aggrucàre , vrb: aggrugare,
aggrugari,
aggurgare,
agrugai,
agrugari Definitzione
fàere passadas lestras, coment'e po bòlere bídere o fàere totugantu impresse impresse, chentza si tratènnere a dhu fàere bene; fintzes pònnere a grughe, atobiàresi a grughe (nau de camminos, istradas)
Sinònimos e contràrios
atraessare,
gruxai
/
navaciare
Frases
sos corbos bolandhe aggrucant su chelu ◊ apo aggrucau totu su sartu ◊ sa chirca iscientífica at aggrugadu totu s'ispàtziu interplanetàriu cun astronaves e telescópios ◊ aggruco campos e badhes ◊ bi cheret ora petzi pro aggrucare chin s’iscopa cussa betedhe iscala! ◊ nois fimus aggrucandhe a inghíriu de sas cumbessias
2.
debbadas chi mi aggrughe chirchendhe sos chi mancant dae domo!
3.
pagos tzitzones furint aggrugados in sa forredha ◊ in coghina dhue aiat iscannos, botos e linna aggrugada
Ètimu
its
ad + cruc(u)lare
Tradutziones
Frantzesu
fouiller
Ingresu
to scour
Ispagnolu
despacharse,
chapucear
Italianu
perlustrare,
fare un lavóro in mòdo sbrigativo
Tedescu
durchsuchen,
eine schleunige Arbeit machen.
annariàre , vrb Definitzione
coment'e istare fragandho, cricandho, pregontandho po ischire chistiones angenas
Sinònimos e contràrios
incarigai,
isportellitae,
speculitai
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
fouiller
Ingresu
to be curious
Ispagnolu
curiosear,
fisgonear
Italianu
curiosare
Tedescu
neugierig betrachten.
arrociàre , vrb: arrotzai,
arrotzare Definitzione
istare andhandho, in giru, fintzes forrogare cricandho cosa (e cricare de ischire cosa); su si apartare, pònnere a una parte, aprigare / andai arrotza arrotza = istare in ziru chirchendhe
Sinònimos e contràrios
arrodeare,
arruxulare,
bandhulare,
garronai,
istrusciare,
molingiae
/
acostai,
frànghere,
apigai,
apogiai,
trancire,
tròciri
/
annariare
Frases
in atonzu arròciant sos porcos a s'ingrassa de sa landhe elichina (S.Zichi)
2.
mellus chi ti arrotzis, tanti no ti dhu nau! ◊ po prexeri, si arrotzat unu pagu po mi lassai passai? ◊ dèu mi arrotzu a su muru, bosatrus artziais po castiai ◊ arrotzai sa perda e intrai! ◊ fut pruendi meda e si funt arrotzaus in d-una domu
Tradutziones
Frantzesu
flâner,
fouiller,
épier
Ingresu
to stroll
Ispagnolu
vagar,
vagabundear
Italianu
girellare,
curiosare
Tedescu
umherschlendern.
bubutàre , vrb Definitzione
murigare, pònnere a tréulu, forrogare
Sinònimos e contràrios
boltulare,
corrovai,
combutare,
farrogai,
fodichinare,
iforrogare,
scorrovonai
Frases
in sas tulas abradas fachendhe barbacana bubutandhe sa terra cun sas ungras deo so massaju (G.Piga)◊ est bubutandhe sa chisina chin su chichaju ◊ sos porchedhos sunt bubutandhe sas pisturras a sa sughe
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
fouiller
Ingresu
to search
Ispagnolu
rebuscar
Italianu
frugare,
trufolare
Tedescu
stöbern.
combutàre , vrb: compidai,
compidare,
compudai,
compudare,
cumbitare 1,
cumbutare,
cumpidare,
cumpudai,
cumpudare,
cumpudari,
cumpurai Definitzione
andhare a bíere comente unu, o una cosa o unu logu est o istat; cricare o tocare a bíere ite unu portat, ite dhue at in d-unu logu o istrégiu o móbbile serrau
Sinònimos e contràrios
bubusare,
corrovai,
farrogai,
fodichinare
/
imbisitare
/
isprorare
Maneras de nàrrere
csn:
compidare su malàidu, sos betzos, su bestiàmine = andhare a bídere comente istant, comente sunt; compidare a s'ortu, a binza, a su cunzadu = andhare a bídere comente sunt, ite bi at, comente est sa cosa; compidare sas pudhas si criant = proare a bídere (tocare!) si zughent ou apunt'a fàghere; èssere, o istare, a cómpida e dassa = a s'abbàida abbàida, castiendi fatuvatu; cumbutare a minutu = compidare totu, apuntinu, donzi cosighedha, chirchendhe
Frases
cheret compidadu a campu a bídere si su laore est bonu ◊ su babbu la picaiat sèmpere a cumbutare in campagna (A.Pau)◊ cómpida si apo serradu totu in domo! ◊ Bustianu si at fatu unu ziru pro compudare su locu, si podiat aberguare carchi cosa ◊ so torrandhe de cumbitare s'ortu ◊ andho a cumpidare sa busciaca de su mamutzone… sa meurra dhue iat fatu su niu!
2.
dhoi est tres oras su maresciallu cumpurendi in sa domu! ◊ eris sero bi fit totu sa zustíssia compudàndhelis su locu ◊ at intrau genti a furai a domu e mi ant cumpudau totu su logu ◊ s'èssere umanu est che un'abbissu: nisciunu in se matessi si est permissu de cumpudare finamenta a fundhu ◊ su dutore ti cómpidat totu inue ti dolet
3.
cómpidadi in busaca, in su portafollu, a bídere si zughes dinari! ◊ mi so totu compidadu ma no zuto nudha ◊ si est compidadu in dossu ca li pariat de zúghere cosa andhendhe ◊ onzunu si cúmbutat sas butzacas e collint su tantu de li prenare su serbatoju de sa binzina
4.
americanus e russus cun bellas navis ispatzialis cumpudendi funt is pianetas
5.
in sa robba no bi apo ne teracu e ne pastore: fato a cómpida e dassa deo etotu
Ètimu
ltn.
*compitare
Tradutziones
Frantzesu
fouiller,
visiter,
explorer
Ingresu
to explore,
to search (in)
Ispagnolu
fisgar,
registrar,
revisar
Italianu
frugare,
perquisire,
visitare,
ispezionare,
esplorare,
controllare
Tedescu
kramen,
durchsuchen,
untersuchen,
kontrollieren.
corrovài , vrb Definitzione
cricare furriandho e betandho apare totu
Sinònimos e contràrios
fodichinare,
iforrogare,
irforronconare,
isfrasconare,
isprecolare,
scorrovetai
/
afuritai
Frases
sentza t'ispetai abbitas e corrovas: de sa domu allena bolis iscíri tropu! ◊ si corrovat in buciaca e si agatat dus sodhus ◊ custus piciochedhus funt corrovendimí in dogna logu!
Tradutziones
Frantzesu
fouiller
Ingresu
to rummage
Ispagnolu
revolver
Italianu
frugolare
Tedescu
kramen.
disocràre , vrb Definitzione
castiare faendho atentzione meda, agiummai coment'e perdendho is ogos de s’isfortzu
Sinònimos e contràrios
ciarizare,
isperelare,
isperare 1,
palmizare
Frases
candho mi zuchiat a sos chirichedhos disocrabo chin àteras mentes su muru de sas nues
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
fouiller du regard
Ingresu
to scan
Ispagnolu
escrutar
Italianu
scrutare
Tedescu
gucken,
beobachten.
farrogài , vrb: forrocare,
forrociare,
forrocrare,
forrogai,
forrogare,
forrogari,
forrogiare,
forroxare Definitzione
murigare, mòvere, furriare sa terra o àteru coment'e cricandho cosa: est mescamente su chi faet su procu cun su bruncu; in cobertantza e nau cun tzacu, tocare cosa chi no si connoschet o chentza s’abbilidade chi serbit
Sinònimos e contràrios
chibare 1,
corrovai,
fodichinare,
forroghedhare,
iforrogare,
isprecolare,
scarrovai,
sforrogonai,
tufonari
Frases
si li forroxant sa casa, su muscone si difendhet! ◊ sos porcos forrojant cun su murru ◊ est farroghendi in fundu de su cadinu ◊ fit forrocrànnesi chin su tzintziricu sas pinnas de su nare ◊ si agateit sa domo prena de carabbineris forroxendhe in onzi cuzolu ◊ aiant irraichinatu crastos e forrocratu campos de laore ◊ su sirvonedhu istat semper forrociandhe
2.
ti forrojas in sónnios de solidade ◊ fiza mia, ite pugnale chi pro te mi forroxat in su coro!
3.
no bi forroghes nudha tue, in sa televisione, ca no ndh'ischis!
Ètimu
ltn.
*foriculare
Tradutziones
Frantzesu
fouiller,
fouiller du groin
Ingresu
to rummage,
to grab
Ispagnolu
hurgar,
hozar gruñendo
Italianu
frugacchiare,
frugare,
grufolare del maiale
Tedescu
kramen,
stöbern,
wühlen.
fodichinàre , vrb: fudichinare Definitzione
mòvere sa cosa cricandho, cricare
Sinònimos e contràrios
corrovai,
farrogai,
forroconare,
iforrogare,
iscrucuzonare,
isforronciare,
sciorrogai,
scorrovonai
Frases
prugheraza de istedhos nobales mi est fudichinandhe sa petorra (G.Piga)◊ sos pitzinnos sunt fudichinandhe sa téula de sas copertas chircandhe nidos ◊ su marissallu est tucandhe a fudichinare sos sartos si podet acatare su bandhiu ◊ si fit fudichinandhe sos naricros a malichinzu
Ètimu
ltn.
fodicare
Tradutziones
Frantzesu
fouiller
Ingresu
to search
Ispagnolu
hurgar
Italianu
frugare
Tedescu
kramen,
stöbern.
forrogadúra , nf Definitzione
su murigare sa terra comente faent is procos, su cricare cosa murigandho totu
Sinònimos e contràrios
aterru,
corrovu,
farrogu,
forrogóngiu,
forroxamentu,
isforrogu,
terradura,
tuinzu
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
fouiller du groin
Ingresu
rummage
Ispagnolu
el hozar del puerco
Italianu
grufatura
Tedescu
Wühlen.
isculuzonàre , vrb: iscuruzonare Definitzione
cricare, istare cricandho is cugigones, in is cugigones
Sinònimos e contràrios
fodichinare,
iscrucuzonare
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
fouiller dans les débarras
Ingresu
to search high and low
Ispagnolu
rebuscar en los rincones
Italianu
frugare nei cantùcci,
nei ripostìgli
Tedescu
kramen.
mangiucài , vrb: ammangiucai Definitzione
su chi faent is tocaredhos, istare tocandho, totu, cricandho, iscorrovedhandho
Sinònimos e contràrios
ammanucai,
fodichinare
Frases
dh'eus postu cosa manna ananti, a sa computera, ca assinuncas is pipius bandhant a mangiucai
Ètimu
itl.
mangiucare
Tradutziones
Frantzesu
fouiller
Ingresu
to search
Ispagnolu
hurgar
Italianu
frugare
Tedescu
stöbern.
morighinàda , nf Definitzione
su morighinare
Sinònimos e contràrios
fodichinzu,
morighíngiu,
morighinu 1
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
fouiller
Ingresu
search
Ispagnolu
hurgamiento
Italianu
frugata
Tedescu
Kramen.
morighínu 1 , nm Definitzione
su murigare
Sinònimos e contràrios
móricu,
morichintzu,
morighinada
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
fouillement,
fouiller
Ingresu
search
Ispagnolu
hurgamiento
Italianu
frugaménto,
frugata
Tedescu
Kramen.
scarrovài , vrb: iscorrofare*,
scorrovai,
scorrufai Definitzione
murigare o mòvere sa terra o àteru coment'e cricandho cosa
Sinònimos e contràrios
corrovai,
fodichinare,
iforrogare,
ischitiare 1,
iscrucuzonare,
isterronciare,
sciorroncinai,
terrare
Frases
cudh'ómini pigat su picu e cumentzat a scarrovai ◊ scarrova scarrova intendit sonu de ferru: furiat su cascionedhu
Tradutziones
Frantzesu
fouiller,
gratter le sol
Ingresu
to rummage
Ispagnolu
hurgar
Italianu
razzolare,
frugare
Tedescu
wühlen,
stöbern.
sciorroncinài, sciorronciuài , vrb: sciurrunciài Definitzione
su forrogare e ispartzinare chi faent is pudhas cricandho cosa de bicare, andhare cricandho, tocandho; passare o andhare friga friga
Sinònimos e contràrios
iforrogare,
isforronciare,
isterronciare,
scarrovai,
scorrovonai
/
scrabutzinai
Frases
is pudhas sciorrónciuant sa cosa ammuntonada ◊ sciorrónciua sciorrónciua, sa pudha at aghetau unu sodhixedhu in su lodami ◊ is perdixis bandant a sa stua a sciurrunciai ◊ unu caboni nci essit e sciurrúncia sciurrúncia arribbat acanta de unu boscu
3.
me in bidha sa piciocalla sciorrónciuat a totu dí me is arrugas.
Tradutziones
Frantzesu
fouiller,
gratter le sol,
se frotter
Ingresu
to scratch about,
to rub oneself
Ispagnolu
hurgar,
frotar
Italianu
razzolare,
strusciarsi
Tedescu
scharren,
sich streifen.
scrocollài , vrb: iscrucugiare*,
scruculai,
scruculiai,
scrucullai,
scruculliai,
scucullai,
scucullari Definitzione
cricare abbaidandho e movendho totu po agatare calecuna cosa in mesu de àteras, o fintzes cricare de ischire cosa a su dimandha dimandha, faendho foedhare s'àteru pigandhodhu a dimandhas
Sinònimos e contràrios
chilcare,
frustigai,
imbistigare,
iscocolai,
iscrucuzonare,
speculitai
Frases
scruculla is arcajolus de s'ómini e agatas sa beridadi de sa vida ◊ mi seu parau po scrucullai in totu s'istedhau (F.M.Pes)◊ fiat intrau a scruculliai in domu, cun sa scusa de una cotura de fà ◊ su cociulaju scrucullàt s'arena cun su ciliru ◊ est scrucullendu in totus is cadàscius e armàdius in circa de pani ◊ si tocat a forrogonai in su cinixu, a scucullai sa pispisalla ◊ medas notis abarru a scruculai su celu, ma no ti biu, mammai! ◊ sa mama scrocollat a Mariedha po isciri cumenti iat fatu (M.A.Cappai)
2.
e ita est, no bois a ti scrucullai? ◊ si ndi benit a domu po isciri, a scrucullai e ciaciarrai
Tradutziones
Frantzesu
fouiller,
enquêter
Ingresu
to ransack,
to investigate
Ispagnolu
hurgar,
indagar
Italianu
rovistare,
indagare
Tedescu
stöbern,
nachforschen.
terràre , vrb Definitzione
forrogare su terrenu, comente faent is porcos cun su murru; pònnere avolotu, pentzamentu malu
Sinònimos e contràrios
chibare 1,
farrogai,
fodichinare,
iforrogare,
scarrovai,
sforrogonai
Frases
resente a una tèrema, tres porcrabos si fint postos a terrare
2.
su tenteadore l'est terrandhe sas chibedhas e sas raichinas fungudas de su coro e totu sos mermedhos de sa conca
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
fouiller du groin
Ingresu
to grub
Ispagnolu
hozar
Italianu
grufolare
Tedescu
wühlen.