addaenànte, addaenànti , avb, prep: addainanti, addainnantis, addananti, addenanti, addiannantis, adenantis, daenante Definitzione logu: ue si abbàidat; tempus: avb. tempus apustis, su chi depet o depiat bènnere, prep. innantis, tempus innantis / addainanti meu, tou, sou = prus a innantis de a mimi, de tui, de issu; prus addainanti, tempus addainanti = itl. in séguito Sinònimos e contràrios ananti / innantis | ctr. addaesegus, aissegus, incuadas Frases candho caminas abbàida addainanti ◊ su logu chi naras tue ch'est addainanti: no bi semus galu assupridos 2. abbaidaiant addainanti de a issos ◊ prego imbenujadu addainanti a s'altare ◊ addenanti a sos ojos mi est passada che istinchidha de fogu ◊ addainanti meu no bi cherzo a neune ◊ s'imbenujeit addananti sou ◊ nàralis chi benzant addaenante meu! 3. custu l'at nadu addainnantis de mòrrere ◊ a tempus addainanti faghimus custu puru Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu en avant, avant Ingresu ahead Ispagnolu adelante Italianu avanti Tedescu vorn, später (Adv.), vor (Präp.).

aggangrenadúra , nf Definitzione su cangrenare, su mòrrere de sa carre pudrigandho, faendho in matéria; su inteterare chi si faet po su fritu Sinònimos e contràrios cangrena / cancaramentu Terminologia iscientìfica mld Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu gangrène, rigidité Ingresu gangrene, stiffness deriving from an excess of cold Ispagnolu gangrena, entumecimiento Italianu cancrèna, rigidità articolare da fréddo Tedescu Brand, vor Kälte gestarrte Gelenke.

alloloinài , vrb Sinònimos e contràrios atolondrai Tradutziones Frantzesu monter à la tête, étourdir Ingresu to befuddle, to stun by sleep, by sun Ispagnolu aturdir el vino, el sueño, el sol Italianu stordire col vino, dal sónno, dal sóle Tedescu durch Wein, vor Schlaf oder Sonne betäubt sein.

alluscài , vrb: alluscare Definitzione fàere luscu, tzurpu in sensu morale puru, no bíere o cumprèndhere prus nudha de sa gana o disígiu de calecuna cosa (mescamente de fémina o de ómine) e fintzes po su bufóngiu a tropu; a logos, fintzes atzitzare is canes, pigare a boghes, alliare a ccn. Sinònimos e contràrios alluscorare, inganatzire, insutzuligai, suare / alliare Frases dónnia borta chi intendit sa boxi de issa dhu fait alluscai 2. su cane de catza, alluscadu, si at mannigadu su puzone chi at buscadu ◊ si li sunt alluscados sos canes no resessiat a si los catzare! ◊ a sa pitzinna si li est alluscadu su babbu e che l'at fata torrare a domo Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu aveugler Ingresu to blind Ispagnolu cegar (una pasión) Italianu allampare, accecare per passióne amorósa Tedescu vor leidenschaftliche Liebe blind werden.

anànti , avb, prep, nm: aranti, anati Definitzione sa bandha o su logu a ue si abbàidat Sinònimos e contràrios ainnanti, anta, daenante, dessananti | ctr. addaisegus, aissegus, apabas Maneras de nàrrere csn: ananti miu (mia), tuu (tua), suu (sua), insoru = in dainanti meu, tou, sou, issoro; pannu o pedhi de a. = zenia de fardita chi sos ómines si ponent intrada in trugu pro fàghere triballos a manera de no s'imbrutare Frases depeus castiai apabas puru e no aranti isceti! ◊ fut sétziu in d-una mesa pagu firma cun totu is paperis ananti ◊ at ghetau is manus ananti po no arrui a faci in terra ◊ mancu mi saludis si ti passu ananti! 2. abarru cun bosatrus ananti de fogu ◊ is arrúndilis funt ananti de is fentanas ◊ sa cora passat aranti de s'enna mia! ◊ is pópulus de sa Terra s'ingenugant ananti bostu 3. essiminci de s'aranti e no nci torrist! ◊ baidinci de aranti miu! ◊ baidindi de s'ananti mia! Tradutziones Frantzesu devant Ingresu ahead Ispagnolu delante Italianu dinanzi, davanti Tedescu vorn, vor, gegenüber, Vorderteil.

antiànnu , avb: antziannu Definitzione como duos annos, s'annu innanti de s'úrtimu annu passau Terminologia iscientìfica tpc Ètimu ltn. anteannum Tradutziones Frantzesu il y a deux ans Ingresu two years ago Ispagnolu hace dos años, anteantaño Italianu due anni fa Tedescu vor zwei Jahren.

assímas , avb Definitzione prus a totu Sinònimos e contràrios mascamente, prusatotu Frases assimas a mengianu dhi fait mali a is gangas, si abbóxinat Tradutziones Frantzesu spécialement Ingresu especially Ispagnolu sobre todo Italianu specialménte, soprattutto Tedescu vor allem.

bòmbere , vrb Definitzione caciare, torrare de s'istògomo sa cosa chi unu at papau, nau fintzes in su sensu de bogare cosa meda; èssere a conos, àere gana de caciare; orròschere a unu; pagare o prànghere po su male fatu: s'impreat prus che àteru a pps. (bómbidu, bómbiu) o a inf. / bòmberenche su frocu de s'ànima = catzàrendhe sos ogros, caciaindi totu Sinònimos e contràrios arrevesciai, bombare, bombitai, butare, caciae, gòmbere, istercorare / marigai Frases est a cónios e comintzandhe a bòmbere ◊ sa miniera aiat incomintzatu a bòmbere abba chi s'aiat piligatu rocas, funnos e donzi cosa ch'imbeniat ◊ ambos duos si aiant apompiatu su chi nche aiat bómbitu su frastinzu 2. como los apo bómbidos custos argas de muntonarzu chi no ischint fàghere àteru si no dare ifadu a s'àteru! 3. addaghi mi che segas ben'ene sa passéntzia che la bombes totu a una bia! Ètimu ltn. vomere Tradutziones Frantzesu vomir, avoir du dégoût pour… Ingresu to vomit, to loathe sthg Ispagnolu vomitar Italianu vomitare, avére qlc. a nàusea Tedescu brechen, vor etwas Ekel empfinden.

cantazàre , vrb Sinònimos e contràrios mulmutare Tradutziones Frantzesu chantonner Ingresu to chant Ispagnolu tararear Italianu cantilenare Tedescu eintönig vor sich hinsingen.

dàe , prep: dai, dea 1 Definitzione foedhu chi si ponet ananti de númenes o pronúmenes prus che àteru inditandho s'idea de istesiare, de fàere diferéntzia (de logu e de tempus), o fintzes po inditare sa càusa / a dae Deus chi… = gràtzias a Deus chi… Sinònimos e contràrios de Frases istesiadebboche dae a mie! ◊ andhadebboche da'inoghe! ◊ dae candho che sezis? ◊ custa est cosa chi si guastat dae oe a cras ◊ da'ite si l'ant leada a si brigare? ◊ dea innoghe che depes istupare! ◊ is margianes nessunu che dhos bogat dea sa tana ◊ seo dea sèmpere amante de sa cultura sarda ◊ calecunu amigu benit dea foras ◊ issu benit dea duas a tres bortas a s'annu ◊ Nighele est grave, est dae mòrrere oe a mòrrere cras! 2. dae pisedhu a pisedha no si ndhe cumprendhet nudha! 3. a dae Deus chi sunt bibos…: no fit istau pejus si aiant àpiu bisonzu de su trapiantu? 4. est mortu dai su dispiaghere Ètimu ltn. de ab Tradutziones Frantzesu de Ingresu to, from Ispagnolu de Italianu da Tedescu von, aus, vor.

daenànte, daennàntis , avb, prep, nm: addaenanti, dainanti, dainnantis, danantis, denante, denanti, denantis, diannanti, dienanti Definitzione sa bandha a ue unu (o una cosa) est abbaidandho; s'impreat fintzes coment’e númene, sa parte a cara a ue si abbàidat / a daennantis meu, tou, sou, nostru, bostru, issoro, o fintzes danantis mia, tua, sua = prus a innantis de a mimi, de tui, de issu e gai; in dainanti meu = ananti a mimi, ananti miu Sinònimos e contràrios ainnanti, ananti | ctr. daesecus Frases unu lèpore currenne mi colat in daennantis ◊ apenas si l'at bidu denante si l'at abbratzadu ◊ sa zente chi est denante intendhet totu ◊ so a diannanti tou 2. azis bidu cantu est denanti bostru sutzedidu? ◊ su fizu si est postu daenante a su babbu ◊ issu, istratzulau e brutu, si est ergunzau in dienanti de cudha pipia bene mudada (S.Carta)◊ l'isco ca l'at nadu in dainanti meu ◊ non vos depides acucare in dainnantis issoro!◊ at postu totu a diannanti sou 3. sas ancas de dainanti de un'animale, sa rodas de dainanti de una màchina Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu devant Ingresu in front (of), front Ispagnolu delante Italianu davanti Tedescu vorn, gegenüber, vor.

dinnànti, dinnàntis , avb Definitzione die innanti, die prima de una calesiògiat die, ma mescamente sa die innanti de gianteris, torrandho agoa cun is dies, tres a oe, chentza de contare oe: oe, deris, gianteris, dinnanti / dinnantis ariseru = gianteris Sinònimos e contràrios | ctr. barigadu Frases sos pisedhos sunt torrados a zogare prus inganidos de su dinnanti 2. in su giornali de dinnantis ariseru un'articulista at nau chi innòi cantànt is cantantis mannus Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu il y a trois jours Ingresu three days ago Ispagnolu hace tres días Italianu tre giórni fà Tedescu vor drei Tage.

frusitài , vrb Definitzione istare a frusitu Sinònimos e contràrios afruschiare, fruscidare, frusiai, muizare, sulietai, sulitai Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu siffloter Ingresu to whistle Ispagnolu silbar Italianu fischiettare Tedescu vor sich hin pfeifen.

innànte, innànti , avb, prep: innantis, innatis, nantis Definitzione tempus (o fintzes tretu, logu) antibitzau, prus avantzau a cufrontu de un'àteru: si narat fintzes in su sensu de prus importu Sinònimos e contràrios dinnantis, ennantis | ctr. posca Maneras de nàrrere csn: est i., est bénnidu i. meu (e miu), tou (e tuu), sou (e suu), nostru, bostru, issoro; èssere innantis (nadu de ccs. cosa) = àere prus importu, tocare o àere diritu a carchi cosa Frases innantis at triballadu e poscas si est pasadu ◊ de como innantis faghimus menzus ◊ ant fatu totu sa die innantis ◊ sa terra si li fit abberta innantis lassèndhelu in s'oru de un'ispéntumu ◊ bi so innantis deo: como tocat a mie a intrare a su dutore ca fia inoghe a candho ses bénnidu tue! 2. dies innantis de oe za l'ischias chi no tenias ne bene e ne zente ◊ àteros innantis miu che sont rutos in sa pradera! ◊ mandho innanti de a tie su missu meu pro ammanitzare s'istrada addananti tou ◊ sa terra bi fut innanti nostru 3. in su mentras chi isse fit ghindhadu insegus, sa vida aiat sighidu a andhare a innantis ◊ como istúdia, no est innantis a zogare! ◊ bae a fàghere sa faina, bae, no est innantis a ti ch'essire a ziru! 4. beni e azua inoghe, no est innanti a ti sere a lèzere su giornale! ◊ pro su mannu, su triballu est innanti de su zogu! Ètimu ltn. in ante Tradutziones Frantzesu avant Ingresu before Ispagnolu antes Italianu prima Tedescu bevor, vor.

iscrúfulu , nm Definitzione su iscrufulare Sinònimos e contràrios cróchidu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu éclatement d'une bagarre Ingresu burst of laughter Ispagnolu estallido de risa Italianu scòppio, bòtto di risa Tedescu vor Lachen platzen.

mascamènte, mascamènti , avb: mascamenti, mescalimente, mescamente, mescamenta, mescomente Definitzione prus che àteru, bolet nàrrere po su prus, su prus de is bortas Sinònimos e contràrios assimas, mascas, prusatotu Frases sos cadhos, sos boes, mescamente in s'istiu, si moent meda ca sa musca no los dassat in pasu ◊ no sunt totus de un'idea ebbia, mescalimente cudhos coturones chi ant preparadu sos binos noos Tradutziones Frantzesu surtout, spécialement Ingresu especially Ispagnolu sobre todo, en especial Italianu soprattutto, massimaménte, specialménte Tedescu vor allem.

orchidàre , vrb: orchitare, orghidare Definitzione abboghinare, pesare a tzérrios, a órchidos, po dolore o dannu mannu Sinònimos e contràrios abbochinare, abboigare, addolimai, berchidai, iscramorai Frases luego torraiat a orchitare comente fachent sos tzecos Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu crier de douleur Ingresu to howl with pain Ispagnolu gritar por el dolor Italianu urlare di dolóre Tedescu vor Schmerzen schreien.

pertzípu , avb: pretzipu Sinònimos e contràrios assimas, mascamente, mesche, prusatotu Frases in féminas no b'at it'e fidare, pertzipu in sas bajanas de como ◊ sa limba sarda est s'anedhu de unione tra totu sos sardos e pertzipu pro cudhos chi sunt disterrados ◊ su bantu pretzipu andhat a sos pisedhos chi bi ant postu aficu (A.Zoroddu) Tradutziones Frantzesu spécialement Ingresu especially Ispagnolu especialmente Italianu specialménte Tedescu insbesondere, vor allem, hauptsächlich.

prusatótu, pruscatótu, pruschetótu , avb Definitzione prus a totu, che totu: prus chi no po àteru Sinònimos e contràrios assimas, mascamente, mesche, pertzipu Tradutziones Frantzesu surtout Ingresu above all Ispagnolu sobre todo Italianu soprattutto Tedescu vor allem, über alles, insbesondere.

«« Torra a chircare