Abbreviations Legenda | Symbols Legend

alloredhài , vrb rfl Definition bestire a s'abbunzina, a improdhu Etymon srd. Translations French se fringuer, se nipper English to dress up slovenly Spanish vestirse mal Italian vestirsi in mòdo pòco elegante German sich schlecht anziehen.

ammacionài , vrb: ammascionai, ammatzonare, matzonare Definition istare o pònnere cicios o crocaos coment’e allorigaos; su si pònnere che a su margiane (matzone), cuare, fàere che a su matzone Synonyms e antonyms aciunciulire, acoconare, acuculiare, aculigionai, acuculiedhare, arruntzai / abbuare, acuae, acrodhare, intanae, istichire Etymon srd. Translations French être aux aguets English to lie in wait Spanish acechar Italian stare in agguato German auf der Lauer liegen.

ammascarài , vrb Definition imbrutare de mascara, de tzintziedhu; arrennegare meda, fàere niedhu o pèrdere sa bisura po s'arrennegu: nau de su tempus, isconciare, fàere tempus malu Synonyms e antonyms intentiedhare 2. si mi lassas ammascarai ti dh'ongu dèu, su tanti!…◊ dh'apu bia ammascarara…, fiat cosa de timi! ◊ candu si ammàscarat su mari, balla, gi est cosa de dhui acostai!… 3. chi mi bit ammascarau, bai ca su piciochedhu nc'istupat debressi! Etymon ctl. (en)mascarar Translations French se farder outrageusement English to soil oneself, to make up in an overdone way (oneself) Spanish repintarse, enfadarse mucho Italian imbrattarsi, truccarsi in mòdo esagerato German sich übermäßig schminken.

ammengàre , vrb Definition fàere o èssere mengu, pòberu Etymon srd. Translations French vivre dans la gêne English to be to poverty Spanish empobrecer, vivir en la estrechez Italian stare in misèria, nelle strettézze German im Elend leben.

ammòdhe , avb Definition istare o pònnere a. = pònniri in s'àcua, aciuvau me in s'àcua (o fintzes àteru, in lícuidu chi faet essire modhe sa cosa o fintzes solu po dha mantènnere sèmpere isciusta, po ciupire) Synonyms e antonyms afufu / cdh. ammodhu Etymon srd. Translations French rester plongé dans un liquide, (faire tremper du linge, des aliments…) English soak (to) Spanish aen remojo Italian in immersióne German in Wasser.

ammugliàre , vrb: ammurgiai, ammurgiare, ammurjare, ammurzare, armurzare, ammuzare, murgiai Definition pònnere in sa múrgia po dh'intrare su sale, a sa cosa (casu, pische, àteru) Synonyms e antonyms immurzare 1, mongiai, salire Etymon srd. Translations French mettre dans la saumure, saler English to pickle, to salt Spanish conservar en salmuera, salar Italian méttere in salamòia German pökeln, salzen.

ammustèlchere, ammustèrchere , vrb: ammustrèchere, ammustrèschere, amustèrchere, mustrèchere* Definition pèrdere is atuamentos po calecunu dispraxere mannu, cropu malu, orruta manna o àteru (ma fintzes de s’errisu); abbasciare, menguare su fogu Synonyms e antonyms abbadherigare, acidentare, ammortie, desfallire, dilmagiare, disimainai, ildimajare, imbortighinare, intostai, istenteriai, sdemmaniai | ctr.   atuare Sentences li at bénnidu unu dolore chi si trofijaiat che telpe e finas si est ammustélchidu! ◊ si bidet chi mi che so ammustérchidu ca dai su momentu no mi ammento prus de nudha ◊ sa pitzinna si fit ammusterchindhe de su prantu Translations French s'évanouir English to faint Spanish desmayarse Italian cadére in delìquio German in Ohnmacht fallen.

ammutaméntu , nm Definition gara poética fata cantandho mutos; genia de fatúgiu, ma mescamente manera de pigare un'animale angenu, furandho, po chi no tzérriet o apedhet de iscobiare sa gente Scientific Terminology sntz Etymon srd. Translations French competition poétique improvisée English dispute on extempore poetry Spanish certamen de poesía improvisada Italian dìsputa in poesìa improvvisata German dichterische Stegreifdiskussion.

animalàtzu , nm Definition foedhu chi si narat a disprétziu, a unu, prus che àteru brigandhodhu; nau in cobertantza, su dimóniu Synonyms e antonyms bestiatzu / dimóniu Sentences in cue ses, brutu animalatzu: essimiche! ◊ animalatzu, cudha crebendhe de su fàmine ma no ponet a manigare! 2. s'animalatzu mi abbaidaiat cun ogros de fiamas e mi lantzitaiat su sentidu (G.Ruju) Translations French animal, imbécile English nasty-animal Spanish animal, bestia Italian animalàccio (détto in tòno di rimpròvero) German plumpe Person.

aorutài, aorvetài , vrb: auvretai Definition istare a iscoca, abbaidandho, giaendho atentzione a ccn. o po calecuna cosa Synonyms e antonyms obretare*, punterare, selvare Translations French épier, être en vedette English to spy Spanish acechar Italian spiare, stare in vedétta German belauschen, Ausguck halten.

apartàu , pps, agt Definition de apartai, -are / a s'apartada = chentza si giare a bíere 3. su Cristos est nàschidu a s'apartada Translations French à l'écart English apart Spanish apartado Italian in disparte German beiseite.

apellàre , vrb Definition ricúrrere contr'a sa senténtzia de su tribbunale o de sa corte de apellu; invocare santos, pedire agiudu Sentences l'ant cundennadu in tribbunale, ma l'at apellada e faghent torra su dibbatimentu Etymon itl. appellare Translations French interjeter appel English to appeal (to a court) Spanish interponer apelación Italian ricórrere in appèllo, appellarsi German Berufung einlegen.

apigliài , vrb: apillai 1, apizare 1 Definition artzare apitzu, a pígiu, fàere o pònnere su pígiu, nau de cosa in mesu de abba o de cosas deasi; fintzes essire de si pòdere bíere, bogare a pígiu Synonyms e antonyms aproghilare, bènnere Sentences no isciat a nadai e po ndi podi apillai fiat is cambas de innòi e de ingudheni ◊ ndi torràt a apillai sa conca assicau timendi de si allupai ◊ su late caentadu si murigat a manera chi no apizet 2. apilla a domu! ◊ a unus a unus apillant is istedhus ◊ e candu ndi dh'apillat su nòmini de sa santa, su predicadori, in custa prédica? Etymon ltn. applicare Translations French remonter à la surface English to surface Spanish subir a flote Italian venire a galla, risalire in superfìcie German auftauchen.

apióta , avb: apiotu Definition a piotu, a s'apiotu, manera de andhare mautu mautu, abbellu abbellu de no si giare a intèndhere Sentences apiotu apiotu is duendas sunt essias ◊ sos duos pisedhos si l'ispiseint a s'apiotu ◊ sa mama ch'esseit a s'apiotu pro no ndhe ischidare sa pitzinna Translations French en tapinois English squatting Spanish con sigilo Italian quatto, in mòdo circospètto German sacht, umsichtig.

apíta , avb: apitu Definition manera de istare, o de fàere, de chie disígiat e ibertat calecuna cosa de àtere, abbaidandhodha, coment'e pedindhodha (fintzes istare abbaidandhosi ómine, o fémina, a cojuare) Synonyms e antonyms iscetu, ispera / desizu Idioms csn: istare apitu a… (a. meu, tou, sou, de una cosa) = istare apitendhe, abbaidendhe, ispetendhe a unu, una cosa, abarrai avatu de unu, de una cosa, fintzas bíderesi o arranzàresi cun carchi cosa, istare o campare de cussa; no àere piús apitos = no isetare o isperare prus nudha; nàrrere cun apitu = nàrriri, fuedhai, preguntai o pediri meda, cun fortza, cun sentidu, cun isperu Sentences tantu za est apita a cussu!…◊ apo tratesu ca fia apitu de m'incunzare su laore ◊ Zuanne fit apitu a bi colare deo ◊ isetendhe apitu a sa cos'anzena est in perígulos de vida! (G.Raga)◊ so apitu chi mi abberzant sa zanna ◊ sa pisedhina est apitu a sa tulta ◊ si mi as istimascione, no mi lasses apitu! ◊ si no ses benindhe andho, no abbarro apitu tou! ◊ si adduras apitu a su diritu tandho as a morrer dae s'apetitu (Màsala) 2. tenet su cane apita a zota ◊ totu nos ndhe regalant: unu mese apita a druches istamus! Etymon srd. Translations French attente, dans l'attente de… English looking forward for Spanish en espera Italian in attésa di… German in Erwartung von…

arrazonàre , vrb: arrazonare Definition dhu narant de is cuadhos: impurdedhiri, insuai, èssere in calore Synonyms e antonyms arrazonire Etymon srd. Translations French échauffer English to excite Spanish estar en celo Italian incalorire (andare in amóre) German brünstig sein.

arrèghere , vrb: arrei, arrèiri, arrere, arreri, rèere Definition abbarrare firmos, sentza de andhare; si narat de vasu chi no est istampau ne tzacau chi mantenet su chi si betat aintru; rfl. su si lassare cosa angena; in cobertantza, aguantare is segretos; abbarrare a sa rea, prantaos, istrantagiaos / pps. arrésiu, arréssiu 1, arressu, arretu 1 Synonyms e antonyms abèschere, afrimai, aguantai, arrancare, arreare, arrèschere, arressare, obèschere, rèere / arrègere | ctr. andai, sfàiri Idioms csn: abba arressa = apojada, frimma (e pro cussu mala puru); arrèiri unu secretu = muntènnere su segretu Sentences líbbera zente poética in s'amore in su bisonzu arressa, istrinta in su dolore (A.Casula)◊ si est arressu pro sempre su coro sou ◊ no est ne andhendhe e ne arressu ◊ si arreet un'iscuta iscultendhe ◊ in caminu imbenit a unu connoschente, l'arreghet e li nat cosa 2. custu pitzeri no arreit àcua ◊ dèu pratzu, dèu leu, su chi bollu mi arreu ◊ a tui no fait a ti contai cosa ca no arreis nudha! 3. no mi sumbullit meda, gopai, ca no mi arreu in cambas de s'istrachímini! ◊ fiat aici istancu chi no si arreiat in peis ◊ addaghi su muntone est mannu meda no si arrèt Etymon ltn. regere Translations French soutenir, supporter English to support Spanish parar, tenerse Italian fermare, fermarsi, règgere, règgersi in pièdi German anhalten, stehenbleiben, halten, sich aufrecht halten.

arrengherài , vrb: arringherai, ringherai Definition foedhandho de cosa o de gente, pònnere a ringhera, fàere una ringhera Synonyms e antonyms acarredai Sentences ant arrengherau is sedilis a giru a giru ◊ funta totus arringheraus, messendi, mancai in binti Etymon srd. Translations French disposer en rangées English to line up Spanish poner en hileras, alinear Italian dispórre in filari, in file, schierare German in Reihe aufstellen.

arretàe , vrb: arretare, arretai, retai Definition nau de sa natura de su mascu, su si fàere tostada, chíbbera, tètera Synonyms e antonyms arrintzonare, arritzare Sentences cussu est ómine chi no arretat ◊ est arretendhe, comente at bidu féminas Etymon srd. Translations French être en érection English to have the erection, to be in erection Spanish tener una erección Italian avére l'erezióne, èssere in erezióne German in Erektion sein.

assantàe, assantài , vrb: assentai, assentare, assentari Definition pònnere in assentu, cuncordare, pònnere bene; istare in assentu, cicios a s'assentada, firmos, pònnere sa conca apostu; nau de abba avolotada, pausare; fintzes iscríere, pònnere cosa iscrita in su paperi, passare a libbru, registrare / èssere pagu assentadu (nau de fémina, de ómine) = portai pagu giudítziu Synonyms e antonyms acabidae, acampaniare, acodomai, acollocare, adaretzai, assebiai, assentulae, assetiai, insabiai / arresentare, firmai, iscríere, pònnere / pasare | ctr. isordulare, avalotai Sentences in bratzos tuos mi assento che pitzinnu ◊ su pitzinnu sonnidu si ndh'est assentadu in coa mia ◊ assentare linna in su linnarzu, isterzu in sa piatera, imbóligos in s'iscàtula ◊ assento s'àinu a una preda pro mi che sere a cadhu ◊ Gesugristu, artziau a is celus, est assentau a sa dereta de Deus Babbu ◊ comenti est crésciu si est assentau, ma a piciochedhu fut unu dimóniu! 2. assentadí ingunis! ◊ bufadí una limonada, si ti podit assentai s'istògumu ◊ brutu animale, ti fatzo bogare fogu dea nàrigas, chi no ti assentas! ◊ sant'Antoni at tocau su porcedhu e su porcedhu s'est assantau, ca fut faendho travessuras 3. depit assentai is ungas de is manus ◊ Deus bos si dhu paghet: boso m'eis assentau sa famíglia! (R.Sardella) 4. piga sa pinna e assentaidhoi "cincuanta"! ◊ so bénnidu pro dare cuerela: assentet die e mese! ◊ picinnas chi ascurtais, assentai custa lei! ◊ mi cheria assentare cudhas peràulas 5. su binu in sa carrada si est assentau ◊ s'àcua trúvula boit posta a assentai Etymon ctl., spn. assentar, asentar Translations French mettre en ordre English to tidy up Spanish arreglar, asentar Italian méttere in órdine, sistemare, incolonnare German ordnen, in Kolonnen schreiben.

«« Search again