Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

aberènza , nf Definitzione genia de erruca (e calagasu) chi si papat sa chera de s'abe in is casidhos Sinònimos e contràrios arrenze, ramedha, tanzolu Terminologia iscientìfica crp, galleria mellonella Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu fausse teigne de la cire Ingresu greater wax moth Ispagnolu tiña, polilla de la cera Italianu tignòla dell'àrnia, càmola del miele Tedescu große Wachsmotte

allúta , nf Definitzione su allúere (de su fogu, de una lughe o àteru, fintzes de su pentzamentu); dificurtade manna, su si agatare in apretu o arriscu malu Sinònimos e contràrios acispada, aframata, alluchetada, allumada, tenta / apretu, arriscu Frases s'alluta chi at fatu su fogu, za at coitadu a budhire, s'abba! ◊ in tzertos momentos si at coment'e un’alluta de atuamentu (N.Falconi) 2. si ndhe aiat bidu, de allutas, in sa vida sua: a candho at bidu bochindhe zente, a candho s'est agatadu in gherra, a candho che lu fit trazendhe su riu! ◊ si ndhe at bidu, de allutas, Pontetzu: pessa chi l'apo connotu deo a che li colare s'abba fintzas subra! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu flambée Ingresu serious danger, burst of flame Ispagnolu llamarada, peligro Italianu fiammata, grave perìcolo Tedescu Flamme, große Gefahr.

amparamànu , nm: ampiamanu, amplamanu, ampramanu, ampremanu, ampriamanu Definitzione manu ampra, larga, líbbera, nau in su sensu de fàere comente paret e praghet, de tènnere podere prenu, o fintzes de si pigare tropu cunfidàntzia, tropu libbertade Sinònimos e contràrios impramanu Frases cussas s'iant pigau tropu s'amparamanu e dhas ia castigadas ◊ dae candho ses abbitandhe chin cussa zente l'imbenit chi ti cheres picare s'ampramanu de mi pònnere su tzitu! ◊ ci nd'ia tentu s'ampramanu nci dh'iu iscavulau! Sambenados e Provèrbios prb: donai s'ampramanu est sempri dannosu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu liberté Ingresu liberty, excessive trust Ispagnolu familiaridades, confianza excesiva Italianu confidènza eccessiva, àmpia, tròppa libertà Tedescu übermäßige Vertraulichkeit, zu große Freiheit.

ampullòne , nm Definitzione genia de ampudha manna, de unos duos litros / bestire un’a. = impallai, pònniri calincuna cosa (pértias, fenu, giuncu) coment’e bestimentu a intessidura chi serbat a dhi arresparmiai corpos, chi no si seghit Sinònimos e contràrios botiglione, corrofone, pistone Frases si che at tragadu un'ampullone de binu! Terminologia iscientìfica stz Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu grosse bouteille Ingresu large bottle Ispagnolu garrafón Italianu bottiglióne Tedescu große Flasche.

arràgu , nm Definitzione apretu mannu e malu, tupamentu de su gúturu po maladia o àteru Sinònimos e contràrios afocu, aprentu / sarragu Frases arragu malu s'at bidu, lampu! 2. un'arragu bellu de no podi fuedhai dh'essit pigau! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu grande difficulté Ingresu big difficulty Ispagnolu apuro Italianu grande difficoltà Tedescu große Schwierigkeit.

babbacòrra , nf: bapacorra Definitzione genia de sitzigorru mannu Sinònimos e contràrios bacacorru, barracorru, bucagorra, cocoi, cocorra, croca, pissigorru 1, sicigorru, tabacorra Terminologia iscientìfica crp Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu limace Ingresu big snail Ispagnolu caracol Italianu lumacóne Tedescu große Schnecke.

babballúca 1 , nf: babballuga, babbaloca, babbaluga, babbauga Definitzione genia de tzintzigorru chentza corgiolu o calledhu de abba; su tzintzigorru etotu Sinònimos e contràrios ataligughe, babarra, satzauga, sosoga, tzabagugu / sitzigorru Terminologia iscientìfica crp, arion rufus, a. ater, a. circumscriptus, a. subfuscus, limax cinereo-niger, lehmannia marginata, malacolimax tenellus Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu limace Ingresu slug Ispagnolu babosa, limaco, limaza Italianu lumacóne nudo Tedescu Egelschnecke, Schnegel, Nacktschnecke, große Schnecke.

bròscia , nf Definitzione prendha de oro, a ispilla, po aguantare s'isciallu o de pònnere in su pannu de petorras Sinònimos e contràrios fermàlliu Frases portat giunchíglius, fermàglius, bròscias e anedhus ◊ no ischias inue pònnere pitu pro cudha bròscia antiga de oro infustu (A.Spano) Terminologia iscientìfica prd Ètimu itl. broscia Tradutziones Frantzesu épingle Ingresu brooch (big) Ispagnolu agujón Italianu spillóne Tedescu große Anstecknadel.

cantepàre, cantepàri , avb: cantiapari Definitzione chi est cantu a s'àteru, chi est s'unu a paris de s'àteru, de su matessi tanti Sinònimos e contràrios cabale Frases custos duos sunt cantepare de carena ◊ funt bellus e artus cantepari ◊ si bos ponent a su pesu pesai cantepare Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu de même grandeur Ingresu of the same size Ispagnolu equivalente Italianu della stéssa grandézza, valóre, equivalènte Tedescu derselbe Größe, gleichwertig.

cardajòni , nm Definitzione una genia de erba chi faet arta fintzes de tres metros: dhi narant puru cima de pani ca su cambu modhe est bonu a papare Sinònimos e contràrios bardana 1, cardudingiosu 1, curcusone, isprone 1, pigabighedhu 1 Terminologia iscientìfica rba, Arctium lappa Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu bardane Ingresu burdock Ispagnolu lampazo, bardana Italianu làppola, bardana Tedescu große Klette.

carrafàle , agt, nf: cordofali, corrofale, garrofali Definitzione calidade de cheréssia barracochina, matuca meda Sinònimos e contràrios cdh. carrafali Maneras de nàrrere csn: fàula carrafale = manna meda; poeta carrafale = fentomadu, bonu Frases sa cariasa areste tenet tenaghe tundhu che a sa carrafale…◊ at collitu ménnula durche e cariasa corrofale 2. talentone, poete carrafale! (P.Casu) Ètimu ctl., spn. Tradutziones Frantzesu cerise variété burlat, napoléon Ingresu kind of very big cherry Ispagnolu garrafal Italianu qualità di ciliègia mólto gròssa Tedescu sehr große Kirsche.

chíriu , nm Definitzione genia de chera manna Sinònimos e contràrios cereu, síriu* 1 Frases pro Pasca cumintzait su martíriu ch'issa sufreit sentza faedhare, cunsumíndhesi símile a su chíriu chi alluimos subra de s'altare (A.Casula)◊ sa chera de s'abe est bona pro fàghere chírios pro s'altare Sambenados e Provèrbios smb: Chiriu Tradutziones Frantzesu cierge Ingresu large candle Ispagnolu cirio Italianu céro Tedescu große Wachskerze.

curcusòne , nm: cuscusone Definitzione una genia de erba chi faet arta fintzes de tres metros: dhi narant puru cima de pani ca sa chima modhe est bona a papare Sinònimos e contràrios bardana 1, cardajoni, cardudingiosu 1, isprone 1, pigabighedhu 1 Terminologia iscientìfica rba, Arctium lappa Tradutziones Frantzesu bardane Ingresu burdock Ispagnolu bardana, lampazo Italianu làppola Tedescu große Klette.

cuscusòni , nm Definitzione calidades diferentes de un'erba Sinònimos e contràrios atacadori 1 Frases s'aremigu nci ghetat una bella passada de cuscusoni in mesu de una terra prena de trigu Terminologia iscientìfica rba, Xanthium spinosum, X. orientale ssp. italicum, X. strumarium Tradutziones Frantzesu lampourde, ivraie Ingresu darnel Ispagnolu cachurrera menor, pegotes, cepacaballo Italianu lappa, zizzània Tedescu große Klette.

didumànnu , nm Definitzione su primu e prus grussu de is pódhighes de sa manu o de su pei (e chi aferrandho, cussu de sa manu, atóbiat is àteros bàtoro) Terminologia iscientìfica crn Tradutziones Frantzesu pouce, orteil Ingresu thumb, big toe Ispagnolu pulgar Italianu pòllice, àlluce Tedescu Daumen, große Zehe.

feriàda , nf: veriada Definitzione pische de sa matessi genia de s'isparedha, ma prus mannu Terminologia iscientìfica psc, diplodus sargus Ètimu ctl. variada Tradutziones Frantzesu sargue Ingresu sargo Ispagnolu sargo Italianu sargo variegato Tedescu Große Geißbrasse.

forchidhòne , nm: furchidhone Sinònimos e contràrios furchetone Terminologia iscientìfica ans Tradutziones Frantzesu grande fourchette Ingresu carving fork Ispagnolu trinchante Italianu forchettóne Tedescu große Gabel.

furchetòne , nm: furchitoni Definitzione furcheta manna Sinònimos e contràrios forchidhone / cdh. fulchitoni Terminologia iscientìfica ans Tradutziones Frantzesu grande fourchette Ingresu carving fork Ispagnolu trinchante Italianu forchettóne Tedescu große Gabel.

gigiàca , nf: (gi-gi-a-ca) Definitzione una genia de erba chi faet unu frore bonu a issuciare Sinònimos e contràrios panebane, suciameli 1, sutzasutza, titiaca* Terminologia iscientìfica rba, Cerinthe major Tradutziones Frantzesu grand mélinet Ingresu honeywort Ispagnolu ceriflor Italianu èrba vaiola, èrba tórtora Tedescu große Wachsblume.

intrètza , nf, nm: intretzu 1 Definitzione menta o pani de conillus, genia de linna chi giughet sa fògia pilosa a s'ala de fundhu Sinònimos e contràrios erbagraba Terminologia iscientìfica rba, Prasium majus Tradutziones Frantzesu prasium Ingresu mediterranean prasium Ispagnolu prasio Italianu camèdrio bianco, tè siciliano Tedescu große Klippenzist.