Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

cartíglia, cartíllia , nf: castíglia Definition iscritu de comente unu preide podet cunfessare; fintzes is paperis po isposare Synonyms e antonyms prubbicatas 2. una giovunedha iat donau fuedhu a unu fiuru e enta pubblicau fintzas is cartíllias candu, totu a una borta, maca isbrigungira, dh'at lassau po un'àturu Surnames and Proverbs smb: Castiglia Etymon ctl., spn. cartilla Translations French licence de confesser English confessor licence Spanish cartilla Italian patènte da confessóre German Befugnis, die Beichte abzuhnemen.

cartzeléri, cartzelléri , nm Definition castiadore de presone, chie in is galeras tentat is presoneris Etymon ctl. carceller Translations French gardien de prison English warder Spanish carcelero Italian carcerière German Gefängniswärter

carvedhútzu , nm Definition min. de carvedhu, crebedhu piticu, de pagas capacidades Translations French tête de linotte, cervelet English little brain Spanish mente limitada Italian cervellino, cervellétto German kleines Gehirn, Kleingehirn.

caschèta , nf Definition druche fatu cun méndhula, saba e corgiolu de aràngiu impastaos impare e postos in d-una tira de pasta tesa a fine, fata a canaledhu, prena e serrada a bisura de lóriga 2. est una caschetedha bella druci, cussa pipia, ma arguai a dh'iscontroriai! Scientific Terminology drc Etymon ctl. casqueta Translations French petit gâteau en forme de couronne English ring-shaped cake Spanish rosquilla Italian ciambèlla German Kringel.

casigiólu , nm: casizolu Definition genia de forma de casu piticu (agiummai solu de late bàchinu) chi si faet a bisura de pira trebballandho su casu friscu aintru de s'abba budhia: dhi faent unu nasedhu (o tenàgiu, conca), su tzugu, inue faet a dhi pònnere un'acapióngiu a dh'apicare (e po cussu a logos dhi narant tavedha)/ unu c. = unu pischedhu de casizolu Synonyms e antonyms gruguzone, gurgugiolu, panada 3, perita, piredha / cdh. caxola Sentences issus papànt arrescotu, cagiadu e casigiolu ◊ còmpora duos casizolos ca no che ndhe amus!◊ casigiolu e casu furriadu, su casu béciu cun su casu nou, totu cositas de bonu sabore! Scientific Terminology csu Etymon srd. Translations French "caciocavallo" (fromage de d'Italie du Sud à forme allongée) English strong cheese from southern italy Spanish "caciocavallo", un tipo de queso Italian caciocavallo German geräucherter Hartkäse.

castagnéri , nm, agt: castangeri, castanzeri Definition chie ingollet a giru castàngia po bèndhere; chi o chie narat fàulas Synonyms e antonyms castanzaju / carigaju, fabularzu, fauànciu, mincidiosu, patateri Sentences acò sos castanzeris! ◊ bi at unu castanzeri in ziru: bae a comporare pagas castanzas! 2. castanzeris coriosos b'at chi narant chi bolat su molente! Etymon srd. Translations French marchand de marrons English chesnut seller Spanish castañero Italian castagnaro German Kastanienverkäufer.

catalúfa , nf Definition genia de otrobba Sentences dhi ant arrigalau una fànuga cun sa mosta de sa catalufa Scientific Terminology ts Translations French damas de coton English cotton damask Spanish catalufa Italian damasco di cotóne German Damast.

catedhína , nf Definition catzedhos medas; nau in cobertantza de su feduliu puru, de is iscolanos e àteros piticos Synonyms e antonyms catedhàmine Sentences cussa essit a ziru sempre cun sa catedhina de sos fizos ifatu ◊ su mastru fit cun sa catedhina de sos iscolanos Etymon srd. Translations French troupe de petits chiens, groupe de gens English a group of little dogs, sequence of people staying behind like dogs Spanish banda de cachorros Italian insième di cagnolini, codazzo di persóne German Gruppe von Hündchen, Schwarm.

càtiri , nm: catre, catri Definition genia de letu fatu de linna, cun is tàulas de su fundhu incasciadas in is costaos e cun is costaos artos in tres latos; fintzes mobbília po cicire Synonyms e antonyms letu / otomana Sentences est dormendi in càtiri de òru ◊ de mi nd'iscidai disigiamu s'ora po no riposai in càtiris de fogu ◊ ge at a èssi cosa de nci passai sa noti… mi at a parri de portai púncias in cussu catiredhu! 2. si nci est ghetau in su catiredhu e aconcau s'est (G.Pili) Scientific Terminology mbl Etymon ctl., spn. catre Translations French lit de camp English campbed Spanish catre Italian branda German Feldbett.

cavaglieràdu , nm Definition su èssere cavaglieri Translations French titre de chevalier English knight hood Spanish caballerato Italian cavalierato German Ritterwürde.

cavanàle , nm Definition una parte de su frenu chi si ponet a s'animale, intrau in conca e in murros, sa chi calat in su càvanu o canterzu Synonyms e antonyms canterzale Etymon srd. Translations French montant de frein English cheek-strap Spanish quijera Italian sguancia del fréno German Backenstück.

cèpa , nf: cepra, gepa Definition cocoroni o preta de sàmbene, orrugu de sàmbene cagiau; linna a tauledhas fines / intèndiri arrancu de cepa = sapíresi in perígulu Synonyms e antonyms drúlluru 2. sa cepa pigosa de s'anima si tiat solovrare 3. su baulu de su mortu fut fatu a tàula cepa Etymon chd. gjeppa Translations French caillot de sang English blood clot Spanish coágulo, grumo de sangre Italian coàgulo, grumo di sàngue German Blutgerinnsel.

cherchizòne , nm: crechigione Definition matighedha de crecu, comente dhue ndh'at chi abbarrat bascitu, a tupa, mescamente candho essit de s'arraighina de una mata segada Sentences solu su cherchizone bi est creschindhe in sas terras chentza prus aradas Etymon srd. Translations French bourgeon de chêne English oak sprout Spanish chaparra, sardón Italian querciòlo German junge Eiche.

cherrítzu , nm: chirritzu Definition frocu, chirrione o matucone de lana a filare, su tanti chi si ponet in sa cannuga e fintzes chirrione de pilos, is pilos / chirritzilongu = nau de ccn., chi portat is pilos longos meda Synonyms e antonyms cannugada, cugusta, pubada / cabagliera 2. pro nois sos cherritzos sunt sos pilos ◊ si no faghes a bonu ti tiro sos chirritzos! (Z.Porcu) Etymon srd. Translations French flocon, boucle de cheveux English tuft Spanish mechón Italian pennécchio German Spinnrocken.

chessòne , nm Definition tupa manna de modhitzi Translations French maquis de lentisque English lentisk brushland Spanish lentiscal Italian macchióne di lentìschio German Niederwald von Mastixbäumen.

chíbbalu, chíbbaru , agt: chíbberu Definition dhu narant pruschetotu de animales candho funt tzatzaos, prenos, e de produtos de sa terra candho essint bellos prenos, e de cosas ufradas; nau de gente, candho unu si credet unu pagu tropu o est ufrau (nau de sa natura de su mascu = arreta) Synonyms e antonyms imbénnidu, introtzu, intrusciadu, pienu, zibbu / càdriu, crípinu, crispu, intreu, téteru, ufradu | ctr. acalamau, lentu, lenu Idioms csn: fiadu chíbberu = animali sanu, bellu e grassu; zúghere sa fune in chíbberu = zúghere sa fune tirada, crispa; èssere chíbberu (nadu de unu pro comente faghet) = èssere intreu, crèresi tropu, èssere ammurrionadu Sentences zughiat sas titas chíbberas ca fit una die chena allatare ◊ tiu Antiogu fit cun ojos de braja a petus chíbberu ◊ giughet un'anca chíbbera, ofiada chi paret chi bi l'apant sulada ◊ s'ispiga chi siat bella e chíbbera e dogni ranu peset mesa líbbera! 2. s'abba calat chíbbera e su bentu che la fuetat atesu ◊ chilco a passu chíbberu in caminu peràulas chi mi abberzant in giaru como e cras puru de sas pedras su faedhu…(G.Fiori) 3. già sezis pagu chíbberu, oe: ite azis irmurzadu, canna de rú?! ◊ zughes sas piberistas longas e chíbberas che tudha de porcu Etymon ltn. gibber, -era, -erum Translations French turgescent, prospère, bouffi d'orgueil, plein de morgue English turgid, prosperous Spanish túrgido, próspero, orgulloso, arrogante Italian tùrgido, prosperóso, trónfio German prall, blühend, aufgeblasen.

chíci , avb, nm, agt: chício, chissi, chito, chitzi, chitzo, chitzu 1 Definition nau de tempus, ora antibitzada, chi benit innanti a cunfrontu de un'àtera calesiògiat ora de sa die, ma mescamente nau de su mengianu cantu prima po s'ora chi si costumat a si ndhe pesare / min. chitzixedhu = su mengianu a bonora, chito meda, chito chito Synonyms e antonyms cisso | ctr. trigadiu, taldu Idioms csn: chito chito = a chitzi meda; in chitzi = a su chitzi; chitzi mannu = chito meda; a parte de chitzu = candho comintzat a èssere chito, su manzanu, chito etotu Sentences aisetade, tantu est chito! ◊ mi parit chitzixedhu, ancora! ◊ poburitu de mei, chi seu ghimallendi de chitzi mannu fintzas a merí! ◊ bae como, gai torras chito ◊ istasero mi che corco chito ca manzanu peso a sas bàtoro ◊ est arribbau chitzi chitzi, cumentzendi a fai arboris ◊ che semus essidos chito chito a múrghere sa robba 2. fint móvidos su chito ◊ andas dónnia chitzi a iscurtai sa missa ◊ mammai est pesada de chitzi mannu ◊ Antoni cussu chitzi ci fiat essiu po andai a cassa ◊ issu partit a su chitzu po andai a su sartu 3. una manzana chita che la ponzei currendhe in su casifíciu Surnames and Proverbs prb: si cheres vívere sanu pesa chito su manzanu Scientific Terminology sdi Etymon ltn. cito/citius Translations French de bonne heure, tôt English early Spanish pronto Italian prèsto, di buonóra German früh.

chighinàrzu , agt Definition chi istat imbuscinau in su chinisu, totu brutu de chinisu Synonyms e antonyms chighineri, chijinalzu Etymon srd. Translations French sale de cendre (ou couvert) English ashy Spanish ceniciento Italian ceneróso German mit Asche bedeckt.

chíma , nf, nm: chimu 1, cima Definition su coromedhu de is matas, is partes prus artas o prus atesu de su truncu de is matas (e po cussu fintzes is prus fines e modhes); genia de candhelita chi bogant is erbas ue apustis faent su frore, ma pruschetotu is litos betzos (Hyoseris radiata, itl. radicchio selvatico)/ cima de làtia, de gureu, de indívia, de càuli Synonyms e antonyms cimixedha, coma, coramedhu, frandha 1, puntioledha, rampu / síriu Sentences sas àrbures faghent su frutu in chimas ◊ in sas chimas sos puzones godint gioghitendhe ◊ su cardu, sa latuca, sa tzicória sunt boghendhe sa chima ◊ candho sas erbas bogant sa chima sunt apunta a fàghere su fiore ◊ fit cun su chimu de s'olia che columba ◊ su bentu movet sos chimos de sas matas 2. in beranu essit sa chima ◊ sos pisedhos essiant a chima, unu tempus: como no cherent mancu tzoculates! Scientific Terminology rbr Etymon ltn. cima Translations French bout tendre et mince des plantes et de certaines herbes English cyme Spanish cogollo Italian punta tènera e sottile delle piante, gètto di alcune èrbe German Trieb, Sproß.

chinnída, chínnidha , nf: cinnia, cinnida Definition móvia de is ogos, ma fintzes de una css. parte de sa carena coment'e in s'idea de fàere calecuna cosa Synonyms e antonyms acínnidu, móida, tzinnida / chínnita, cinnita Sentences inoraona, ajó, ischida: apena apena a sa boghe supentis, betas su túnciu ma… mancu una chinnida faghes! ◊ at fatu una chínnida de conca ◊ s'uricra mi est drinnendhe e apo a chínnidhas s'ocru ◊ de ogu una cinnia si potzu ti fatzu Etymon srd. Translations French signe, cligner de l'oeil English nod, wink Spanish seña, ademán (m) Italian cénno, mòssa German Wink.