abbòe , avb Definition
parangau, incrubau a una bandha, coment'e orruendhondhe a una parte
Synonyms e antonyms
achibboe,
achifilu,
acorrimboe,
calembru,
imboe,
ochirioe
Etymon
srd.
Translations
French
biais
English
skew,
oblique
Spanish
desequilibrado
Italian
in posizióne o in mòdo squilibrati,
sghémbo
German
unausgeglichen.
afrochedhàre 1 , vrb Synonyms e antonyms
aciapuciae,
aciarollai,
improdhai,
indrovigare
Translations
French
gâcher,
travailler grossièrement
English
to mess up
Spanish
chapucear
Italian
lavorare in modo disordinato e confusionàrio
German
unordentlich arbeiten.
aggrucàre , vrb: aggrugare,
aggrugari,
aggurgare,
agrugai,
agrugari Definition
fàere passadas lestras, coment'e po bòlere bídere o fàere totugantu impresse impresse, chentza si tratènnere a dhu fàere bene; fintzes pònnere a grughe, atobiàresi a grughe (nau de camminos, istradas)
Synonyms e antonyms
atraessare,
gruxai
/
navaciare
Sentences
sos corbos bolandhe aggrucant su chelu ◊ apo aggrucau totu su sartu ◊ sa chirca iscientífica at aggrugadu totu s'ispàtziu interplanetàriu cun astronaves e telescópios ◊ aggruco campos e badhes ◊ bi cheret ora petzi pro aggrucare chin s’iscopa cussa betedhe iscala! ◊ nois fimus aggrucandhe a inghíriu de sas cumbessias
2.
debbadas chi mi aggrughe chirchendhe sos chi mancant dae domo!
3.
pagos tzitzones furint aggrugados in sa forredha ◊ in coghina dhue aiat iscannos, botos e linna aggrugada
Etymon
its
ad + cruc(u)lare
Translations
French
fouiller
English
to scour
Spanish
despacharse,
chapucear
Italian
perlustrare,
fare un lavóro in mòdo sbrigativo
German
durchsuchen,
eine schleunige Arbeit machen.
alloredhài , vrb rfl Definition
bestire a s'abbunzina, a improdhu
Etymon
srd.
Translations
French
se fringuer,
se nipper
English
to dress up slovenly
Spanish
vestirse mal
Italian
vestirsi in mòdo pòco elegante
German
sich schlecht anziehen.
ammascarài , vrb Definition
imbrutare de mascara, de tzintziedhu; arrennegare meda, fàere niedhu o pèrdere sa bisura po s'arrennegu: nau de su tempus, isconciare, fàere tempus malu
Synonyms e antonyms
intentiedhare
2.
si mi lassas ammascarai ti dh'ongu dèu, su tanti!…◊ dh'apu bia ammascarara…, fiat cosa de timi! ◊ candu si ammàscarat su mari, balla, gi est cosa de dhui acostai!…
3.
chi mi bit ammascarau, bai ca su piciochedhu nc'istupat debressi!
Etymon
ctl.
(en)mascarar
Translations
French
se farder outrageusement
English
to soil oneself,
to make up in an overdone way (oneself)
Spanish
repintarse,
enfadarse mucho
Italian
imbrattarsi,
truccarsi in mòdo esagerato
German
sich übermäßig schminken.
apióta , avb: apiotu Definition
a piotu, a s'apiotu, manera de andhare mautu mautu, abbellu abbellu de no si giare a intèndhere
Sentences
apiotu apiotu is duendas sunt essias ◊ sos duos pisedhos si l'ispiseint a s'apiotu ◊ sa mama ch'esseit a s'apiotu pro no ndhe ischidare sa pitzinna
Translations
French
en tapinois
English
squatting
Spanish
con sigilo
Italian
quatto,
in mòdo circospètto
German
sacht,
umsichtig.
béssu , nm: ésciu,
versu 1 Definition
manera, foedhandho de su fàere una cosa
Synonyms e antonyms
betu,
getu,
manera,
zenia ésciu,
éssu,
versu 1,
vessu
Idioms
csn:
bènnere a bessu = bènnere a betu, èssere possíbbile, andhare bene; a bessu de… = cufromma a…
Sentences
nudha li curriat a bessu giustu ◊ abbertos a bessu giustu sunt balcones e giannas (P.Mossa)◊ as tratadu sas cosas a bessu tou ◊ sulcos a bessos dortos tue curregias! ◊ bido zente in su fossone tundhu benne a sa muda e pianghendhe a bessu de sas rogassiones in su mundhu (P.Casu)
2.
no benit a bessu tantu disastru: mancu chi che apat passadu ura mala!(Grolle)
Etymon
itl.
Translations
French
habitude,
manière
English
habit
Spanish
costumbre,
hábito
Italian
vézzo,
mòdo
German
Gewohnheit,
Art.
comentesisíat , avb: cumentisisiat Definition
de una manera chi no faet a dhu nàrrere, male meda de salude o de poberesa, in poberesa meda; in cale sisiat manera (fintzes cng. cun chi)
Synonyms e antonyms
comentecasiat
Sentences
est ca semus comentesisiat, sinono za bi fimus andhados nois puru a sa festa!
2.
bi cheret chi sonent sos cannones sas allegrias de sa libbertade? Ma comentesisiat su pópulu oprimidu ndhe ischidade!
Etymon
srd.
Translations
French
d'une très mauvaise manière
English
no matter (how)
Spanish
de forma mala
Italian
in pèssimo mòdo,
in una condizióne purchè sia
German
recht und schlecht.
costagòsta , avb Definition
manera de andhare in paris in logu chi faet a costera; manera de foedhare chentza arrespòndhere a tonu giustu po no bòllere arrespòndhere a sa pregonta
Synonyms e antonyms
palabala
Sentences
che so essidu costagosta chirchendhe sa robba ◊ sas istradas in logu de monte las faghent colare costagosta finas a che assuprire a subra
2.
arguai a los tocare, ca che essint palabala costagosta! ◊ candho li apo chircadu su dépidu che est essidu costagosta
Etymon
srd.
Translations
French
évasivement
English
evasively
Spanish
de forma evasiva
Italian
in mòdo evasivo,
evasivaménte
German
ausweichend.
módu , nm: motu Definition
su comente si faet o acontesset una cosa; nau de is verbos, est unu piessignu chi inditat si s'atzione est reale, solu possíbbile, dipendhenthe de un'àtera o cumandhada (is modos definios faent custu cun is desinéntzias personales; is modos indefinios inditant s'atzione chentza precisare sa persona e no precisant bene mancu su tempus)
Synonyms e antonyms
manera
Idioms
csn:
si fit a m. de… = si faghiat a…, si fut possíbbili a…; pònniri m. = regulare, zúghere o fàghere a régula; fàghere a m. de…, in m. chi…= fai a manera de…, fai su possíbbili po…, po chi…
Sentences
arratza de modos chi tenides faghindhe sa cosa!…
2.
si fit a modu de ti ndhe furare andhao ventureri in terra anzena! ◊ eus a fai in modu de dh'acuntentai ◊ inforrat su pani totu debressi in modu chi su forru s'iscidrit su prus pagu possíbbili
Etymon
itl.
Translations
French
façon
English
manner
Spanish
manera
Italian
mòdo
German
Art,
Weise.