Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

abbòe , avb Definitzione parangau, incrubau a una bandha, coment'e orruendhondhe a una parte Sinònimos e contràrios achibboe, achifilu, acorrimboe, calembru, imboe, ochirioe Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu biais Ingresu skew, oblique Ispagnolu desequilibrado Italianu in posizióne o in mòdo squilibrati, sghémbo Tedescu unausgeglichen.

afrochedhàre 1 , vrb Sinònimos e contràrios aciapuciae, aciarollai, improdhai, indrovigare Tradutziones Frantzesu gâcher, travailler grossièrement Ingresu to mess up Ispagnolu chapucear Italianu lavorare in modo disordinato e confusionàrio Tedescu unordentlich arbeiten.

aggrucàre , vrb: aggrugare, aggrugari, aggurgare, agrugai, agrugari Definitzione fàere passadas lestras, coment'e po bòlere bídere o fàere totugantu impresse impresse, chentza si tratènnere a dhu fàere bene; fintzes pònnere a grughe, atobiàresi a grughe (nau de camminos, istradas) Sinònimos e contràrios atraessare, gruxai / navaciare Frases sos corbos bolandhe aggrucant su chelu ◊ apo aggrucau totu su sartu ◊ sa chirca iscientífica at aggrugadu totu s'ispàtziu interplanetàriu cun astronaves e telescópios ◊ aggruco campos e badhes ◊ bi cheret ora petzi pro aggrucare chin s’iscopa cussa betedhe iscala! ◊ nois fimus aggrucandhe a inghíriu de sas cumbessias 2. debbadas chi mi aggrughe chirchendhe sos chi mancant dae domo! 3. pagos tzitzones furint aggrugados in sa forredha ◊ in coghina dhue aiat iscannos, botos e linna aggrugada Ètimu its ad + cruc(u)lare Tradutziones Frantzesu fouiller Ingresu to scour Ispagnolu despacharse, chapucear Italianu perlustrare, fare un lavóro in mòdo sbrigativo Tedescu durchsuchen, eine schleunige Arbeit machen.

alloredhài , vrb rfl Definitzione bestire a s'abbunzina, a improdhu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu se fringuer, se nipper Ingresu to dress up slovenly Ispagnolu vestirse mal Italianu vestirsi in mòdo pòco elegante Tedescu sich schlecht anziehen.

ammascarài , vrb Definitzione imbrutare de mascara, de tzintziedhu; arrennegare meda, fàere niedhu o pèrdere sa bisura po s'arrennegu: nau de su tempus, isconciare, fàere tempus malu Sinònimos e contràrios intentiedhare 2. si mi lassas ammascarai ti dh'ongu dèu, su tanti!…◊ dh'apu bia ammascarara…, fiat cosa de timi! ◊ candu si ammàscarat su mari, balla, gi est cosa de dhui acostai!… 3. chi mi bit ammascarau, bai ca su piciochedhu nc'istupat debressi! Ètimu ctl. (en)mascarar Tradutziones Frantzesu se farder outrageusement Ingresu to soil oneself, to make up in an overdone way (oneself) Ispagnolu repintarse, enfadarse mucho Italianu imbrattarsi, truccarsi in mòdo esagerato Tedescu sich übermäßig schminken.

apióta , avb: apiotu Definitzione a piotu, a s'apiotu, manera de andhare mautu mautu, abbellu abbellu de no si giare a intèndhere Frases apiotu apiotu is duendas sunt essias ◊ sos duos pisedhos si l'ispiseint a s'apiotu ◊ sa mama ch'esseit a s'apiotu pro no ndhe ischidare sa pitzinna Tradutziones Frantzesu en tapinois Ingresu squatting Ispagnolu con sigilo Italianu quatto, in mòdo circospètto Tedescu sacht, umsichtig.

béssu , nm: ésciu, versu 1 Definitzione manera, foedhandho de su fàere una cosa Sinònimos e contràrios betu, getu, manera, zenia ésciu, éssu, versu 1, vessu Maneras de nàrrere csn: bènnere a bessu = bènnere a betu, èssere possíbbile, andhare bene; a bessu de… = cufromma a… Frases nudha li curriat a bessu giustu ◊ abbertos a bessu giustu sunt balcones e giannas (P.Mossa)◊ as tratadu sas cosas a bessu tou ◊ sulcos a bessos dortos tue curregias! ◊ bido zente in su fossone tundhu benne a sa muda e pianghendhe a bessu de sas rogassiones in su mundhu (P.Casu) 2. no benit a bessu tantu disastru: mancu chi che apat passadu ura mala!(Grolle) Ètimu itl. Tradutziones Frantzesu habitude, manière Ingresu habit Ispagnolu costumbre, hábito Italianu vézzo, mòdo Tedescu Gewohnheit, Art.

comentesisíat , avb: cumentisisiat Definitzione de una manera chi no faet a dhu nàrrere, male meda de salude o de poberesa, in poberesa meda; in cale sisiat manera (fintzes cng. cun chi) Sinònimos e contràrios comentecasiat Frases est ca semus comentesisiat, sinono za bi fimus andhados nois puru a sa festa! 2. bi cheret chi sonent sos cannones sas allegrias de sa libbertade? Ma comentesisiat su pópulu oprimidu ndhe ischidade! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu d'une très mauvaise manière Ingresu no matter (how) Ispagnolu de forma mala Italianu in pèssimo mòdo, in una condizióne purchè sia Tedescu recht und schlecht.

costagòsta , avb Definitzione manera de andhare in paris in logu chi faet a costera; manera de foedhare chentza arrespòndhere a tonu giustu po no bòllere arrespòndhere a sa pregonta Sinònimos e contràrios palabala Frases che so essidu costagosta chirchendhe sa robba ◊ sas istradas in logu de monte las faghent colare costagosta finas a che assuprire a subra 2. arguai a los tocare, ca che essint palabala costagosta! ◊ candho li apo chircadu su dépidu che est essidu costagosta Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu évasivement Ingresu evasively Ispagnolu de forma evasiva Italianu in mòdo evasivo, evasivaménte Tedescu ausweichend.

módu , nm: motu Definitzione su comente si faet o acontesset una cosa; nau de is verbos, est unu piessignu chi inditat si s'atzione est reale, solu possíbbile, dipendhenthe de un'àtera o cumandhada (is modos definios faent custu cun is desinéntzias personales; is modos indefinios inditant s'atzione chentza precisare sa persona e no precisant bene mancu su tempus) Sinònimos e contràrios manera Maneras de nàrrere csn: si fit a m. de… = si faghiat a…, si fut possíbbili a…; pònniri m. = regulare, zúghere o fàghere a régula; fàghere a m. de…, in m. chi…= fai a manera de…, fai su possíbbili po…, po chi… Frases arratza de modos chi tenides faghindhe sa cosa!… 2. si fit a modu de ti ndhe furare andhao ventureri in terra anzena! ◊ eus a fai in modu de dh'acuntentai ◊ inforrat su pani totu debressi in modu chi su forru s'iscidrit su prus pagu possíbbili Ètimu itl. Tradutziones Frantzesu façon Ingresu manner Ispagnolu manera Italianu mòdo Tedescu Art, Weise.