domo, a magasinu; arregòllere e chistire, assentare in su logu, fintzes batire a domo calecuna cosa; mantènnere o istare isserrau Synonyms e antonyms coglire, coltoire, remonire / inserrai Sentences chini messat incúngiat ◊ geo sèmeno, incúngio e béntulo 2. de tantas peràulas ndhe apo incunzadu unu sacu de fàulas ◊ dhoi at genti chi pentzat isceti a incungiai dinai ◊ cun sas manos bostras murghides e incunzades su late 3. cussa cosa incungiaidha in su calàsciu ◊ a una certa ora tocat a incungiai is pudhas ◊ candho si ammamabant sos crapitos, sas crapas fint incunzadas in sa mandra ◊ est abarrau otu diis incungiau in s'aposentu ◊ dhu possant ingungiai in d-unu presoni nou! Etymon srd. Translations French engranger English to harvest, to keep the harvest Spanish encamarar, cosechar Italian fare la raccòlta, ripórre il raccòlto German ernten, die Ernte einbringen.

ingropíre , vrb: ingrupire Definition artzare o fàere de codhos, coment'e po nàrrere chi de su chi at intesu, unu, o dhi ant pediu no ndh'ischit, no ndhe dh'importat Synonyms e antonyms incodhare, ingrutzare, ispallaritzare Etymon srd. Translations French hausser les épaules English to shrug one's shoulders Spanish encogerse de hombros Italian far spallùcce German die Achseln zucken.

inlitzài , vrb Definition pònnere o intrare s'ordiu in is litzas Translations French faire passer à travers les lisses (le fil) English to heddle Spanish enlizar Italian allicciare German einziehen (die Kettenfäden in die Litzen).

inniscíre , vrb: innisie, innisire, innixire Definition sonare su nasu po ndhe bogare su mucu Synonyms e antonyms ischisciare, ischiscire, mucai, nesire, sinire Sentences innisíresi, nisire su mucu ◊ s'innisiant in su manigotu! ◊ est a istúrridos e innisíndhero Etymon srd. Translations French se moucher English to blow one's nose Spanish sonarse Italian soffiarsi il naso German sich die Nase putzen.

irdarcilàe , vrb: isarchilare, isaschilare, isaschilai Definition iscadranchilare is animales, segare su cadranchile (po fàere dannu); fintzes atzopiare, segare a iscambadura Synonyms e antonyms iscarronare, scadracilai, scardanchinare, scarracillai, scarrengibai / assopiai Sentences pro dispetu, tziu Matiu aiat isarchiladu duas bacas a tziu Batista 2. Zubanne su craparju est totu bida topu, isarchilau, a baculedhu ◊ pacubene meu, fipo tzopu, isarchilatu! 3. sas cambas de sos funnos istrempaiant a terra chin d-unu tzocu búitu, isarchilatas dae sa urvajola Etymon srd. Translations French couper le jarret English to cut the hocks Spanish desjarretar Italian sgarrettare German die Hachsen durchschneiden.

irdentàe, irdentàre , vrb: isdentai, isdentare, sdentai Definition bogare o pèrdere dentes Synonyms e antonyms ilmarruncare | ctr. indentie Etymon srd. Translations French édenter English to break the teeth Spanish romper, perder, sacar los dientes Italian sdentare German die Zähne verlieren.

irfrenàre , vrb: isfrenare Definition pigare e trantzire, lassare andhare su frenu; istare, andhare, fàere chentza régula, coment'e chentza frenos Synonyms e antonyms | ctr. frenae Translations French ôter le frein English to release the brake on Spanish desatar Italian sfrenare German die Bremse lösen, entfesseln.

irgangàre , vrb: isgangare, sgangai Definition segare is cannas de su gúturu o gannighinas; segare is tuledhas, genia de néulas a parte de aintru in su gúturu; segare, bogare is gangas a su pische Synonyms e antonyms iggannai, ispajolare, ispobiai, ispojai, sgraguenai Sentences aiat irgangatu una erveche e l'aiat cota a budhitu Etymon srd. Translations French égorger, opérer des amygdales English to slit s. o.'s throat, to cut tonsils Spanish degollar, quitar las amígdalas Italian sgozzare, tagliare le tonsille German die Kehle durchschneiden, die Mandeln entfernen.

irgargàre, irgarghiàre , vrb rfl Definition istare a irgargos, a boghes Synonyms e antonyms igrogoenai, isarguenare, sguturai Etymon srd. Translations French s'égosiller English to shout oneself hoarse Spanish desgañitarse Italian sgolarsi German sich die Lunge ausschreien.

irgranzàre , vrb: isgrangiare, isgranzare, sgrangiai Definition seberare, bogare su pódhine grussu de sa farra cun su sedatzu largu: est sa primu manu de sa sedatzadura / sedatu de i. = fatu de pilu largu pro sa sedatadura de sa prima manu Synonyms e antonyms grangiai, ingrangiai, irghilinzonare Sentences cun su sedatu russu si leaiat sa farina a l'isgranzare Etymon srd. Translations French séparer le son du froment English to pull bran apart Spanish cerner Italian separare la crusca German die Kleie trennen.

is , art, prn Definition artículu plurale siat de númenes mascu e siat de númenes fémina: sos, sas, os, as (is cosas, is coros/corus, is domos/domus, is dannos/dannus, is féminas, is ómines/óminis, is pipias, is pipios/pipius); che is àteros artículos, s'impreat fintzes in càmbiu de unu númene e balet totu cudhos, cudhas, cussos, cussas, cun su prn. relativu chi fatante / is de domo = sos de famíllia, sos parentes prus custrintos Synonyms e antonyms sas, sos Sentences sentza pònnere versu trudu iscrias a is amigos otavas o currentina! ◊ is óminis funt diferentis de is féminas ◊ chi si morint is cadhos e is boes, is ferros ti dhos betas… a paneri! 2. is de Tonara narant "fígiu, fògia de nuge no ne bògio"◊ depeus torrai gràtzias a totus is chi ant crétiu in custu ◊ is chi ant inténdiu bengant totus a innòi! ◊ is chi ant acabbau podint andai ◊ is de su bighinau dhi ant intrau cosa a papare Etymon ltn. ipsis Translations French les, ceux, celles English the Spanish los, las, aquellos, aquellas, quienes Italian i, gli, le, quélli, quélle, colóro German die, jene, diejenigen.

isarguenàre , vrb: isgrogoenai, isogroenare, isorgoenare, sgraguenai Definition agiummai coment'e pèrdere s'ogroena tzerriandho: tzerriare meda e a forte, tropu; fintzes púnghere a is cannas de su gúturu Synonyms e antonyms iggannai, igrogoenai, irborgoenare, irgargare, sguturai / sprumonai Sentences si est postu a cantare a s'isogroenare! ◊ deo isarguenèndhemi a boghes e isse chentza m'intèndhere! 2. pigant s'arresorza e dh'isorgoenant: a ite puntu arribbat s'ómine!… Etymon srd. Translations French s'égosiller English to shout oneself hoarse Spanish desgañitarse Italian sgolarsi German sich die Lunge ausschreien.

iscaràda , nf: iscarata, scarada Definition genia de cuntratu po fàere unu trebballu a prétziu firmu, de pagare unu tanti chentza fàere contu de su tempus, a su chi si faet su trebballante: s'impreat agiummai solu coment'e avb. Synonyms e antonyms iscaru Idioms csn: fuedhai a s'i. = de una manera irfatzida; pesai a i. = pesare a ogru; a i. = a bínchidas, a fuliadura, a meda; bèndiri a i. = totu paris, totu sa cosa a una borta (itl. in blòcco); papare a i. = a satzadura a tropu Sentences ndi at messau de trigu a iscarada, cuss'ómini!… 2. mancai istracus, faint a iscarada cantendu ◊ cussus si ant giogau a s'iscarada su mantedhu miu ◊ s'intendiat sa genti cantendu a iscarada ◊ ciocedhu, porcu mannale, papa a s'iscarada già pagas totu a nadale! (G.A.Cossu)◊ sento sos basos chi ti dei a cua, mentres cun àtere ses a s'iscarada maseda e tzega! ◊ custas cosas bosatrus dhas osservais a s’iscarada, ma sena de sintzeridadi 3. ocannu dhoi at ceréxia a iscarada ◊ cun cussa conca isbuida de pobidhu miu chi pigat fogu coment'e un'alluminu, is fillus benint a iscarada! Etymon ctl. escarada Translations French travail à la pièce, effrontément English job contract, cheekily Spanish destajo, descaradamente Italian a gara, còttimo, sfacciataménte German um die Wette, Akkord, frech.

iscaratzàre , vrb Definition bogare, tròchere sa caratza, ammostare sa cara po su chi est; giare a ischire, isprubbicare, cosa cuada de ccn. Synonyms e antonyms ifatzolare, irvisierare, iscarotare | ctr. caratzare Sentences sas màscaras chi andhant a una domo candho las cómbidant s'iscaratzant pro si fàghere a connòschere Translations French démasquer English to unmask Spanish desenmascarar, descubrir Italian smascherare German die Maske abreißen.