Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

addopiàe, addopiài, addopiàre , vrb Definition pònnere, essire o fàere a dópiu, a duos tantos, pinnigare una cosa a dópiu, a duos pígios; sonare is campanas (prus che àteru po gente morta) faendho, dónnia borta, duos tocos diferentes Synonyms e antonyms arraddopiai / arrempicai | ctr. sdopiai Sentences su tantu de sos abbonaos a su telèfono est addopiau 2. cussa tiaza cheret addopiada ca no bi cabet in su calàssiu 3. intendho addopiendhe sas campanas ◊ sa tzonca est intzunchiendi notesta, trista che campana addopiendi Etymon srd. Translations French doubler English to double Spanish doblar Italian raddoppiare German verdoppeln.

alletiàe, alletiài , vrb Definition allachedhare o pònnere coment'e faendho a letu; fintzes solu tròchere, atrotigare Synonyms e antonyms abbajonare, allacare, allachedhare, atrotiai, atzumborai, colembrai, indortigare Sentences si allétiat unu fusti, unu filu, una mata ◊ s'àcua fiat arribbada a strossa e su trigu si fiat alletiau asuta de su bentu e de s'àcua (F.Pilloni) 2. fadeus a chini allétiat su bratzu po biri chini est su prus forti? ◊ po bínciri a issu bastat a non alletiai is cambas ◊ sa manu dh'increscit e dha portat alletiada in piturras ◊ su bentu est alletiendi is nais de is matas 3. portat is cambas alletiadas de su fàmini Etymon srd. Translations French fléchir, courber English to bow Spanish flexionar, doblar Italian flèttere German biegen.

arraddopiài , vrb: arreddopiare, raddopiai Definition fàere o pònnere a duos tantos calecuna cosa / arraddopiau = dópiu Synonyms e antonyms addopiae | ctr. ammesai 1, immesare 2. benei, piciochedhus: naraus unu Babbu nostu arraddopiau! Translations French doubler English to double Spanish duplicar, doblar Italian raddoppiare German verdoppeln.

cannujàre , vrb: carnugare, crannugare, cranucare Definition tròchere e segare comente si segat e si aperit a isperradura una canna atrotigandhodha; si narat fintzes de persona, comente si trochet po cropu, dolore Sentences furriamus a s'imbesse sas ideas cranucàndhelas e mascheràndhelas de fiacas ◊ petzi s'imberta de su tempus, chene piedu, est reséssia a lu cranucare ◊ su bentu crannugat su trigu candho est ifustu meda 2. a su colpu mi so carnugadu e so rutu a terra (G.Chessa) Etymon srd. Translations French tordre English to bend, to twist Spanish doblar, romper Italian piegare, tòrcere, spezzare German biegen.

dòrchere , vrb: tòrchere* Definition fàere trotu, incrubare a una parte; cumbínchere o fàere cambiare idea a unu Synonyms e antonyms ancrucare, atrotiai, intonchinare | ctr. indritare Sentences mi dolet su pódhighe comente mi l'apo dórchidu 2. a isse pagu lu dorches, mancari l'impromitas totu s'oro de su mundhu! Translations French courber, plier English to fold, to twist Spanish doblar, retorcer Italian piegare, stòrcere German biegen.

fritíre , vrb Definition tròchere e incrubare (comente faent is puntas de is matas po su bentu); su si mòvere o mòvere una cosa fintzes po che dha pònnere a una parte, su si mòvere a giagaradura, a cropu, tratènnere unu pagu faendho una cosa po ndhe fàere un’àtera o agiudare a unu Synonyms e antonyms allacanae, chinnire, frànghere, grunare, incruai, incrunai, indugi, infritire, ingrussiare, mòere, suncai, truminare, tziricare / trèmere Sentences denanti a una mama isconsolada frito sa fronte ◊ a su càntaru meu friti sas laras ca ndhe as ingranzeu (P.Mereu)◊ dolorosas penas ant fritidu sa forte conca tua ◊ fritinno is genugos dhi faiant s'adoracione ◊ donzi fundhu fit càrrigu de ua a ispantu chi fritiat sa bide totu a terra ◊ tristu e a passos lentos fit cun sos ojos fritidos a terra 2. cun totu sos impitzos chi tenzo no mi poto fritire a fàghere àteru ◊ comente mi poto fritire andho a binza a meighinare ◊ sas berbeghes si sunt fritidas: bae a bídere no bi apat animale! ◊ frítidi ca inoghe istrobbas! ◊ a bos fritides ca depo passare?! Translations French fléchir, courber English to bow Spanish doblar Italian flèttere, chinare German beugen.

incujàre , vrb Definition fàere calecuna cosa a un'ancuju, a unu gànciu Synonyms e antonyms ancujare*, aunchinare, incruai, indrúchere, tròdhiri | ctr. istirare Sentences sa zente isulana no incujat s’ischina a s'ocupatzione romana Translations French baisser, courber English to bend Spanish doblar en forma de gancho Italian piegare ad uncino, curvare German biegen.

indúgi, indúgiri, indúgliri , vrb: indulli, indúlliri, indúxiri, undúxiri Definition indrúchere, fàere abbasciare (sa conca o àteru) a cara a un’ala nau prus che àteru de cosa longa o arta chi a su normale istat prantada; nau de gente, su si abbasciare e fintzes cèdere o tròchere a una fortza, a un’àtera volontade / pres. ind. dèu indullu; pps. indúgiu (in-dú-gi-u), indúgliu, indúlliu, indurtu Synonyms e antonyms abasciai, aúlghere, dòrchere, incruai, indrúchere, indrughire, indugi, muciare / conchinare, cumbínchere, tzèdere Idioms csn: i. a unu a fai ccn. cosa = conchinarechelu; i. is costas a ccn. = dàreli surra manna, cannire sas costas a ccn.; a conca indúllia = a conca incrubada; indugi sa cigirista = abbassiare sas pretesas Sentences is manus chi ti sonant campanas de pasca, o paxi, funt is chi t'indullint su ferru in centu ainas bonas (Danese)◊ femu làngia e m'indullemu che filu (Z.Sanfilippo)◊ indulliat is genugus fintzas a terra ◊ no seu dignu de m'indulli po dh'iscapiai is corriedhas de is crapitas ◊ dhi benit ammaròglia a s'indúgliri, si bolit papai!◊ indugit is ogros a terra e fait lavras de erriri 2. mi at indúlliu a cambiai su cuntratu ◊ ammarolla dhi est bénniu a indugi sa cigirista! Etymon ltn. indulgere (indulgeo) Translations French fléchir, céder English to give in (way), to flex Spanish doblar, ceder Italian flèttere, cèdere German biegen, sich ergeben.

iscansàe, iscansàre , vrb: iscansiare, iscantzai, iscasciare, iscassare, iscassiare, scantzai Definition cambiare camminu, pigare àtera istrada, intrare a unu logu passandho in su camminu o in s'orruga, tirare una cosa a una parte; trantzire a una parte, fintzes lassare una cosa; pèrdere su sentidu, ammachiare po ccn. cosa Synonyms e antonyms cansai 1, ilmanchinare, irvertzare, stressiai / ammachiae, dischissiare, ischisciai 1, fatzellare, irbariare, vogliare Idioms csn: i. dae sedha = rúere dae cadhu; iscasciare a rídere = imbucare a ríere; iscasciare de una régula, de unu pretzetu, de una leze = iscassedhai, fartai Sentences candho pioet, iscàscias trazendhe cantu agatas ◊ no iscantzu prus de s'arrastu miu: su sardu in su coru dèu mi allogu! (M.Pani)◊ custu caminu che iscàssiat a Ulíana ◊ no si arrimant in su caminu vonu e iscàsciant in gúturos ◊ recuindhe semus iscansiados a sa funtana ◊ lu timiant e iscassaiant caminu si l'imbeniant ◊ no iscasses dae sa leze! 2. mergiani iscantzat s'arbei e ndi pigat s'angioni!◊ no est arrennésciu a iscantzai unas cantu iscoitadas de zirónia! 3. Fulana pro pagu no est iscasciada candho l'at lassada s'ammoradu ◊ sas rúndines fuent iscasciadas ◊ de unu chi s'est iscassatu narant "Meschinu!"◊ seo a dolore de conca iscassianne! 4. mastru Tilipu iscàsciat a rídere, cantu at intesu su contu ◊ dae custu lutrinzu no si podet iscasciare Etymon srd. Translations French tourner, sortir, esquiver, devenir fou English to sidestep, to go mad, to deviate Spanish doblar, torcer, apartarse, enloquecer Italian deviare, scansarsi, impazzire German abweichen, ausweichen, wahnsinnig werden.

muciàre , vrb: mucrare, mugiare, mugrare, mujare, muxare Definition coment'e orrugare o fàere a mugros, a orrugos, ma nau in su sensu de incrubare, indrúchere, fintzes mòvere a furriadura Synonyms e antonyms allacanae, aúlghere, dòrchere, incruai, nugrare Sentences múcia s'ischina e càrrami predichedha! ◊ mi dolet su costazu ma za bi la fato a mi mugrare pro mi leare cosa ◊ si mujat s'àlvure a su bentu ◊ su bentu isfidiadu muxat sos briones chi in s'ànima mi tudhint (A.Porcheddu)◊ zughet sas palas mujadas de sos annos ◊ s'umanidade l'ant mugrada bentos berminosos ◊ si faghet isfortzu si múgiat che giuncu ◊ at mujadu sa conca a sas leadas in giru ◊ s'ària mugrat sa lughe e pro cussu su Sole si podet bídere naschindhe unu pagu innantis ◊ fint sétzidos in terra cun sas ancas mujadas fintzas a tocare sas petorras Etymon ltn. mut(i)lare Translations French fléchir, courber, incurver English to bend Spanish flexionar, doblar Italian flèttere, curvare German biegen.

pigiàre 1 , vrb: apigiare*, pijare 1, pixare 1, pricare, prigare Definition fàere totu a pígias, a pinnigas, a tzirbisas; pinnigare s'orrobba chistindhodha posta bene; incrubare a una bandha, nau fintzes in su sensu de fàere adduire a unu a su chi bolet s'àteru Synonyms e antonyms afrangillonai, aggraminzonare, atavellai, atribuntzire, frongire, prighizonare / pinnicai / dòrchere, indugi | ctr. istirai Sentences pígiami sas mànigas e sérvimi! ◊ leat sa caldada de su fizu, la pixat e bi la dat ◊ carchi borta si pixaiat in duos pro su dolore chi si li frimmaiat in sa buca de s'istògomo 2. fatendhe sa cosa fit a bratzos pixados e a pannellu 3. che s'ómine bos iscolorides, gai che issu sa conca pijades, e a pianu a pianu allizades, bos isfozades e iscolorides (P.Sulis) Translations French plier English to fold Spanish doblar Italian piegare German falten, zusammenlegen, biegen, beugen.

pinnicài , vrb: pinnicare, pinnigai, pinnigare, prinnigai Definition foedhandho de orrobba o àteru deasi a pígiu largu meda o cosa longa, pònnere o fàere a dópiu (o de prus puru) po dha chistire bene (o trantzire po àteru); foedhandho de gente (o fintzes de bestiàmene), bènnere apare, arregòllere, atobiare totu a unu matessi logu po si agatare impare; foedhandho de cosa, arregòllere impresse a unu muntone o totu impare po dha chistire, po ndhe dha pigare (o fintzes furare) Synonyms e antonyms ancujare, collire, dòrchere, furai, imboligare, leai / pigiare 1 / ammuntonare, aunire, remonire | ctr. istirai Idioms csn: pinnicau che susuja = fatu a unu gantzu; pinnicai a dua pilla, a tres, a cuatru pilla = a pizos; pinnicaisí a crutzu = ritiràresi, istaresindhe in domo asseliadu; pinnigai bàchilis e bachilitus = pinnigare sos cosinzos, pinnigare totu (e andharesindhe) Sentences innòi tocat a si pinnicai a fundu de còscia po no s'isciundi ◊ custu ferru cheret pinnigadu in duos ◊ mi pínnigo che una colora ◊ at pinnicau sas funes in corros a sos boes ◊ is undas currendusí apari si pinnicànt a cuadhus mannus ◊ sos letolos netos cherent pinnigados e remonidos 2. cun d-unu bandu iat pinnigau totu is sardistas ◊ si funt pinnigaus a tres a tres ◊ in sa pratza si dhui pinnigat genti po arrexonai de dónnia cosa ◊ su bentu pinnicat sa folla ◊ est tempus chi is sannoricus pinnighint a tundu! ◊ pínniga totu dae sa mesa! ◊ sa zente fit pronta a si pinnicare ◊ iant pinnigau perda po dha tirai a issu ◊ s'arrennegu si dhi fut pinnigau in su coru 3. mi che ant pinnigadu totu su chi tenia ◊ su diàulu ti nche pínnichet! ◊ ue colat cussu, àpida sa cosa e pinnigada, faghet! 4. at a èssiri a bí a chini bincit: crei ca cuncunu de cussus si pinnicat a crutzu! Translations French plier, réunir English to fold, to gather Spanish doblar, reunir, juntar Italian ripiegare, radunare German falten, versammeln, zusammentragen.

rebbucài, rebbucàre , vrb: arrebbucai Definition pònnere un'istrégiu a buca a terra, conca a fundhu, afacare; furriare unu tretu de calecuna cosa coment'e a pinnigadura Synonyms e antonyms covecare / abbucai Idioms csn: r. sa terra asuba de su sèmini = cuguzare su sèmene cun sa terra arada; r. su lentzoru asuba de sa coberta = furriare un'ala de su letolu (su tretu de sos cabidales) a subra de s'àtera cuguzura; r. unu tzàpulu in unu bestiri = cosire, betare unu tàpulu Etymon srd. Translations French replier, retrousser English to tuck (up) Spanish doblar Italian rimboccare German auf den Kopf stellen, umschlagen.

stressiài , vrb: istressai*, strissiai Definition furriare, cambiare caminu, pigare àtera filada Synonyms e antonyms cansai 1, irvertzare, smasciai Sentences dhu depiant pigai a s'origa a usu de bòis a dhu fai strissiai a crésia! Translations French tourner English to turn Spanish doblar, girar Italian svoltare German einbiegen.