Legenda Incurtzaduras | Legenda Sìmbulos

aciúmu , nm Definitzione su bufare a meda, imbriagandhosi Sinònimos e contràrios cochera, coichina, coidura, cota, cotua, imbreachera Frases a su primu chi at fatu s'aciumu dh'as ispintu tanti a forti chi unu sonnu símili a sa morti in sa tenda dh'at isterrinau (Matta) Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu cuite Ingresu tippling Ispagnolu el beber mucho hasta emborracharse Italianu sbevazzata Tedescu Saufen.

amicàtu , pps, agt: amigadu Definitzione de amicare; chi istat a meda cun is amigos, chi ndhe tenet medas; chi si dha intendhet cun àtera fémina (o àter'ómine) Sinònimos e contràrios afancedhau, afantadu, amistadu 2. che at catzadu su maridu ca fit amigada cun àter'ómine Tradutziones Frantzesu concubin Ingresu concubinary Ispagnolu que pasa mucho tiempo con sus amigos, amante Italianu concubinàrio Tedescu in wilder Ehe Lebende.

ammascarài , vrb Definitzione imbrutare de mascara, de tzintziedhu; arrennegare meda, fàere niedhu o pèrdere sa bisura po s'arrennegu: nau de su tempus, isconciare, fàere tempus malu Sinònimos e contràrios intentiedhare 2. si mi lassas ammascarai ti dh'ongu dèu, su tanti!…◊ dh'apu bia ammascarara…, fiat cosa de timi! ◊ candu si ammàscarat su mari, balla, gi est cosa de dhui acostai!… 3. chi mi bit ammascarau, bai ca su piciochedhu nc'istupat debressi! Ètimu ctl. (en)mascarar Tradutziones Frantzesu se farder outrageusement Ingresu to soil oneself, to make up in an overdone way (oneself) Ispagnolu repintarse, enfadarse mucho Italianu imbrattarsi, truccarsi in mòdo esagerato Tedescu sich übermäßig schminken.

aprummonàre , vrb Definitzione giare o pigare carda, arrennegu meda, tzacu meda Sinònimos e contràrios aciumonare, afelonare, imprumonare Frases mi ndhe aprummonat solu a bi pessare a totu su male chi mi ant fatu! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu avoir du dépit, prendre la mouche Ingresu to make s.o. angry Ispagnolu enfadarse mucho Italianu fare stizza Tedescu jdn ärgern, sich ärgern.

aterechè , prep: atrechè Definitzione meda méngius, meda prus mannu, meda peus, totu un’àtera cosa / a/c. apustis de custu foedhu, sa cunsonante de cuménciu de su foedhu prus ainnanti no mudat mai sonu e antzis si afortit (aterechè fatu!… = aterechefatu!, aterechè brullas!… = nr. aterechebbrúllas, aterechè gai!… = aterecheggài) Sinònimos e contràrios sinochè Frases atereché gai si ndh'at bidu! ◊ aterechè isse bi ndh'at! ◊ aterechè brullas: totu abberu fit! ◊ aterechè chibudha bi cheret pro essire fortes!…◊ a Larentu nachi si l'est isparadu su fusile: aterechè brullas! (G.Ruju)◊ atrechè divertimentos: a traballare est! Tradutziones Frantzesu bien plus Ingresu something better Ispagnolu mucho más Italianu tutt'altro, bèn piú, bèn altro Tedescu alles andere, ganz anderes.

atriciatrícia , avb: triciatrícia Definitzione totu isciustu de abba o de sudore Sinònimos e contràrios batíssia, cobagoba, conacona, telciulatélciula, tilchiatílchia, tiritiri Frases est atriciatrícia ca l'at àpidu s'abba in caminu e no zughiat paracu ◊ est pioindhe atriciatrícia ◊ babbu triulendhe fit atriciatrícia, infustu de suore Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu ruisselant Ingresu dripping Ispagnolu chorreante, sudar mucho Italianu grondante Tedescu triefend.

bète , agt: betze Definitzione chi est mannu meda, ispropositau de mannària, de una mannària chi praghet: no càmbiat de m. a f. e ne de sing. a pl. e si narat agiummai sèmpere innanti de su nm. e solu de cosas materiales Sinònimos e contràrios betedhe, beterone, cadabbete, debbe Frases bete ómine ch'est, paret un'orcu! ◊ in su ribu bi aiat una barca pariat bete bejone! ◊ abberit bete libbru grussu cantu su missale ◊ onzi bete fàula contat!…◊ pro sighire sa laghinza fatemus unu bete curridinu ◊ depiais bíere betze verga de ferru!… 2. li connoschiat petzi sas bete manos cantu sa pala de unu furru ◊ fint bete tanatzas de frailàgliu ◊ ndh'esseit a fora un'òpera bete manna: trint'unu líbberu! Tradutziones Frantzesu gros Ingresu big Ispagnolu grande, mucho Italianu gròsso Tedescu groß.

casósu , agt Definitzione nau de su late, chi rendhet meda a casu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu lait riche en fromage Ingresu rich of cheese Ispagnolu leche que da mucho queso Italianu ricco di formàggio Tedescu reich an Käse.

demèda , avb Definitzione de tempus, de ora meda, de meda tempus a custa parte Sinònimos e contràrios daora Frases demeda est chi l'aimus acontzu cussu traste… torra segadu est! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu il y a beaucoup de temps Ingresu a long time ago Ispagnolu desde mucho Italianu da mólto tèmpo fa Tedescu längst, seit langer Zeit.

isminunchíre, isminuncíre , vrb Definitzione torrare a s'ossu, essire iscarritzinu, làngiu Sinònimos e contràrios apedhuncare, illanzigare, irromasire, istincare, scalaxiri, slangiri Tradutziones Frantzesu maigrir beaucoup Ingresu to lose weight a lot Ispagnolu adelgazar mucho Italianu dimagrire mólto Tedescu abnehmen.

marturàre , vrb: ammarturai*, marturiai, marturiare Definitzione orrúere a malàidu a tempos longos, màrture, chentza ndhe pòdere sanare; sufrire meda, che màrture, guastare, fintzes fàere sufrire o penare Sinònimos e contràrios irmalaidare / allizare / trumentai | ctr. sanai / bodire, gosai Frases a isse lu martúriat su dolore ◊ gighiat sos ojos marturiados de su piantu ◊ tenet una fiza tunconida, marturiada in sa carena barant'annos ◊ sa Sardigna est marturiada de s'isfrutamentu 2. custa prantaza cheret prantada prima chi si martúriet de su totu 3. iscominigaus, no isceis comente marturiai is pòberos?! Tradutziones Frantzesu souffrir Ingresu to suffer a long sickness (from) Ispagnolu enfermar, sufrir mucho Italianu patire, soffrire a lungo per malattìa Tedescu leiden.

mèda , avb, nm, prn, agt: mera, meta Definitzione avb.: in manera airada, craca, càdria, forte; prn. e nm. de gente o de cosa: in cantidade manna o númeru mannu (no càmbiat de m. a f.: sos medas, sas medas); agt.: chi est in cantidade manna, in númeru mannu, no càmbiat de m. a f. e candho est postu apustis de su nm. po su prus no càmbiat mancu de su sing. a su pl.: si ponet agiummai sèmpere apustis de su nm. e candho est avb. sèmpere apustis / min. = meditu, meditzu Sinònimos e contràrios abbedhu, abbotu | ctr. pacu Maneras de nàrrere csn: pagu meda = paghitzedhu, paghitzedhedhu; mera famíglia tenit? = famíllia manna, fizos meda; dae meda = de diora, de tempus meda; mera 'e cosa!… = est tropu su chi cheres!, bastat gai!, àteru nono! Frases mi piaghes meda ◊ custa cosa fata aici bandat bèni meda ◊ onzi canale de sa cobertura falat a butarolu, de cantu est proindhe meda ◊ sos Sardos perdent, ca sunt meda pagos e ant mínimas fortzas in parada (S.Lay Deidda)◊ sunt ómines chin s'ojada marfusa e bia, buglistas meda ◊ cussu est prus meda de custu ◊ sa craba inoghe rendhet prus meda de sa erveghe 2. medas pagus faint unu meda ◊ medas iscialant in sa pedhe anzena ◊ de totu cussu brutore, su meda za ch'est andhadu ◊ de cantas medas fint…, sas berbeghes, ndhe as cambadu una puru! ◊ de su pagu paghedhu: de su meda nudha ◊ metas sont mortos ◊ si semus in medas bi la faghimus ◊ amus pagu ma cherimus meda ◊ de custu cundhimentu bi ndhe cheret meda 3. a su mundhu tia chèrrere abboghinare cosas medas (A.M.Leone)◊ su ferenu meda dhi est zai passau ◊ un'annu ch'est passadu e cosas meda no sunt piús che tandho ◊ ganas de si cojai no ndi tenit mera ◊ custas peràulas sunt medas ◊ zente meda faghet goi ◊ bi aiat zente meda ◊ cussa cosa praxit a genti mera 4. sos fizos che sunt emigrados dae meda Sambenados e Provèrbios smb: Medas Ètimu ltn. meta Tradutziones Frantzesu assez, beaucoup Ingresu much (very), hard Ispagnolu mucho, muy Italianu mólto, tanto, assài, parécchio, numeróso, intensaménte Tedescu sehr (intensità), viel (quantità), zahlreich, intensiv.

podhinósu , agt Definitzione nau de farra, chi portat pódhine meda; chi est intzitziedhau Sinònimos e contràrios fodhinosu / mascarosu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu plein de son Ingresu branny Ispagnolu con mucho salvado Italianu cruscóso Tedescu kleiig.

«« Torra a chircare