àlla!, allà! , iscl Definition (fintzes allae!), isclamu, si narat po meravíglia e arrennegu: m'abbàida a bídere, oh! Synonyms e antonyms allabai!, allazi!, lampu!, mih! / allodhu! Sentences alla ca dhui nd'aiat de prendas e orerias! ◊ alla, pobidhu miu, candu mai ti at a èssi nóxia s'àcua!…◊ alla, ite mi contas? ◊ alla it'ómini tontu! ◊ alla ite fémina atzuda, oh! ◊ alla ite amore folte su chi ponzei a tie! 2. allà su mortu torrau a biu!◊ alla sa rughe de Gavinu! Etymon srd. Translations French diable! English good heavens Spanish ¡caramba!, ¡córcholis! Italian càpperi!, cànchero! German Donnerwetter.

allichíru , nm Definition su allichidiri Synonyms e antonyms allichidimentu, allichidóngiu, remonimentu Etymon srd. Translations French nettoyage, rangement English cleaning, good order Spanish limpieza, aseo Italian pulizìa, assètto German Sauberkeit, Ordnung.

assentadéru , nm: assenteru Definition / ponnirisí a. = zúghere bonu sensu Synonyms e antonyms assentadura, assentu Translations French rangement, mise en ordre English good order Spanish posición Italian assètto German Ordnung.

bàncina! , iscl Definition foedhu chi narant pruschetotu po prexu o ispantu Synonyms e antonyms bartzalina!, bartzas! Translations French dame! English good heavens Spanish ¡caramba! Italian càspita! German potztausend.

bartzalína! , iscl Definition genia de foedhu chi si narat coment'e po ispantu Synonyms e antonyms bàncina!, bartzas!, càspita!, caspitolina! Etymon srd. Translations French dame! English good heavens Spanish ¡caramba! Italian caspitina! German potztausend.

bonardíes! , iscl Definition foedhu chi si narat po saludare, a parte de mengianu (ma su saludare, in sardu, est meda àteru) Translations French bonjour! English good morning! Spanish ¡buenos días! Italian buongiórno! German guten Tag!.

bónu , agt, nm: vonu Definition chi o chie (o cosa chi) tenet calidades chi andhant bene po calecunu iscopu, chi praghent, faent bene; chi no tenet pecos, difetos, chi est intreu, chi no faet male o dannu; cosa chi andhat bene; chi est bundhante, sa parte prus manna de calecuna cosa; paperi chi balet dinare, coment'e órdine de pagare, de arrecire cosa / a/c.: si est agt. si ponet apustis de su nm., ma nau tzerriandho a ccn. o cun is vrb. de modu inf. impreaos a númene si ponet innanti (as: su b. fàghere, su b. tratare, su b. chèrrere)/ min. bonedhu = unu pagu bonu, chi no dispraxit Synonyms e antonyms acristianadu / bene / prus | ctr. malu, gastu 1, difetosu Idioms csn: fàchere a b. = istai atentu, donai cura a fai bèni, a pònniri in menti; torrare in b. = pònneresi in bene, andai bèni; essíreche in bonu (de carchi faina, o dificurtade)= andhare bene, àere resurtadu bonu; torrare, èssere in bonas, a sa bona = fai sa paxi tra duus chi fiant a primma, a iscórriu; pessare in su b. = pentzai a cosas bonas, crèiri, aspetai ccn. cosa de bonu; nàrrere, fàghere una cosa a sa bona = chentza critériu pertzisu, chentza métidu, itl. in modo approssimativo; bonus ca…, bonus chi… = candho…; fàgheresi a bonu, èssere bonu de una cosa, de unu = iscabbullirisindi, intrare o èssere in posse de una cosa pro ndhe godire, de unu pro lu cumandhare, bínchere gherrendhe cun carchi cosa, cun ccn., àere sa capatzidade; bonu a (+ vrb. inf.) = fàtzile a…(vrb.); èssere bonu a… = èssiri bellu, capassu de…; leare, nàrrere in bonas, in sas bonas, a bonas = a peràulas cun delicadesa, chentza brigare, chentza si arrennegare, chirchendhe de fàghere a cumprèndhere sa cosa; bènnere a bonu (nadu de una cosa) = andai bèni, fai a… (+ vrb.); bonu a late (nadu de bestiàmine) = chi daet late meda; bonu a erba (nadu de terrinu) = chi bi at erba meda; pàrrere bonu de… = crere urzente, netzessàriu de…; lassare a unu o una cosa a bonu sou = comente cheret, a s'afaiu, a fàghere su chi cheret, líbberu (si est cosa: irbandhonadu); est bonu, no est bonu = giuat, no giuat; a bonu fut chi… = e acabbonu chi… tambene si…; e de a bonu chi!… = acabbonu, tambene si!…; su bonu de… (ccn. cosa) = sa parti prus manna, su prus; su ’onu = sa parti bona, bella, sana (de ccn. cosa) Sentences si unu arrennescit a èssi veramenti bonu est un'ómini veru ◊ e ita est circhendi, bona fémina? ◊ bon'ómine, chissai chi mi potazas indissiare? ◊ su bonu chèrrere est virtude manna ◊ isetamos chi in coro torret sa bona amistade ◊ si su tempus est bonu essimus a campu ◊ cussu pisedhu at unu bonu fàghere ◊ est bonu che a su pani ◊ sa zente bona za si connoschet ◊ a bonos, pitzocos, lah! 2. de bonu tenit chi no perdit mai sa passiéntzia ◊ in su bonu e in su malu paris si bi devet istare ◊ chi Deus nos mantenzat sempre dados a su bonu! ◊ a bos lu torrare in cosas de bonu! ◊ su bonu lu lassas, su malu che lu frundhis ◊ su tempus si est postu in bonu ◊ si sa domandha benit a bonu li dant sa pentzione ◊ candho mai sas cosas no ant a torrare in bonu?! ◊ gasi apemus bonu comente ti nesi sa veridade! ◊ si lu faghes, bonu, e sinono làssalu! ◊ dae sa die custa tzòvana no at àpitu piús una die de bonu 3. lea cussu bonu e bae a ti dare sa cosa in butega ◊ pro ti dare sa linna depes andhare cun su bonu chi ti lassat sa comuna 4. nos cheret duas oras bonas de triballu ◊ su bonu de sas famíllias tenent sas provistas ◊ su bonu de sa zente la pessat gai 5. calandi de sa cruxi, chi ses bonu! ◊ custa est cosa de mannos, ca unu minore no bi est bonu ◊ si est posta a fàghere cussa faina ma no bi est bona ◊ istudiados mannos, no sezis istados bonos a tènnere contu sa limba de sa zente! ◊ sa robba in beranu est bona a late, ca bi at erba meda 6. si no ti faghes a bonu ti ndhe bogant fintzas sos ogros! ◊ si l'est trubbadu su trau e si no si faghet a bonu a si partare a lestru l'aiat mortu! ◊ che lis fint furendhe totu e no ischiant su contu de si ndhe fagher bonos ◊ no mi so fatu bonu a nche lu torrare a su caminu zustu ◊ de issa ndhe so prus bonu ◊ no ndhe so prus bonu a fàghere irfortzos mannos 7. no irroches ca no est bonu! ◊ su pane no s'imbolat, ca no est bonu: a imboladura si daet a sos canes! ◊ no est bonu a zurare, no si zurat! ◊ no ti paret bonu, no, a ti ndhe pesare?! ◊ ello no ti paret bonu a che istupare a triballare?! 8. si dhus pigas in bonas, si bi lis naras in bonas, za t'iscurtant! ◊ si est pigau a bonas gei trabballat ◊ no li est bastadu a bonas e bi l'apo nadu a malas! ◊ torràdemi sa mula a sa bona, ca sinono mi la torrades a sa mala! ◊ pedendhemilu a sa bona leadu ti as su meu che padrona! 9. lassemus volare a bonu issoro sos puzones! ◊ nesciune cheriat ispèndhere pro sos acontzos e sa chéjia benzeit lassada a bonu sou ◊ a bonu fut chi aiat própiu cras! ◊ si fimus istados fortes, e de a bonu!…◊ a bonu mannu essi tentu una filla! ◊ mantzanu, bonus chi fachet die, pesamus deretos ◊ bonus chi fint tocatas sas duas mi so postu a mannicare Surnames and Proverbs smb: Bonu / prb: chie no est bonu a servire no est bonu a cumandhare ◊ a cadhu bonu no li mancat sedha ◊ in su bonu onzunu b'ischit istare Etymon ltn. bonus Translations French bon English good Spanish bueno Italian buòno, vàlido, pregévole German gut, wertvoll, Gutschein.

bonumòre , nm Definition mota, ispétzia bona, candho unu est alligru Synonyms e antonyms ganaona Sentences oe est de bonumore e cheret brullare ◊ est unu de bonumore, sempre cun su risu in laras Translations French bonne humeur English good humour Spanish buen humor Italian buonumóre German gute Laune.

càpara! , iscl: caparina!, caparinedha! Definition foedhu de meravíllia, de ispantu Synonyms e antonyms càtara! Translations French diable! English good heavens Spanish ¡caramba! Italian càpperi! German Donnerwetter!

caperína! , iscl Synonyms e antonyms càtara! Translations French diable! English good heavens Spanish ¡caramba! Italian càpperi! German Donnerwetter!

capitòla! , iscl Definition peràula nada po meravíglia, ispantu Synonyms e antonyms càspita!*, caspitolina! Translations French dame! English good gracious Spanish ¡caramba! Italian càspita! German Donnerwetter!

càtara! , iscl Definition foedhu de meravíglia Synonyms e antonyms càpara! Translations French dame! English good gracious! Spanish ¡caramba! Italian càspita! German Donnerwetter!

céssu! , iscl: cesu!, essu!, gessu!, tzessu! Definition Gesu = si narat po isarcu, isporu, meravíglia, po unu dannu Synonyms e antonyms esummaria! Sentences cessu it'arrori chi m'at costau! ◊ cessu, e como comente fato?! ◊ cessu ite as fatu a pònnere fogu! ◊ cesu cantu risplendhet sa luna in su chelu! ◊ cessu ita fillus malus chi seus! ◊ cessu, cessu it'apu biu!… Etymon srd. Translations French mon Dieu! English good lord! Spanish ¡Dios mio! Italian oh Dio!, Gesù! German ach Gott!

cífiri , nm: tzífiri Definition su chimentu o burdellu chi si faet divertindho; dannu chi si faet chentza giare atentzione Synonyms e antonyms bodas, falóldia / desacatu, desatinu Etymon srd. Translations French bombance, dégât English good fun Spanish jaleo, parranda, desatino Italian baldòria, malèstro German Lustigkeit.

conchistài, conchistàre , vrb Definition impreare sa cosa o su tempus a manera de ndhe bogare unu arresurtau bonu / conchistare su tempus, sa cosa = impreare su tempus, sa cosa, cun cabu, cun lúcuru, chentza ndhe pèrdere in debbadas Synonyms e antonyms acanciare, lucurare 1 | ctr. perdimentare, sperditziai Sentences est prus su tempus chi perdet in inghírios chi no su chi conchistat triballendhe ◊ a fàghere gai est a la frundhire, sa cosa, no a la conchistare! ◊ bi est chie su tempus lu perdet e chie lu cunchistat: su primu si ndhe agatat male, su de duos bene Etymon spn. conquistar Translations French fructifier English to put to good use Spanish prosperar Italian méttere a frutto German nützen.

crianciànu, criangiànu , agt: crianzanu, criongianu, crionzanu Definition nau de pudha, chi est criandho, chi criat meda Synonyms e antonyms criadora, criajolu Sentences cussa ratza de pudhas crionzanas sunt un'ammiru! ◊ arragodadindi ca Ramundu est bagadiu mannu, e chi agatat una pudhixedha crianzana!…◊ chie cheret oos friscos comporare de una pudhighina crionzana!… Etymon srd. Translations French pondeuse English good layer (hen) Spanish clueca Italian ovàio, ovaiòlo German eierlegend.

diàcili , nm, iscl Definition foedhu chi si narat prus che àteru cun afuta e in cobertantza po diàulu, mescamente brigandho is piciochedhos Synonyms e antonyms dianna, diàntzili, diàschici, diàschini, diaundi, tiàmini, tiardu, tiàschili Etymon srd. Translations French diable! English good heavens Spanish ¡diantre! Italian diàmine German zum Teufel!

ganaòna , nf Definition gana bona, su istare bene, su èssere alligros, de bona ispétzia Synonyms e antonyms bonumore, cuntentesa, prégiu | ctr. tristura Etymon srd. Translations French bonne humeur English good humour Spanish buen humor Italian buonumóre German gute Laune, Heiterkeit.

giuài , vrb: ciuare 1, giuare, giuari, giuvare, zuare Definition èssere cosa de bonu, fàere bene, èssere de agiudu, serbire a calecuna cosa de bonu / giuai che sa manu de Deus = fàghere bene meda Synonyms e antonyms agiadai, ajuai, atuai, bàlere, ingiuai, proicare, serbire, sufragai | ctr. nòcere Sentences sa strossa chi at fatu at a giuari a is funtanas ◊ faidí sa cruxi ca giuat! ◊ mancai unu arrennèsciat a guadangiai su mundu intreu, si perdit s'ànima sua a ita dhi giuat? (Ev)◊ isperaus chi is mexinas mi giuint! ◊ su tempus presente est su chi ti podet giuare ◊ ingolle su cuadhu a monte ca s'aera de monte dhi giuat! 2. de sa ruta chi at dadu no ndhe giuat piús ◊ matratant sa limba nostra e narant chi no giuat ◊ cussas terras no rendhent e ne giuant a gràscia peruna ◊ immoi chi est béciu no ndi giuat prus a nudha Surnames and Proverbs prb: si s'ómini no giuat no balit sa sienda Etymon ltn. iuvare Translations French être utile, servir English to be of use, to be good Spanish servir, ser útil Italian giovare German nützen, gut tun.

ingastài , vrb Definition fàere gastos, ispesas, tènnere essias (fintzes de foedhos chi si narant) Synonyms e antonyms galtare, ispèndhere | ctr. balanzare, gadangiai Sentences nci apu ingastau cincu iscudus mannus po mi comporai gunnedha e giponi ◊ nci apu ingastau totu, no mi est abarrau mancu unu giantésimu ◊ dèu trabballendi e cussu ingastendinci su dinai cun is èguas!… Surnames and Proverbs prb: fuedhu ingastau e pedra tirada non torrant a coa Etymon srd. Translations French dépenser English to spend, to put in a good word Spanish gastar Italian spèndere German ausgeben.

«« Search again