addaenànte, addaenànti , avb, prep: addainanti,
addainnantis,
addananti,
addenanti,
addiannantis,
adenantis,
daenante Definition
logu: ue si abbàidat; tempus: avb. tempus apustis, su chi depet o depiat bènnere, prep. innantis, tempus innantis / addainanti meu, tou, sou = prus a innantis de a mimi, de tui, de issu; prus addainanti, tempus addainanti = itl. in séguito
Synonyms e antonyms
ananti
/
innantis
| ctr.
addaesegus,
aissegus,
incuadas
Sentences
candho caminas abbàida addainanti ◊ su logu chi naras tue ch'est addainanti: no bi semus galu assupridos
2.
abbaidaiant addainanti de a issos ◊ prego imbenujadu addainanti a s'altare ◊ addenanti a sos ojos mi est passada che istinchidha de fogu ◊ addainanti meu no bi cherzo a neune ◊ s'imbenujeit addananti sou ◊ nàralis chi benzant addaenante meu!
3.
custu l'at nadu addainnantis de mòrrere ◊ a tempus addainanti faghimus custu puru
Etymon
srd.
Translations
French
en avant,
avant
English
ahead
Spanish
adelante
Italian
avanti
German
vorn,
später (Adv.),
vor (Präp.).
aggangrenadúra , nf Definition
su cangrenare, su mòrrere de sa carre pudrigandho, faendho in matéria; su inteterare chi si faet po su fritu
Synonyms e antonyms
cangrena
/
cancaramentu
Scientific Terminology
mld
Etymon
srd.
Translations
French
gangrène,
rigidité
English
gangrene,
stiffness deriving from an excess of cold
Spanish
gangrena,
entumecimiento
Italian
cancrèna,
rigidità articolare da fréddo
German
Brand,
vor Kälte gestarrte Gelenke.
alloloinài , vrb Synonyms e antonyms
atolondrai
Translations
French
monter à la tête,
étourdir
English
to befuddle,
to stun by sleep,
by sun
Spanish
aturdir el vino,
el sueño,
el sol
Italian
stordire col vino,
dal sónno,
dal sóle
German
durch Wein,
vor Schlaf oder Sonne betäubt sein.
alluscài , vrb: alluscare Definition
fàere luscu, tzurpu in sensu morale puru, no bíere o cumprèndhere prus nudha de sa gana o disígiu de calecuna cosa (mescamente de fémina o de ómine) e fintzes po su bufóngiu a tropu; a logos, fintzes atzitzare is canes, pigare a boghes, alliare a ccn.
Synonyms e antonyms
alluscorare,
inganatzire,
insutzuligai,
suare
/
alliare
Sentences
dónnia borta chi intendit sa boxi de issa dhu fait alluscai
2.
su cane de catza, alluscadu, si at mannigadu su puzone chi at buscadu ◊ si li sunt alluscados sos canes no resessiat a si los catzare! ◊ a sa pitzinna si li est alluscadu su babbu e che l'at fata torrare a domo
Etymon
srd.
Translations
French
aveugler
English
to blind
Spanish
cegar (una pasión)
Italian
allampare,
accecare per passióne amorósa
German
vor leidenschaftliche Liebe blind werden.
anànti , avb, prep, nm: aranti,
anati Definition
sa bandha o su logu a ue si abbàidat
Synonyms e antonyms
ainnanti,
anta,
daenante,
dessananti
| ctr.
addaisegus,
aissegus,
apabas
Idioms
csn:
ananti miu (mia), tuu (tua), suu (sua), insoru = in dainanti meu, tou, sou, issoro; pannu o pedhi de a. = zenia de fardita chi sos ómines si ponent intrada in trugu pro fàghere triballos a manera de no s'imbrutare
Sentences
depeus castiai apabas puru e no aranti isceti! ◊ fut sétziu in d-una mesa pagu firma cun totu is paperis ananti ◊ at ghetau is manus ananti po no arrui a faci in terra ◊ mancu mi saludis si ti passu ananti!
2.
abarru cun bosatrus ananti de fogu ◊ is arrúndilis funt ananti de is fentanas ◊ sa cora passat aranti de s'enna mia! ◊ is pópulus de sa Terra s'ingenugant ananti bostu
3.
essiminci de s'aranti e no nci torrist! ◊ baidinci de aranti miu! ◊ baidindi de s'ananti mia!
Translations
French
devant
English
ahead
Spanish
delante
Italian
dinanzi,
davanti
German
vorn,
vor,
gegenüber,
Vorderteil.
antiànnu , avb: antziannu Definition
como duos annos, s'annu innanti de s'úrtimu annu passau
Scientific Terminology
tpc
Etymon
ltn.
anteannum
Translations
French
il y a deux ans
English
two years ago
Spanish
hace dos años,
anteantaño
Italian
due anni fa
German
vor zwei Jahren.
assímas , avb Definition
prus a totu
Synonyms e antonyms
mascamente,
prusatotu
Sentences
assimas a mengianu dhi fait mali a is gangas, si abbóxinat
Translations
French
spécialement
English
especially
Spanish
sobre todo
Italian
specialménte,
soprattutto
German
vor allem.
bòmbere , vrb Definition
caciare, torrare de s'istògomo sa cosa chi unu at papau, nau fintzes in su sensu de bogare cosa meda; èssere a conos, àere gana de caciare; orròschere a unu; pagare o prànghere po su male fatu: s'impreat prus che àteru a pps. (bómbidu, bómbiu) o a inf. / bòmberenche su frocu de s'ànima = catzàrendhe sos ogros, caciaindi totu
Synonyms e antonyms
arrevesciai,
bombare,
bombitai,
butare,
caciae,
gòmbere,
istercorare
/
marigai
Sentences
est a cónios e comintzandhe a bòmbere ◊ sa miniera aiat incomintzatu a bòmbere abba chi s'aiat piligatu rocas, funnos e donzi cosa ch'imbeniat ◊ ambos duos si aiant apompiatu su chi nche aiat bómbitu su frastinzu
2.
como los apo bómbidos custos argas de muntonarzu chi no ischint fàghere àteru si no dare ifadu a s'àteru!
3.
addaghi mi che segas ben'ene sa passéntzia che la bombes totu a una bia!
Etymon
ltn.
vomere
Translations
French
vomir,
avoir du dégoût pour…
English
to vomit,
to loathe sthg
Spanish
vomitar
Italian
vomitare,
avére qlc. a nàusea
German
brechen,
vor etwas Ekel empfinden.
cantazàre , vrb Synonyms e antonyms
mulmutare
Translations
French
chantonner
English
to chant
Spanish
tararear
Italian
cantilenare
German
eintönig vor sich hinsingen.
dàe , prep: dai,
dea 1 Definition
foedhu chi si ponet ananti de númenes o pronúmenes prus che àteru inditandho s'idea de istesiare, de fàere diferéntzia (de logu e de tempus), o fintzes po inditare sa càusa / a dae Deus chi… = gràtzias a Deus chi…
Synonyms e antonyms
de
Sentences
istesiadebboche dae a mie! ◊ andhadebboche da'inoghe! ◊ dae candho che sezis? ◊ custa est cosa chi si guastat dae oe a cras ◊ da'ite si l'ant leada a si brigare? ◊ dea innoghe che depes istupare! ◊ is margianes nessunu che dhos bogat dea sa tana ◊ seo dea sèmpere amante de sa cultura sarda ◊ calecunu amigu benit dea foras ◊ issu benit dea duas a tres bortas a s'annu ◊ Nighele est grave, est dae mòrrere oe a mòrrere cras!
2.
dae pisedhu a pisedha no si ndhe cumprendhet nudha!
3.
a dae Deus chi sunt bibos…: no fit istau pejus si aiant àpiu bisonzu de su trapiantu?
4.
est mortu dai su dispiaghere
Etymon
ltn.
de ab
Translations
French
de
English
to,
from
Spanish
de
Italian
da
German
von,
aus,
vor.
daenànte, daennàntis , avb, prep, nm: addaenanti,
dainanti,
dainnantis,
danantis,
denante,
denanti,
denantis,
diannanti,
dienanti Definition
sa bandha a ue unu (o una cosa) est abbaidandho; s'impreat fintzes coment’e númene, sa parte a cara a ue si abbàidat / a daennantis meu, tou, sou, nostru, bostru, issoro, o fintzes danantis mia, tua, sua = prus a innantis de a mimi, de tui, de issu e gai; in dainanti meu = ananti a mimi, ananti miu
Synonyms e antonyms
ainnanti,
ananti
| ctr.
daesecus
Sentences
unu lèpore currenne mi colat in daennantis ◊ apenas si l'at bidu denante si l'at abbratzadu ◊ sa zente chi est denante intendhet totu ◊ so a diannanti tou
2.
azis bidu cantu est denanti bostru sutzedidu? ◊ su fizu si est postu daenante a su babbu ◊ issu, istratzulau e brutu, si est ergunzau in dienanti de cudha pipia bene mudada (S.Carta)◊ l'isco ca l'at nadu in dainanti meu ◊ non vos depides acucare in dainnantis issoro!◊ at postu totu a diannanti sou
3.
sas ancas de dainanti de un'animale, sa rodas de dainanti de una màchina
Etymon
srd.
Translations
French
devant
English
in front (of),
front
Spanish
delante
Italian
davanti
German
vorn,
gegenüber,
vor.
dinnànti, dinnàntis , avb Definition
die innanti, die prima de una calesiògiat die, ma mescamente sa die innanti de gianteris, torrandho agoa cun is dies, tres a oe, chentza de contare oe: oe, deris, gianteris, dinnanti / dinnantis ariseru = gianteris
Synonyms e antonyms
| ctr.
barigadu
Sentences
sos pisedhos sunt torrados a zogare prus inganidos de su dinnanti
2.
in su giornali de dinnantis ariseru un'articulista at nau chi innòi cantànt is cantantis mannus
Etymon
srd.
Translations
French
il y a trois jours
English
three days ago
Spanish
hace tres días
Italian
tre giórni fà
German
vor drei Tage.
frusitài , vrb Definition
istare a frusitu
Synonyms e antonyms
afruschiare,
fruscidare,
frusiai,
muizare,
sulietai,
sulitai
Etymon
srd.
Translations
French
siffloter
English
to whistle
Spanish
silbar
Italian
fischiettare
German
vor sich hin pfeifen.
innànte, innànti , avb, prep: innantis,
innatis,
nantis Definition
tempus (o fintzes tretu, logu) antibitzau, prus avantzau a cufrontu de un'àteru: si narat fintzes in su sensu de prus importu
Synonyms e antonyms
dinnantis,
ennantis
| ctr.
posca
Idioms
csn:
est i., est bénnidu i. meu (e miu), tou (e tuu), sou (e suu), nostru, bostru, issoro; èssere innantis (nadu de ccs. cosa) = àere prus importu, tocare o àere diritu a carchi cosa
Sentences
innantis at triballadu e poscas si est pasadu ◊ de como innantis faghimus menzus ◊ ant fatu totu sa die innantis ◊ sa terra si li fit abberta innantis lassèndhelu in s'oru de un'ispéntumu ◊ bi so innantis deo: como tocat a mie a intrare a su dutore ca fia inoghe a candho ses bénnidu tue!
2.
dies innantis de oe za l'ischias chi no tenias ne bene e ne zente ◊ àteros innantis miu che sont rutos in sa pradera! ◊ mandho innanti de a tie su missu meu pro ammanitzare s'istrada addananti tou ◊ sa terra bi fut innanti nostru
3.
in su mentras chi isse fit ghindhadu insegus, sa vida aiat sighidu a andhare a innantis ◊ como istúdia, no est innantis a zogare! ◊ bae a fàghere sa faina, bae, no est innantis a ti ch'essire a ziru!
4.
beni e azua inoghe, no est innanti a ti sere a lèzere su giornale! ◊ pro su mannu, su triballu est innanti de su zogu!
Etymon
ltn.
in ante
Translations
French
avant
English
before
Spanish
antes
Italian
prima
German
bevor,
vor.
iscrúfulu , nm Definition
su iscrufulare
Synonyms e antonyms
cróchidu
Etymon
srd.
Translations
French
éclatement d'une bagarre
English
burst of laughter
Spanish
estallido de risa
Italian
scòppio,
bòtto di risa
German
vor Lachen platzen.
mascamènte, mascamènti , avb: mascamenti,
mescalimente,
mescamente,
mescamenta,
mescomente Definition
prus che àteru, bolet nàrrere po su prus, su prus de is bortas
Synonyms e antonyms
assimas,
mascas,
prusatotu
Sentences
sos cadhos, sos boes, mescamente in s'istiu, si moent meda ca sa musca no los dassat in pasu ◊ no sunt totus de un'idea ebbia, mescalimente cudhos coturones chi ant preparadu sos binos noos
Translations
French
surtout,
spécialement
English
especially
Spanish
sobre todo,
en especial
Italian
soprattutto,
massimaménte,
specialménte
German
vor allem.
orchidàre , vrb: orchitare,
orghidare Definition
abboghinare, pesare a tzérrios, a órchidos, po dolore o dannu mannu
Synonyms e antonyms
abbochinare,
abboigare,
addolimai,
berchidai,
iscramorai
Sentences
luego torraiat a orchitare comente fachent sos tzecos
Etymon
srd.
Translations
French
crier de douleur
English
to howl with pain
Spanish
gritar por el dolor
Italian
urlare di dolóre
German
vor Schmerzen schreien.
pertzípu , avb: pretzipu Synonyms e antonyms
assimas,
mascamente,
mesche,
prusatotu
Sentences
in féminas no b'at it'e fidare, pertzipu in sas bajanas de como ◊ sa limba sarda est s'anedhu de unione tra totu sos sardos e pertzipu pro cudhos chi sunt disterrados ◊ su bantu pretzipu andhat a sos pisedhos chi bi ant postu aficu (A.Zoroddu)
Translations
French
spécialement
English
especially
Spanish
especialmente
Italian
specialménte
German
insbesondere,
vor allem,
hauptsächlich.
prusatótu, pruscatótu, pruschetótu , avb Definition
prus a totu, che totu: prus chi no po àteru
Synonyms e antonyms
assimas,
mascamente,
mesche,
pertzipu
Translations
French
surtout
English
above all
Spanish
sobre todo
Italian
soprattutto
German
vor allem,
über alles,
insbesondere.