Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

abbrutadórgiu , nm Definition logu a ue si nche fúliat s'àliga Synonyms e antonyms muntonàgliu Sentences tuchent deretu a muntonarju, abbrutadórgiu a sa bauneesa, si ant galu de trabicare Scientific Terminology bdh Etymon srd. Translations French fosse aux ordures English rubbish dump Spanish vertedero Italian mondezzàio German Müllabladeplatz.

agríle , agt: arghile Definition logu inue si betat su ladamíngiu o dhue at ladamíngiu meda / terras agriles = terra muntonarzina, fintzas sa terra asuta de is matas, grassa cun totu sa folla chi orruet e si púrdiat Synonyms e antonyms aligàgiu, aligurru, ledamenàrzu, muntonàgliu Etymon srd. Translations French fosse à fumier English dung-hill Spanish estercolero Italian letamàio German Dunghaufen.

aligàgiu , nm: aligarzu Definition logu inue si betat s'àliga, su ladamíngiu; s'àliga etotu Synonyms e antonyms agrile, aligurru, muntonàgliu / argúmene, àiga Etymon srd. Translations French fosse à fumier, ordures English dung-hill, rubbish Spanish vertedero, estercolero, basura Italian letamàio, spazzatura German Dunghaufen, Müll.

aligúrru , nm Definition logu ue si ammuntonat s'àliga, su ladamíngiu Synonyms e antonyms agrile, aligàgiu, aligurru, muntonàgliu Translations French fosse à fumier, porcherie (fig.) English dung-hill Spanish estercolero Italian letamàio German Dunggrube.

cèa , nf: chea, cheja, gea Definition terrenu in paris, friscu e bonu, prus che àteru in logu bàsciu chi faet a badhe; tretu in paris, fatu a pratza o unu pagu a fossu, po dhue fàere crabone e fintzes su muntone de sa linna de fàere a crabone; calanca, fossighedhu, fossu, a logos fintzes losa, su chi si faet in campusantu po pònnere unu mortu Synonyms e antonyms badhe / crabonalza, fogàgia, piatza 1 Idioms csn: sa chea de s'oju = sa calanca de s'ogru; chea de su batile = su fossitedhu de su batile; a pasare a sa chea! = apustis mortu, candho unu ch'est in sa fossa; acadhare sa chea = assentare sa linna pro la carrarzare e pònnere fogu faghindhe carbone Sentences apu sonnau de cantai ispantus de ceas in frori ◊ chi no fessit ca ti apu isposau dèu fiast ancora pascendi procus me is ceas! ◊ si bidiat sa luxi de su soli calendi peri is costeras e in sa cea ◊ fiat una cea prena de matas e de tupas ◊ sa crésia de Sacàrgia est in d-una bella cea inghiriada de montixedhus (B.Erdas)◊ mama mea annaiat a messare e marrare in cussas chejas de sa màrghine 2. custos parisedhos sunt totu cheas chi che ant fatu faghindhe carbone ◊ ite cheas mi atzendhes in carres! ◊ sa linna si coghet a carbone in sa chea 3. preparesint una chea manna e in cue che ponzesint sa morta e l'assacarresint de terra ◊ custu santugristos est a lu pònnere in sa chea mia, candho apo a èssere mortu ◊ irforrade medas chejas in custa vadhe: si ant a prenare de abba! Scientific Terminology slg Etymon srdn. Translations French fossé, plaine encaissée, charbonnière English ditch, charcoal pit, plain Spanish foso (m), zanja, carbonera Italian fòsso, pianura incassata, carbonàia German Graben, Kohlenmeiler.

cófu , nm Definition genia de fossu / una funtana de c. = fossu inue essit abba Synonyms e antonyms fósciu, tofa Sentences giogaiaus a cofedhu cun pisu, matripellas e gutones ◊ faiaus unu cofu in terra po giogare a gutones ◊ cuss'intaulau est a cofos Etymon ltn. *cofus Translations French petite cavité, fossé English ditch Spanish foso, cavidad Italian pìccolo cavo, fòsso German Graben.

foràda , nf Definition css. fossu, minore o mannu, tretu mannu o logu chi faet a fossu, chi dhue apaulat s'abba, madrina, fintzes tretu chentza matas in padente / min. foradedha = gari, zenia de fossighedhu pro zogare a ballinas; in sa manu serrada a punzu, si narat forada su tretu intremesu de sos ossos de búngiu (primu annugradorzu de sos pódhighes); f. de monti = cea, badhe Synonyms e antonyms fósciu, fossada, iscarafossu, tofa / badhe / cdh. catafossu Sentences at iscorrovonau, ci at ghetau is cuatru munedas e at torrau a tudai sa forada ◊ sa cracina e su làdiri unu tempus dhus fadiant me in d-una forada ◊ iat própiu e sa bia fut totu una forada ◊ pigant s'argidha de una forada de terra bianca ◊ su nudha est una forada isciundada 2. su bentu muinat intro de sas foradas ◊ su bentu no úrulat prus in sa forada ◊ sa nébida est artziendu de sa forada ◊ sa Terra est una forada de làmbrigas! 3. is piciochedhus ant fatu una forada aundi tirant sa perdixedha, gioghendi Scientific Terminology slg Translations French fosse English ditch, pit Spanish hoyo, fosa Italian buca, fòssa, avvallaménto German Loch, Graben.

fósciu , nm: fossu Definition logu o tretu, minore o fintzes mannu, fatu coment'e a forada, prus bàsciu de su paris de inghíriu, comente abbarrat conculutzu o cofudu leandhondhe o incracandho sa cosa (terra, àteru)/ min. fossichedhu, foscedhu, fossedhu Synonyms e antonyms forada, tofu Idioms csn: su f. de su gúturu = zenia de fossighedhu a s'ala de fora, in bula; fai f. (nadu de unu) = ispèndhere su dinari chi li ant fidadu; marcare a f. = a libbereto, fàghere a dépidu; fàghere a f. (nau de su logu) = èssiri unu f., abarrai a f., prus bàsciu Sentences in donzi gianna at giaos, in donzi pedhe at fiancu, ne bi at riu sentza fossu ◊ su caminu est totu fossos ◊ pro prantare àrbure cheret fatu su fossu ◊ sa tramata cheret iscontza e torrada a fàghere, ca est a fossu comente bi corcamus ◊ mancai siat a màchina non podet curre in mesu a sa giarra, a su prúere e a is fòscios!◊ is piciochedhos ant fatu unu foscedhu po giogae a birillas Scientific Terminology slg Etymon ltn. fossus Translations French fossé English ditch Spanish foso, zanja Italian fòsso German Graben.

fòssa , nf Definition fossu mannu fatu apostadamente, prus che àteru a interrare unu mortu / min. fossedha; èssere a pes in sa f., a runcu a sa f. = béciu acanta de mòrriri Synonyms e antonyms tofa Sentences in sa fossa iscavada in campusantu terra a punzos benide a mi ghetare ◊ sa izaza de mamma prima de si che crocare faiat in sa banita una fossighedha chi cheriat narre sa sepultura Etymon ltn. fossa Translations French fosse English trench Spanish fosa Italian fòssa German Grab.

gèa , nf: cea* Definition terrenu in paris, friscu e bonu, prus che àteru in tretu bàsciu chi faet a badhe; tretu fatu in paris o unu pagu a fossu po dhue fàere crabone e fintzes su muntone de sa linna de fàere a crabone; fossu Synonyms e antonyms badhe / crabonalza, fogàgia, piatza 1 Sentences no dhoi nd'at prus de geas friscas cun àcua de miza Scientific Terminology slg Translations French fossé, plaine encaissée, charbonnerie English ditch, plain, enclosed, charcoal pit Spanish foso, llanura encajonada, carbonera Italian fòsso, pianura incassata, carbonàia German Graben, eingeschlossene Ebene, Kohlenmeiler.

muntonàgliu, muntonàlzu, muntonàrgiu , nm: muntonarzu, muntriaxu, muntronaxu, muntruaxu, mutonaxu Definition muntone mannu de ladamíngiu e mescamente de àliga, logu inue si che imbolat s'àliga e totu is cosas de fuliare; fintzes logu chentza allichidiu, chentza contivigiare, brutu, betau apare Synonyms e antonyms abbrutadórgiu, agrile, aligàgiu, aligurru / cdh. muntinàgiu Idioms csn: arga de muntonarzu (nau a menisprésiu a unu) = malu, donau a fai mali, disgratziau, trevessu; ammuntonare arga de sete muntonàglios a unu = narrerendheli de onzi colore Sentences su muntonàgliu est prenu de bascaràmene ◊ castiei su muntronaxu chi nc'est in custa domu! ◊ totue nos sunt carrazendhe sos muntonarzos ◊ is muntonàglios… in dógnia bidha ci passaiaus ne dhue iat unu ◊ su cómudu fiat adoru de su muntruaxu…◊ sa cosa mala a su muntonàrgiu! ◊ chi dh'emu tentu dèu, cussu capedhu iat biu su muntronaxu! 2. dontzi via lu pissichiat pro su bufu e l'ammuntonaiat arga de sete muntonàglios! ◊ arga de muntonarzu chi no est àteru, a mi che furare totu!… Surnames and Proverbs prb: s'àliga currit a su muntronaxu Etymon srd. Translations French fosse aux ordures, fumier, écurie English rubbish dump Spanish basurero, vertedero Italian mondezzàio German Schuttabladeplatz, Müllabladeplatz, schmutziger Ort, Stall.

poétu , nm Definition pou, putzighedhu pitichedhedhu (in logu de fognas, de cundhutos e tubbos de abba) Etymon ctl. pouet Translations French petit puits, fosse d'écoulement à l'égoût English well Spanish hoyo, pozo Italian pozzétto German Abzugsgrube.

putzumórtu , nm Definition fossu serrau a ue si che betat s'iscàrrigu de unu bagnu in logu chi no dhue at fognas Sentences seus fendi unu fossu po nci ponni su putzumortu ◊ candu su putzumortu est prenu tocat a dh'isbuidai a pompa Scientific Terminology dmo Etymon srd. Translations French fosse d'aisances English cesspool Spanish sumidero, fosa séptica Italian pozzonéro German Senkgrube.

tòfa , nf, nm: tofu Synonyms e antonyms cofu, forada, fósciu, fossa Sentences su bechinu in campusantu at iscavadu sa tofa pro unu mortu ◊ sos caminos de como sunt paris, chena tzumbos e ne tofos ◊ fai una tofedha a ponni custa cassarola! ◊ ndhe aciapat de tofos s'automobbilista in custas istradas!…◊ za costat a ndhe bogare custas contonadas dae sa tofa, gosi mannas!… 2. su tofu de s'olvidu mi che cheret ingúllere intreu (A.Piras) Etymon srd. Translations French fosse, fossé English ditch Spanish fosa, foso Italian fòssa, fòsso German Graben.

túda , nf: tuta Definition su tudare, interràrgiu; fossu po interrare unu mortu Synonyms e antonyms interru 2. finas sos mortos si trement arpilados in sa tuda, de cantu est fritu ◊ ch'est coduladu che unu sacu intro de una tuda noa chi s'interramortos aiat ammaniadu pro un'àteru cortzu Translations French fosse English grave Spanish fosa Italian fòssa German Grab.