Abbreviations Legenda | Symbols Legend

assorinài , vrb Definition pònnere in su sole, assoliare, pigare sole Synonyms e antonyms assobinai, assoliae Sentences ispànigat, su soli si àrtziat e sa caluxértula essit po assorinai Etymon srd. Translations French exposer au soleil English to expose to sunlight Spanish solear Italian espórre al sóle German in die Sonne legen.

atrocài, atrocàre , vrb Definition fàere, chentza bisóngiu, una firmada foedhandho coment'e chie est naendho cosa chi no bolet o no ischit (o chi si acatat chi andhat male), su si atregare foedhandho, ma fintzes, nau de animale o de gente camminandho, fàere una firmada coment'e abbasciandhosi, faere un’abbrandhada; foedhandho de matas, apretare a sole, a sicore 2. isceti su noti is papíngius de pentzamentus mannus a lampaluxi atrocant (V.Vargiu) 3. custas àrbures las at atrocadas su sole e sicas si che sunt! Translations French se troubler en parlant English to become agitated while speaking Spanish enredarse Italian turbarsi nel parlare German die Fassung beim Sprechen verlieren.

barrantzedhàre , vrb: barrantzellare Definition andhare a giru po vardiania comente faent is barracellos, o fintzes a iscrucugiare Synonyms e antonyms rundai Etymon srd. Translations French faire la ronde English to go out on rounds Spanish rondar Italian uscire di rónda German die Runde machen.

befàna , nf Definition genia de personàgiu pentzau che una fémina bècia chi batit is donos a is piciochedhos su note de su chimbe abbreschendho a su ses de ghennàrgiu Synonyms e antonyms marragoti Sentences a sa befana dhue crent su fedu ma no is mannos ◊ mai befana in faci apu biu, ma dh'ia a bolli biri e fuedhai (F.Pischedda)◊ is pagus bortas chi nci atafàt a sa crapita giusta, sa befana lassàt adítziu adítziu duas figus sicadas Etymon itl. Translations French "befana" English epiphany, ugly woman Spanish "Los Reyes" (Magos) Italian befana German Befana, alte, gerechte Hexe, die, nach der italienischen Volksüberlieferung.

cartíglia, cartíllia , nf: castíglia Definition iscritu de comente unu preide podet cunfessare; fintzes is paperis po isposare Synonyms e antonyms prubbicatas 2. una giovunedha iat donau fuedhu a unu fiuru e enta pubblicau fintzas is cartíllias candu, totu a una borta, maca isbrigungira, dh'at lassau po un'àturu Surnames and Proverbs smb: Castiglia Etymon ctl., spn. cartilla Translations French licence de confesser English confessor licence Spanish cartilla Italian patènte da confessóre German Befugnis, die Beichte abzuhnemen.

cartolài , vrb Definition pònnere su númeru a is pàginas (de unu libbru, de àteru) Translations French numéroter English to number the pages Spanish numerar las páginas Italian numerare le pàgine German die Seiten numerieren.

càsticu , avb: càstigu, càstiu 1 Definition a c. = po is die de festa / zipone, beste de càstigu, de càstiu = su bonu Synonyms e antonyms | ctr. fitianu Sentences custos pantalones mi los lasso a càstigu ◊ si ponias mente a mie lu tias portare a càstigu in sas dies bagadias, cussu pinzos ◊ su sartu mi tevet leare sas misuras pro unu bestire de càstigu ◊ a su tempus sa peta in sas domos fit a càstigu ◊ ti ses bestiu chin sa beste de càsticu Etymon srd. Translations French réservé pour les grandes occasions English reserved for the feasts Spanish para las fiestas Italian riservato per le fèste German für die Festtage aufbewahrt.

chi , prn: ci 1 Definition prn. relativu in parte de calesiògiat númene mascu o fémina, singulare o plurale, sugetu o cumplementu (su sardu no narat "su/sa cale, is calis, sos/sas cales", si no cun valore de càusa: su cales); coment'e prn. relativu s'impreat meda cun funtzione de avb. de logu in su sensu de inue, aundi, de tempus in su sensu de candho e de àteros cumplementos (fintzes acumpangiau cun pron. pers. po su sensu precisu de su cmpl.); in campidanesu e mesania s'impreat meda cun valore de cng. si po pònnere una cunditzione (e fintzes in prop. de ispédhiu); faet un'avb. in d-unas cantu maneras de nàrrere po inditare un'atzione chi sighit: èssere o istare + bvrb. sing. 2ˆ p. impr + chi ti… + bvrb (1ˆ p. sing. ind. pres.) = èssere o istare a su + bvrb 2ˆ p. impr. + matessi bvrb 2ˆ p. impr.; su/sa + nm. chi est su/sa + matessi nm… = fintzas su/sa… (s'impreat fintzes cun avb: oe chi est oe… = fintzes oe, ancora como) Synonyms e antonyms ue, candho / si Sentences dàemi sa cosa chi zughes in manu ◊ càstia a su trabballu chi ses fendi! ◊ custu est su contu chi praxit a tui ◊ bi ndhe at chi trampistant negusciendhe runza ◊ nàrami totu sas cosas chi cheres ◊ a carrela acudiat pisedhos chi teniant àteras cosas de contare ◊ sa Sardínnia tenit risorsas chi point èssi postas a fundamentu de indústrias noas ◊ apo arriciu is novas ci mi as mannau ◊ custa no est màchina chi potas cúrrere meda!◊ su ci apo fatu est istàpia una cosa ci est pràcia a totus (C.Argiolas) 2. sa domo chi isto l'apo comporada ◊ bi aiat unu palatu chi bi fint sas fadas ◊ sa die chi ant fatu a tie no ant fatu àtera cosa si no gravèglios e rosas ◊ fut s'annu chi at niau meda ◊ a candho como chi no at mes'annu apedhat, ite at a èssere a mannu, custu catedhu! ◊ sa dí chi furia gioghendu a mammacua apu agatau custu ◊ in s'annu chi non isciu ci funta duus fradis, unu arricu e s'àteru pòbiru ◊ sa poesia est unu frutu chi li cunfaghet su tempus asciutu (Màsala)◊ aiant postu a béndhere una siendha chi su mere fuit mortu ◊ at tzerriau unu cassadori chi dhi teniat cunfiantza meda (E.Musio) 3. un'amigu bonu no dhu agatas mancu a perda furriada, chi dhu circas in s'ora de s'abbisúngiu ◊ su meri miu, ci tèngiu fàmini, mi donat pastura ◊ chi boles chi mi chelle, chelladi innanti tue! ◊ como, ci morzo, mi morzo cuntentu ◊ oe nemos andhat a carrixae: bieus ci su mere si decidit a nosi pagae comente si depet! ◊ filla mia, chi si lassasta intrai finas a candu passat s'àcua! 4. fúrria chi ti fúrrio, e ite no ant imbentadu?! ◊ fint tira chi ti tiro fintzas chi che l'ant segadu ◊ est totaganta die pista chi ti pisto, cun cudhu martedhu! ◊ fit chirca chi ti chirco, fintzas chi l'at àpidu ◊ primu fiast sempri "papa chi est papa" e immoi no mi ndi bolis donai?! 5. teniat unu difetu chi no papàt atra cosa si no pasta reali 6. sa fera chi est sa fera candho ofendhet lu fachet pro si difèndhere (G.Piga) Etymon ltn. qui Translations French que, qui English what, which Spanish que Italian che, il quale, la quale, i quali, le quali German der, die, das, welcher, welche, welches.

chizíre , vrb Definition mòvere is chígios, is prabaristas, nau prus che àteru cun s'avérbiu no po nàrrere chi istat firmu deunudotu Synonyms e antonyms chinnire Sentences mancu chizit de cantu est atentu Etymon srd. Translations French cligner des yeux, clignoter English to move eye brows (lash) Spanish fruncir las cejas Italian muòvere le cìglia, le sopraccìglia German die Wimpern und die Augenbrauen bewegen.

cominigàre , vrb: comunigai, comunigare, cuminigai, cuminicare, cummunigae Definition pigare o giare sa comunione, s'óstia cunsagrada (si manígiat meda in forma prnl.); coment'e nm., sa comunione / cominigare a unu apustis mortu = fàghere sa cosa a distempus Sentences nessi a Pasca za si comínigat ◊ sos pisedhos su preíderu los at cufessados e cominigados ◊ est morta in d-unu patrefíliu, mancu su tempus de dha comunigai! ◊ fut andau a missa e si fut comunigau ◊ cominigadu ti ses, oe? 2. est passau su cummunigae ma nemus si est imbannugau Surnames and Proverbs prb: apustis mortu cuminighedhu… Etymon itl. Translations French communier English to administer holy communion (receive) Spanish comulgar Italian dare la comunióne, comunicarsi German die Kommunion spenden empfangen.

contrasinnàre , vrb Definition cambiare is sinnos (mescamente de is animales po dhos cunfúndhere, si funt furaos) Translations French modifier la marque du bétail pour tromper English to falsify the signs Spanish cambiar la marca de las reses Italian falsare i ségni German die Zeichen entstellen.

cúdhe , prn, agt: cudhu Definition (f. cudha) inditat, o serbit a inditare, persona, animale o cosa atesu (no sèmpere de logu) de chie est foedhandho e de chie est ascurtandho; tzerriandho a unu chi no s'ischit ite dhi narant o no si connoschet, si narat coment'e agt. própriu a sa persona chi si tzérriat acumpangiandhodhu a ómine, fémina, zòvanu e àteru: deosi s'impreat fintzes lastimandho o brigandho (in cunfidàntzia) a unu chi si connoschet (e duncas naendho fintzes a unu tue); si narat, puru, coment'e agt., inditandho cosas a ispantu, coment'e cosa bella o disigiada meda / a/c. cudhe s'impreat solu coment'e prn. sing. mascu; candho est agt. si ponet sèmpere innanti de su nm.; cudha cosa si narat meda de calecuna cosa chi no si bolet o no si podet numenare, mescamente ananti de àtera gente, o fintzes de cosa chi ischit bene chie foedhat e chie ascurtat Synonyms e antonyms icudhe | ctr. custe, custu Sentences cudhe est annatu a Roma e non at bistu su Papa ◊ apo fatu cudhu chi fimus nendhe innantis ◊ cudhu chi mi at a fàghere custu piaghere at a bènnere recupessadu ◊ a chini praxit custu e a chini praxit cudhu ◊ no palzo piús cudha! ◊ dèu apu a fai che cudhu: pagu intendu e pagu biu! ◊ donai una mirada piedosa a totus cudhus chi funt in aflitzioni! ◊ chie est cudhe chi si est acostendhe? ◊ cudha chi est setzendi pabas a innòi mi parit Filomena (A.Garau) 2. sonat su pitariollu movendho cudhos pódhighes annosaos de is annos ma lépidos che una manu de giovonedhu ◊ cudha robba chi ses bidindhe est sa mia ◊ cudha cosa chi mi as dadu fit guasta ◊ cudha fiuda est torrendisí a cojai 3. o cudh'ómine!, o cudha fémina!, o cudha zente! ◊ ite nachi at a fàghere cudh'ómine, malevadadu, chi no ndhe podet sa vida!…◊ m'abbàida a lassare cudha fémina sola, malàida comente est! ◊ cudhu macu, aite ses faghindhe gai?! 4. portant cudhus butones mannus de oro!…◊ cudhu bellu pane, coromeu, totu seghendhe a fitas mannas!…◊ un'isprigu pariat, cudha pratza, de comenti dh'iu mundada! ◊ cudhu gosu chi teniat, cudha tanti allegria at dépiu cambiai ◊ cudha bella síndria frisca… coromeu a bona! 5. sempre in chirca de féminas pro cudha cosa est, cussu! Etymon ltn. (ec)cu(m) + ille, (ec)cu(m) + illum Translations French ce, cet, celui English that Spanish él, aquel Italian quégli, colui, quéllo (f. colèi, quella) German jener, der da, jene, die da.

cumbeniàre , vrb: acumbeniare* Definition pònnere is cumbénias, is comodidades, mescamente in sa domo Synonyms e antonyms acumbenentziare Translations French doter un appartement de tous les conforts English to provide with comforts Spanish poner comodidades en la casa Italian provvedére del conveniènte, di comodità German für die Bequemlichkeit sorgen.

cumproàre, cumprobài, cumprobàre , vrb: cumprovai Definition iscumbatare, provare a bíere si una cosa est o coment'est, si est abberu, si arresurtat Synonyms e antonyms controbbare, iscumproare, proare Sentences lu cherzo cumproare a bídere si est abberu su chi narat! ◊ a sa banca bi sunt lómpidos sos cummissàrios pro cumproare sos contos ◊ già chi cumproadu ti apo, est finidu s'istimare! (G.L.Salis)◊ Gesugristu torrendi a biu at cumprobau sa Divinidadi sua Etymon spn., ctl. comprobar, comprovar Translations French mettre à l'épreuve English to put s.o. to the test Spanish poner a prueba, demostrar Italian méttere alla pròva, dimostrare German auf die Probe stellen.

disamorài, disamoràre , vrb Definition pèrdere s'amore, s'istima po ccn. o calecuna cosa Synonyms e antonyms disapegai Translations French se détacher, se désaffectionner English to love no more Spanish desapegarse Italian disamorarsi German die Liebe verlieren.

disapegài , vrb Definition pèrdere s'amore, s'istima po ccn. o calecuna cosa Synonyms e antonyms disamorai, ispitzigare Translations French se désaffectionner English to lose one's enthusiasm Spanish desapegarse Italian disaffezionarsi German die Zuneigung verlieren.

discaràre , vrb rfl Definition bogare sa cara, lassare bíere sa cara, fàere a bíere Synonyms e antonyms ifatzolare, iscarare Etymon spn. descararse Translations French se démasquer English to take off one's mask, to give oneself away Spanish desenmascarar Italian smascherarsi German sich demaskieren, die Maske abnehmen.

fraghíssa , nf: praghissa Definition fémina chi at pérdiu su fedu Translations French femme qui a avorté English woman who has had a miscarriage Spanish malparida Italian dònna che ha abortito German Frau, die einen Abort hatte.

gegherài , vrb: agegherai, geregare, giagarare, zacarare Definition bogare de mala manera, fàere fuire, pònnere in avolotu Synonyms e antonyms assulurgiare, giarigare, ixegherai, ispabuciare, isvalostiare, salargiare, stagiai, ussiare | ctr. asseliai, batire, cramare Sentences che l'ant giagaradu a sonos de tamburru e a frúscios ◊ mai bos giagaraia, ma cuntentu iscultaia sas bostras caras cantones (G.A.Cossu)◊ sa zente est giagarada dai pena in pena e tenet bisonzu de paghe! ◊ mi dispiaghet chi ti bida giagaradu e pessighidu! ◊ sos canes a úrulos che ant giagaradu su grodhe Etymon srd. Translations French effrayer, faire fuir English to support escaping Spanish echar, hacer huir Italian far fuggire German in die Flucht schlagen.

iddoàre , vrb: ildoare, irdoare, irdogare, isdoare, sdogai Definition essire o bogare de pare is doas (nau de carrada); nau in cobertantza, apèrrere, bogare de pare, fàere a orrugos de su cropu o de s’orruta, nau de ccn. crepare de su tzacu o de àteru Synonyms e antonyms cherpai, ildeossare, isdegorare, isteressare Sentences mai carrada apo bidu ildoendhe ◊ est a puntu de s'irdogare che una cupa, imbriacu! 2. sa gente tostada de s'errisu agiummai si dhue iddoànt candho iant inténdiu sa cosa ◊ su coro mi si fit irdoganne dae sa gana de li nàrrere chi emmo ◊ indunindunu, iscostiànnesi che pípera, su babbu si fit irdogatu: si fint pesatas sas tràchitas de sas voches (A.Pau) Etymon srd. Translations French enlever les douves, démolir, écraser English to smash, to unstave Spanish quitar las duelas, romper, destrozar Italian sdogare, sfracellare, sfasciare German die Dauben entfernen von, zertrümmern, zerbrechen.

«« Search again