alloredhài , vrb rfl Definizione bestire a s'abbunzina, a improdhu Etimo srd. Traduzioni Francese se fringuer, se nipper Inglese to dress up slovenly Spagnolo vestirse mal Italiano vestirsi in mòdo pòco elegante Tedesco sich schlecht anziehen.

ammacionài , vrb: ammascionai, ammatzonare, matzonare Definizione istare o pònnere cicios o crocaos coment’e allorigaos; su si pònnere che a su margiane (matzone), cuare, fàere che a su matzone Sinonimi e contrari aciunciulire, acoconare, acuculiare, aculigionai, acuculiedhare, arruntzai / abbuare, acuae, acrodhare, intanae, istichire Etimo srd. Traduzioni Francese être aux aguets Inglese to lie in wait Spagnolo acechar Italiano stare in agguato Tedesco auf der Lauer liegen.

ammascarài , vrb Definizione imbrutare de mascara, de tzintziedhu; arrennegare meda, fàere niedhu o pèrdere sa bisura po s'arrennegu: nau de su tempus, isconciare, fàere tempus malu Sinonimi e contrari intentiedhare 2. si mi lassas ammascarai ti dh'ongu dèu, su tanti!…◊ dh'apu bia ammascarara…, fiat cosa de timi! ◊ candu si ammàscarat su mari, balla, gi est cosa de dhui acostai!… 3. chi mi bit ammascarau, bai ca su piciochedhu nc'istupat debressi! Etimo ctl. (en)mascarar Traduzioni Francese se farder outrageusement Inglese to soil oneself, to make up in an overdone way (oneself) Spagnolo repintarse, enfadarse mucho Italiano imbrattarsi, truccarsi in mòdo esagerato Tedesco sich übermäßig schminken.

ammengàre , vrb Definizione fàere o èssere mengu, pòberu Etimo srd. Traduzioni Francese vivre dans la gêne Inglese to be to poverty Spagnolo empobrecer, vivir en la estrechez Italiano stare in misèria, nelle strettézze Tedesco im Elend leben.

ammòdhe , avb Definizione istare o pònnere a. = pònniri in s'àcua, aciuvau me in s'àcua (o fintzes àteru, in lícuidu chi faet essire modhe sa cosa o fintzes solu po dha mantènnere sèmpere isciusta, po ciupire) Sinonimi e contrari afufu / cdh. ammodhu Etimo srd. Traduzioni Francese rester plongé dans un liquide, (faire tremper du linge, des aliments…) Inglese soak (to) Spagnolo aen remojo Italiano in immersióne Tedesco in Wasser.

ammugliàre , vrb: ammurgiai, ammurgiare, ammurjare, ammurzare, armurzare, ammuzare, murgiai Definizione pònnere in sa múrgia po dh'intrare su sale, a sa cosa (casu, pische, àteru) Sinonimi e contrari immurzare 1, mongiai, salire Etimo srd. Traduzioni Francese mettre dans la saumure, saler Inglese to pickle, to salt Spagnolo conservar en salmuera, salar Italiano méttere in salamòia Tedesco pökeln, salzen.

ammustèlchere, ammustèrchere , vrb: ammustrèchere, ammustrèschere, amustèrchere, mustrèchere* Definizione pèrdere is atuamentos po calecunu dispraxere mannu, cropu malu, orruta manna o àteru (ma fintzes de s’errisu); abbasciare, menguare su fogu Sinonimi e contrari abbadherigare, acidentare, ammortie, desfallire, dilmagiare, disimainai, ildimajare, imbortighinare, intostai, istenteriai, sdemmaniai | ctr.   atuare Frasi li at bénnidu unu dolore chi si trofijaiat che telpe e finas si est ammustélchidu! ◊ si bidet chi mi che so ammustérchidu ca dai su momentu no mi ammento prus de nudha ◊ sa pitzinna si fit ammusterchindhe de su prantu Traduzioni Francese s'évanouir Inglese to faint Spagnolo desmayarse Italiano cadére in delìquio Tedesco in Ohnmacht fallen.

ammutaméntu , nm Definizione gara poética fata cantandho mutos; genia de fatúgiu, ma mescamente manera de pigare un'animale angenu, furandho, po chi no tzérriet o apedhet de iscobiare sa gente Terminologia scientifica sntz Etimo srd. Traduzioni Francese competition poétique improvisée Inglese dispute on extempore poetry Spagnolo certamen de poesía improvisada Italiano dìsputa in poesìa improvvisata Tedesco dichterische Stegreifdiskussion.

animalàtzu , nm Definizione foedhu chi si narat a disprétziu, a unu, prus che àteru brigandhodhu; nau in cobertantza, su dimóniu Sinonimi e contrari bestiatzu / dimóniu Frasi in cue ses, brutu animalatzu: essimiche! ◊ animalatzu, cudha crebendhe de su fàmine ma no ponet a manigare! 2. s'animalatzu mi abbaidaiat cun ogros de fiamas e mi lantzitaiat su sentidu (G.Ruju) Traduzioni Francese animal, imbécile Inglese nasty-animal Spagnolo animal, bestia Italiano animalàccio (détto in tòno di rimpròvero) Tedesco plumpe Person.

aorutài, aorvetài , vrb: auvretai Definizione istare a iscoca, abbaidandho, giaendho atentzione a ccn. o po calecuna cosa Sinonimi e contrari obretare*, punterare, selvare Traduzioni Francese épier, être en vedette Inglese to spy Spagnolo acechar Italiano spiare, stare in vedétta Tedesco belauschen, Ausguck halten.

apartàu , pps, agt Definizione de apartai, -are / a s'apartada = chentza si giare a bíere 3. su Cristos est nàschidu a s'apartada Traduzioni Francese à l'écart Inglese apart Spagnolo apartado Italiano in disparte Tedesco beiseite.

apellàre , vrb Definizione ricúrrere contr'a sa senténtzia de su tribbunale o de sa corte de apellu; invocare santos, pedire agiudu Frasi l'ant cundennadu in tribbunale, ma l'at apellada e faghent torra su dibbatimentu Etimo itl. appellare Traduzioni Francese interjeter appel Inglese to appeal (to a court) Spagnolo interponer apelación Italiano ricórrere in appèllo, appellarsi Tedesco Berufung einlegen.

apigliài , vrb: apillai 1, apizare 1 Definizione artzare apitzu, a pígiu, fàere o pònnere su pígiu, nau de cosa in mesu de abba o de cosas deasi; fintzes essire de si pòdere bíere, bogare a pígiu Sinonimi e contrari aproghilare, bènnere Frasi no isciat a nadai e po ndi podi apillai fiat is cambas de innòi e de ingudheni ◊ ndi torràt a apillai sa conca assicau timendi de si allupai ◊ su late caentadu si murigat a manera chi no apizet 2. apilla a domu! ◊ a unus a unus apillant is istedhus ◊ e candu ndi dh'apillat su nòmini de sa santa, su predicadori, in custa prédica? Etimo ltn. applicare Traduzioni Francese remonter à la surface Inglese to surface Spagnolo subir a flote Italiano venire a galla, risalire in superfìcie Tedesco auftauchen.

apióta , avb: apiotu Definizione a piotu, a s'apiotu, manera de andhare mautu mautu, abbellu abbellu de no si giare a intèndhere Frasi apiotu apiotu is duendas sunt essias ◊ sos duos pisedhos si l'ispiseint a s'apiotu ◊ sa mama ch'esseit a s'apiotu pro no ndhe ischidare sa pitzinna Traduzioni Francese en tapinois Inglese squatting Spagnolo con sigilo Italiano quatto, in mòdo circospètto Tedesco sacht, umsichtig.

apíta , avb: apitu Definizione manera de istare, o de fàere, de chie disígiat e ibertat calecuna cosa de àtere, abbaidandhodha, coment'e pedindhodha (fintzes istare abbaidandhosi ómine, o fémina, a cojuare) Sinonimi e contrari iscetu, ispera / desizu Modi di dire csn: istare apitu a… (a. meu, tou, sou, de una cosa) = istare apitendhe, abbaidendhe, ispetendhe a unu, una cosa, abarrai avatu de unu, de una cosa, fintzas bíderesi o arranzàresi cun carchi cosa, istare o campare de cussa; no àere piús apitos = no isetare o isperare prus nudha; nàrrere cun apitu = nàrriri, fuedhai, preguntai o pediri meda, cun fortza, cun sentidu, cun isperu Frasi tantu za est apita a cussu!…◊ apo tratesu ca fia apitu de m'incunzare su laore ◊ Zuanne fit apitu a bi colare deo ◊ isetendhe apitu a sa cos'anzena est in perígulos de vida! (G.Raga)◊ so apitu chi mi abberzant sa zanna ◊ sa pisedhina est apitu a sa tulta ◊ si mi as istimascione, no mi lasses apitu! ◊ si no ses benindhe andho, no abbarro apitu tou! ◊ si adduras apitu a su diritu tandho as a morrer dae s'apetitu (Màsala) 2. tenet su cane apita a zota ◊ totu nos ndhe regalant: unu mese apita a druches istamus! Etimo srd. Traduzioni Francese attente, dans l'attente de… Inglese looking forward for Spagnolo en espera Italiano in attésa di… Tedesco in Erwartung von…

arrazonàre , vrb: arrazonare Definizione dhu narant de is cuadhos: impurdedhiri, insuai, èssere in calore Sinonimi e contrari arrazonire Etimo srd. Traduzioni Francese échauffer Inglese to excite Spagnolo estar en celo Italiano incalorire (andare in amóre) Tedesco brünstig sein.

arrèghere , vrb: arrei, arrèiri, arrere, arreri, rèere Definizione abbarrare firmos, sentza de andhare; si narat de vasu chi no est istampau ne tzacau chi mantenet su chi si betat aintru; rfl. su si lassare cosa angena; in cobertantza, aguantare is segretos; abbarrare a sa rea, prantaos, istrantagiaos / pps. arrésiu, arréssiu 1, arressu, arretu 1 Sinonimi e contrari abèschere, afrimai, aguantai, arrancare, arreare, arrèschere, arressare, obèschere, rèere / arrègere | ctr. andai, sfàiri Modi di dire csn: abba arressa = apojada, frimma (e pro cussu mala puru); arrèiri unu secretu = muntènnere su segretu Frasi líbbera zente poética in s'amore in su bisonzu arressa, istrinta in su dolore (A.Casula)◊ si est arressu pro sempre su coro sou ◊ no est ne andhendhe e ne arressu ◊ si arreet un'iscuta iscultendhe ◊ in caminu imbenit a unu connoschente, l'arreghet e li nat cosa 2. custu pitzeri no arreit àcua ◊ dèu pratzu, dèu leu, su chi bollu mi arreu ◊ a tui no fait a ti contai cosa ca no arreis nudha! 3. no mi sumbullit meda, gopai, ca no mi arreu in cambas de s'istrachímini! ◊ fiat aici istancu chi no si arreiat in peis ◊ addaghi su muntone est mannu meda no si arrèt Etimo ltn. regere Traduzioni Francese soutenir, supporter Inglese to support Spagnolo parar, tenerse Italiano fermare, fermarsi, règgere, règgersi in pièdi Tedesco anhalten, stehenbleiben, halten, sich aufrecht halten.

arrengherài , vrb: arringherai, ringherai Definizione foedhandho de cosa o de gente, pònnere a ringhera, fàere una ringhera Sinonimi e contrari acarredai Frasi ant arrengherau is sedilis a giru a giru ◊ funta totus arringheraus, messendi, mancai in binti Etimo srd. Traduzioni Francese disposer en rangées Inglese to line up Spagnolo poner en hileras, alinear Italiano dispórre in filari, in file, schierare Tedesco in Reihe aufstellen.

arretàe , vrb: arretare, arretai, retai Definizione nau de sa natura de su mascu, su si fàere tostada, chíbbera, tètera Sinonimi e contrari arrintzonare, arritzare Frasi cussu est ómine chi no arretat ◊ est arretendhe, comente at bidu féminas Etimo srd. Traduzioni Francese être en érection Inglese to have the erection, to be in erection Spagnolo tener una erección Italiano avére l'erezióne, èssere in erezióne Tedesco in Erektion sein.

assantàe, assantài , vrb: assentai, assentare, assentari Definizione pònnere in assentu, cuncordare, pònnere bene; istare in assentu, cicios a s'assentada, firmos, pònnere sa conca apostu; nau de abba avolotada, pausare; fintzes iscríere, pònnere cosa iscrita in su paperi, passare a libbru, registrare / èssere pagu assentadu (nau de fémina, de ómine) = portai pagu giudítziu Sinonimi e contrari acabidae, acampaniare, acodomai, acollocare, adaretzai, assebiai, assentulae, assetiai, insabiai / arresentare, firmai, iscríere, pònnere / pasare | ctr. isordulare, avalotai Frasi in bratzos tuos mi assento che pitzinnu ◊ su pitzinnu sonnidu si ndh'est assentadu in coa mia ◊ assentare linna in su linnarzu, isterzu in sa piatera, imbóligos in s'iscàtula ◊ assento s'àinu a una preda pro mi che sere a cadhu ◊ Gesugristu, artziau a is celus, est assentau a sa dereta de Deus Babbu ◊ comenti est crésciu si est assentau, ma a piciochedhu fut unu dimóniu! 2. assentadí ingunis! ◊ bufadí una limonada, si ti podit assentai s'istògumu ◊ brutu animale, ti fatzo bogare fogu dea nàrigas, chi no ti assentas! ◊ sant'Antoni at tocau su porcedhu e su porcedhu s'est assantau, ca fut faendho travessuras 3. depit assentai is ungas de is manus ◊ Deus bos si dhu paghet: boso m'eis assentau sa famíglia! (R.Sardella) 4. piga sa pinna e assentaidhoi "cincuanta"! ◊ so bénnidu pro dare cuerela: assentet die e mese! ◊ picinnas chi ascurtais, assentai custa lei! ◊ mi cheria assentare cudhas peràulas 5. su binu in sa carrada si est assentau ◊ s'àcua trúvula boit posta a assentai Etimo ctl., spn. assentar, asentar Traduzioni Francese mettre en ordre Inglese to tidy up Spagnolo arreglar, asentar Italiano méttere in órdine, sistemare, incolonnare Tedesco ordnen, in Kolonnen schreiben.

«« Cerca di nuovo