addaenànte, addaenànti , avb, prep: addainanti, addainnantis, addananti, addenanti, addiannantis, adenantis, daenante Definitzione logu: ue si abbàidat; tempus: avb. tempus apustis, su chi depet o depiat bènnere, prep. innantis, tempus innantis / addainanti meu, tou, sou = prus a innantis de a mimi, de tui, de issu; prus addainanti, tempus addainanti = itl. in séguito Sinònimos e contràrios ananti / innantis | ctr. addaesegus, aissegus, incuadas Frases candho caminas abbàida addainanti ◊ su logu chi naras tue ch'est addainanti: no bi semus galu assupridos 2. abbaidaiant addainanti de a issos ◊ prego imbenujadu addainanti a s'altare ◊ addenanti a sos ojos mi est passada che istinchidha de fogu ◊ addainanti meu no bi cherzo a neune ◊ s'imbenujeit addananti sou ◊ nàralis chi benzant addaenante meu! 3. custu l'at nadu addainnantis de mòrrere ◊ a tempus addainanti faghimus custu puru Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu en avant, avant Ingresu ahead Ispagnolu adelante Italianu avanti Tedescu vorn, später (Adv.), vor (Präp.).

ainnànti, ainnàntis , avb Definitzione inditat logu a ue unu est abbaidandho; tempus antibitzau a paragone de un’àteru / leae ainnanti a ccn = antibitzaresiche, colarecheli prus addainanti Sinònimos e contràrios ananti, daenante / innante | ctr. apabas / apusti Frases pensamentosu mi apunto in su caminu candho mi rujas ainnanti, pitzinna ◊ tui costumas ca ti bolis ainnantis in prus de unu divagu 2. ainnanti mi ndi lassu segai su tzugu, po fai una cosa de aici! ◊ cussos funt assumancus chimbanta annos ainnanti nostu Terminologia iscientìfica tpc Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu devant, avant Ingresu before Ispagnolu delante, antes Italianu davanti, prima Tedescu vorn, vorher.

àntes , prep: antis Sinònimos e contràrios prima Frases antes de si fàchere iscuru su chelu fint dormendhe ◊ antis de rúghere mortu, cherrer dia chi sa voche mea de s'universu tochet donni vena chi si nutrit de amore e libbertade (T.Cherchi) Ètimu ltn. ante Tradutziones Frantzesu avant Ingresu before Ispagnolu antes Italianu prima Tedescu vorher.

antòras , avb Definitzione un'iscuta a como, pag'ora innanti Sinònimos e contràrios comogomo, issara, tandhodandho Frases gei no as a fai cumenti as fatu antoras cun s’ollu de rícinu?! Tradutziones Frantzesu juste avant, je viens de… Ingresu a short time ago Ispagnolu hace poco Italianu poco fà Tedescu eben.

bàsciu 2 , cng Definitzione genia de foedhu chi giaet un'idea de tempus e cun chi o de aunit duas propositziones ponendho unu límite a s'àtera (chi negat semper)/ bàsciu de… (ora) = avb. de tempus Sinònimos e contràrios innantis Frases bàsciu chi faint su giru de totu sa bidha, no amegant de ndi torrai (A.Garau)◊ cudhu no podiat acetai bàsciu de dhu nai a sa mulleri ◊ bàsciu de si cojai no crocant impari ◊ no camminu bàsciu chi mi pàsiu 2. bàsciu de is otu no torrant a domu Tradutziones Frantzesu avant de… ne Ingresu before ahead… not Ispagnolu antes de… no a no ser que… no Italianu prima di… non, se non… non Tedescu bevor…, nicht.

innànte, innànti , avb, prep: innantis, innatis, nantis Definitzione tempus (o fintzes tretu, logu) antibitzau, prus avantzau a cufrontu de un'àteru: si narat fintzes in su sensu de prus importu Sinònimos e contràrios dinnantis, ennantis | ctr. posca Maneras de nàrrere csn: est i., est bénnidu i. meu (e miu), tou (e tuu), sou (e suu), nostru, bostru, issoro; èssere innantis (nadu de ccs. cosa) = àere prus importu, tocare o àere diritu a carchi cosa Frases innantis at triballadu e poscas si est pasadu ◊ de como innantis faghimus menzus ◊ ant fatu totu sa die innantis ◊ sa terra si li fit abberta innantis lassèndhelu in s'oru de un'ispéntumu ◊ bi so innantis deo: como tocat a mie a intrare a su dutore ca fia inoghe a candho ses bénnidu tue! 2. dies innantis de oe za l'ischias chi no tenias ne bene e ne zente ◊ àteros innantis miu che sont rutos in sa pradera! ◊ mandho innanti de a tie su missu meu pro ammanitzare s'istrada addananti tou ◊ sa terra bi fut innanti nostru 3. in su mentras chi isse fit ghindhadu insegus, sa vida aiat sighidu a andhare a innantis ◊ como istúdia, no est innantis a zogare! ◊ bae a fàghere sa faina, bae, no est innantis a ti ch'essire a ziru! 4. beni e azua inoghe, no est innanti a ti sere a lèzere su giornale! ◊ pro su mannu, su triballu est innanti de su zogu! Ètimu ltn. in ante Tradutziones Frantzesu avant Ingresu before Ispagnolu antes Italianu prima Tedescu bevor, vor.

príma 1 , avb, prep: primma 1, primmu 1, primu 1, primus Definitzione ora o tempus innanti Sinònimos e contràrios innanti, premaria | ctr. acoa, apustis, posca Maneras de nàrrere csn: prima meu, tou, sou, e gai, prima de a mie, de a tie, de isse = innanti meu, innanti tou, sou; èssere a chie faghet prima = fai a chini si acudit; a tota prima = a sas primas, su primu tempus, sas primas bortas; a primu = innantis; sa dí primu = sa die innantis Frases a Pasca, cun sas préigas de sos seros primmu, si ammentat sa passione de Gesugristu ◊ apo cufessadu po no torrare a sa vida de primu ◊ cussu faghet prima a corpare chi no a li nàrrere sa cosa, a su pisedhu ◊ babbu e mamma funta torraus duas personas coment'e prima ◊ as a istai mellus de prima ◊ seu arribbau prima dèu ◊ su chi faedhat a primmu faghet sa cosa ◊ est torrau che primmu ◊ sa piciochedha est torrada sana comenti fut primus ◊ fia minoredhu candho a primmu mi ant batidu a innoghe 2. primmu de si che aviare li tocheit sa manu ◊ nois faghimus prima de a tie ◊ as connotu s'iscritura piús de vint'annos prima meu ◊ no ti che andhes prima de s'ora! ◊ issa si fut morta prima mera de issu ◊ un'ora primmu de iscurigare ◊ mai fit arrivida gai chito primu de tandho ◊ no ti l'apo nadu primmu de como ◊ move primmu chi ti che passet s'istajone! ◊ sa zente ch'est partida primu tou ◊ primu tuu est benida un'àtera picioca ◊ s'arveghe si ndh'est abbizada primu nostru de su tempus ◊ cudhus fiant arribbaus primu nostu a s'avantzamentu 3. a tota prima, no ndhe cherfeit s'intesa Ètimu ltn. prima Tradutziones Frantzesu avant Ingresu before Ispagnolu antes Italianu prima Tedescu vorher, früher, zuvor, erst, zuerst.

primedótu , avb Definitzione innanti de totu, prima cosa, prus importante Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu avant tout Ingresu first of all Ispagnolu antes que nada Italianu anzitutto Tedescu zunächst.

trubàre , vrb: trubbare, truvare, turbare, turvare Definitzione fàere andhare, apretare po andhare (nau pruschetotu po is animales, ma fintzes po gente pigada coment’e animales, chentza arrispetu); portare su bestiàmene de una pastura a s'àtera; fàere essire a pígiu sa fera in cassa, fintzes su pische po piscare, istesiare, fàere istesiare, fintzes solu andhare; prnl. afracai, su si betare cun fortza contra a ccn. a iscúdere, mossigare, atumbare, incorrare o fàere àteru de male; nau in cobertantza de s'ómine, de su mascu, cobèrrere; fintzes nàrrere o atuare una cosa a unu candho no dha faet po su pagu interessamentu Sinònimos e contràrios sucai, tzitziare / atramudai / afarcai, agghegiare, assurpire, azachinare, crazugai, tzurricare / zúchere Frases pastores, truvade sas berveghes! ◊ sos canes si sunt betados a sa tupa pro trubbare sa fera ◊ commo no turbas prus sos pecos dae Costera ◊ trubba s'àinu, fàghelu andhare impresse! ◊ turvaiat sos voes cun d-unu frúschiu chi ischiat isse ◊ su ventàriu aiat sichitu a turvare e a molinare sas framas 2. o luna maca, a ube ses turbandhe?! ◊ trubba a dainanti: bae, no istes ispetendhe! ◊ trubbachelu su bestiàmine, no mi che collat s'olia! 3. si li est trubbadu su trau e si no si fit fatu a bonu a si partare l'aiat mortu! ◊ ajó, ista masedu, cantu ti truvas daghi ti faedho! ◊ si mi est trubbadu a m'iscúdere, ma candho at bidu sa lepa at furriadu! Ètimu ltn. turbare Tradutziones Frantzesu pousser, conduire en avant Ingresu to spur, to conduct Ispagnolu aguijonear, ojear la caza Italianu stimolare, far andare, condurre avanti Tedescu antreiben, anstacheln.

«« Torra a chircare