Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

abélidu, abéliu , nm Definitzione su apedhare o guguliare de is canes; foedhandho de gente, boghes de dolore; idea fissa, violu, oriolu Sinònimos e contràrios agrugu, agúriu, giàngiulu, gruju, gurrúliu, órulu, zàrulu / pedine 3. ndi teneis unu de abéliu po sa binnenna!…(E.Nieddu) Terminologia iscientìfica bga Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu hurlement Ingresu howl Ispagnolu aullido, queja Italianu ululato, guaito Tedescu Heulen, Klage.

apenétu , nm: penetu* Sinònimos e contràrios lambrighitu, póleu, pibia, piugnu, tziunzu Tradutziones Frantzesu pleurnicherie, regret Ingresu regret, wailing Ispagnolu lloriqueo, queja Italianu piagnucolìo, rammàrico Tedescu Gewimmer, Klage.

carèla , nf: carella, carrella, cherella, cuerela Definitzione cosas de una briga o chertu, de certai, de andhare in giustítzia, ma fintzes chistionu a boghes Sinònimos e contràrios acusa, pretu / chensa Frases si est a b'intrare sa carella cherzo ischire cantu mi benit a costare ◊ ischides chie at fatu sa carela e mi ndhe cheret sa conca mutzare? ◊ sentza delitu la ponzo in carella 2. ispantadu a sa nóbbile carella, "Chie sezis", dimandho, "sorres bellas?" ◊ una carrella de diàulos àrtziant e calant in s'iferru Ètimu itl. quarella Tradutziones Frantzesu plainte Ingresu action Ispagnolu querella Italianu querèla Tedescu Klage.

chènsa , nf, nm: chènscia, chénsciu, chèscia, chésciu, chessa 1, chéssia, ghessa Definitzione totugantu su chi unu narat o giaet a bíere de dolu, de dispraxere o discuntentu de isse etotu o de un'àteru o de calecuna cosa: si narat fintzes de is animales (es. de is angiones o crabitos seberaos chi istant a iscràmios ca bolent sa mama)/ min. chescedhu Sinònimos e contràrios abbogu, crèscia, irrínghiu, lamenta, repita, tzirchinzu Maneras de nàrrere csn: dare sa chensa = abbogàresi, chensciaisí cun s'autoridadi, dare sa denúntzia; dare chensas, èssere in chessa = chesciaisí, murrungiai; chéssias pranticosas = prantu de chie si chessat Frases a sa chèscia li rispondhet a tènnere pascéscia! ◊ sa morti est s'úrtima chèscia de sa vida ◊ si tue no mi aias betadu s'ala, inoghe no che fia paradu: però una chènscia ti dia cherrer fàghere ◊ canno su pitzinnu furaiat cosa, sos meres nche giuchiant sa chessa a sa mama ◊ ti la picas una chessa!… 2. sa pobidha pranghiat s'isposu cun tzúnchios e chescedhos chi isperrànt su coro Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu plainte Ingresu complain Ispagnolu queja, lamento Italianu lagnanza, laménto, reclamo Tedescu Klage, Beschwerde.

chirèlla , nf, nm: chiriella, chirielle 1, chiriellu, chirriella, criella Definitzione genia de lamentu longu, ifadosu, chi no acabbat prus, ma fintzes tzarra, contighedhu chentza importu; persona ifadosa Sinònimos e contràrios iscamurriada, isvrúdhiu Maneras de nàrrere csn: cantare sa c. a unu = narrerendheli unu bellu pagu; leare a chirielle a unu = pigaidhu in duus, unu a peis, s'àteru a is bratzus coment'e candu no dhu podint pigai mellus ca est grai Frases dí e noti si cheschiàt e sa chiriella fiat lómpia a is origas de su dimóniu ◊ Luxia si afórtiat cun d-una bella chirriella de fuedhus malus…◊ si funt postus a contai contus e criellas ◊ is criellas o contus de fogili funt nàscias a ingíriu de su fogu 2. l'ant leadu a chirielle, in duos, azigu lu podiant ◊ est cada sero a unu chirielle ca de vinu si cochet che carvone Ètimu itl. chirielle Tradutziones Frantzesu plainte assommante Ingresu complaint Ispagnolu queja, cantinela Italianu lamentèla, rampógna Tedescu Klage, Vorwurf.

clamòre , nm: cramore, cramori Definitzione lamentu, cosa chi si narat coment'e pedindho agiudu, tzerriandho agiutóriu, a boghes Sinònimos e contràrios avocascione, boche, chèscia Frases in domo nostra, pro méritu de sos mazores, no bi apo bidu mai unu cheltu, ne clamores e ne murrunzu ◊ paghe a sa Terra imbiade, a sos pópulos reposu: o Segnore piedosu, sos clamores iscultade! ◊ su trèmene fritu de sa tanca de sas ruches si los ingullit chene cramore e ne lúmene, a sos ómines de preda! Ètimu ltn. clamoris Tradutziones Frantzesu invocation, plainte Ingresu invocation, lament Ispagnolu llamamiento Italianu invocazióne, laménto Tedescu Anrufung, Klage.

intzúnchidu, intzúnchiu , nm Definitzione genia de boghe chi si faet fintzes a buca serrada coment'e chesciandhosi de unu dolore Sinònimos e contràrios ciúnchiu, túnchiu, tzurrúnchiu Frases de sa domu ndi arribbàt unu prantu a singurtus e a intzúnchidus ◊ est tota sa noti a intzúnchius ca dh'increscit s'iscraxu, po sa satzarura chi at fatu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu gémissement Ingresu moan Ispagnolu lamento Italianu laménto Tedescu Klage.

isclàmu , nm: iscramu Definitzione boghe lastimosa de chie sentit bisóngiu mannu de agiudu, ma fintzes boghe po meravíglia, ispantu Sinònimos e contràrios iscramore Frases in sos dolores est a isclamos ◊ in su coro nos durat s'iscramu de tantas sorres deldiciadas ◊ sunt surdos a sos iscramos de sos disamparados ◊ apo una boghe de iscramu intesu: boghe de pitzinnu fit, mi so seradu, daghi at sa mama, su babbu giamadu, pro l'aer libberadu abboghinendhe (G.G.Fadda)◊ su pizinnu fit famidu e sa mama pianghendhe a iscramu ca no teniat it'e li dare 2. comente intendheit cussu si ndhe peseit a iscramu nendhe "No podet èssere!" Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu plainte, imploration Ingresu lament, entreaty Ispagnolu queja, clamor Italianu laménto, implorazióne Tedescu Klage, Flehen.

lamènta , nf Definitzione totu su chi si narat chesciandhosi, su si chesciare po cosa chi no andhat bene Sinònimos e contràrios arraghèscia, chensa, irrínghiu, lamentella Frases cantas penas mi agianghes si restas surdu a sas lamentas mias! ◊ si a torrare istentas no ti balent lamentas e ne piantos! ◊ no podindhe frenare sas lamentas, oe t'iscrio ◊ manc'una bia mi naras chi ses cuntenta: ti fato giusta lamenta, ite chircas, mente mia? Ètimu ltn. lamenta Tradutziones Frantzesu plainte, doléance Ingresu complaint Ispagnolu queja Italianu lamentèla, lagnanza, rimostranza Tedescu Klage.

rèa , nf: ria Definitzione atítidu chi is parentes de su mortu faent cicios a inghíriu, is parentes etotu cicios a inghíriu de su mortu, arringheraos; fintzes prantu a toroju, a tzérrios po àteru / èssere a rea = a filera, arringheraus; intrare in r. = iscurtare sa resone, adduire a sa resone, ponner mente Sinònimos e contràrios rolu, teju Frases fit fachèndhesi sa ria, pranghendhe sa sorre malassortada ◊ sunt in ria, pranghendhe ◊ sa familla in sa ria est a sucutu ca su balente no est torrau ◊ tantas caras bido totu a rea 2. in domo sas féminas sunt a ria fata pro mene ca depo partire 3. a minore li daiat carchi corpu de fuste pro lu fàghere intrare in rea Terminologia iscientìfica sntz Tradutziones Frantzesu larmes funèbres Ingresu pain, lamentation Ispagnolu llanto fúnebre Italianu duòlo, pianto fùnebre Tedescu Klage, Totenklage.