Legenda Incurtzaduras | Legenda Sìmbulos

abbagnàre , vrb: abbangiai, abbangiare, abbanzare 1, bagnai* Definitzione istare o pònnere a modhe in s'abba, betare abba o cosas deasi Sinònimos e contràrios abbangiuledhai, abbanzulare, abbugnare, ifúndhere, insúndhere, isfúndhere | ctr. asciutai, frobbire Frases sas làgrimas a poju ndhe las umpro a las gíghere pro abbangiare sa terra ◊ torras po ti abbanzare in su frúmene ◊ istídhius mannus apitzus mi arruint e totu mi abbàngiu (G.Solinas) 2. at própiu meda e seu totu abbangiau ◊ sentza pasu so andhadu abbanzadu dai bidhias e nie cascu (T.Becciu)◊ in domu mia proit in dónnia logu: apenas istídhiat seu abbangiau! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu mouiller Ingresu to wet Ispagnolu mojar, bañar Italianu bagnare Tedescu naß machen.

allatadòra , agt, nf Definitzione fémina o fintzes animale fémina allatandho, chi allatat Sinònimos e contràrios allatarza, allatera Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu nourrice Ingresu wet nurse Ispagnolu nodriza Italianu allattatrice Tedescu Amme.

allatàrza , nf Definitzione mama de tita, fémina chi est allatandho, mescamente chi giaet a súere a unu pipiedhu angenu (fígiu de tita) Sinònimos e contràrios allatadora, allatera, dhedha, dida, mammedita, tadàgia Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu nourrice Ingresu wet nurse Ispagnolu nodriza, madre de leche Italianu nutrice Tedescu Amme.

allentoríre , vrb: lentorire* Definitzione isciúndhere de lentore Sinònimos e contràrios allentorai, insaurrare, issaghinare Tradutziones Frantzesu faire devenir humide de rosée Ingresu to wet with dew Ispagnolu rociar Italianu bagnare di rugiada Tedescu mit Tau befeuchten.

assaghinàre , vrb Definitzione isciúndhere su logu, sa cosa, de saghina, de orrosu Sinònimos e contràrios issaghinare, saurrare Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu faire devenir humide de rosée Ingresu to wet with dew Ispagnolu rociar Italianu bagnare di rugiada Tedescu mit Tau benetzen.

dàrsana, dàrtzana , nf Definitzione parte prus aintru de unu portu, prus amparau, ue si acònciant is naves Tradutziones Frantzesu darse Ingresu wet dock Ispagnolu dársena Italianu dàrsena Tedescu Dock.

dída , nf Definitzione mama de tita, mamma titedha, fémina chi giaet a súere o chi pesat una criadura angena Sinònimos e contràrios allatadora, allatarza, allatera, dhedha, mamadita, tadàgia, tata Frases dhi serbit ancora sa dida po pòdiri iscapai a pei e camminai ◊ a pagu a pagu, dida, chi su nènniri est dormendi! ◊ su pipiu, a pesai, donadhu a una dida bona! ◊ luego li chircat una dida pro lu nutrire e allatare Ètimu ctl. dida Tradutziones Frantzesu nourrice Ingresu wet nurse Ispagnolu nodriza Italianu bàlia Tedescu Amme.

ifúndhere , vrb: ifúnnere, ilfúndhere, infúndere, infúndhere, infundi, infúndiri Definitzione isciúndhere, pònnere in s’abba (o àtera cosa deasi), ispergiare o betare apitzu abba o cosas deasi (bastat chi siant modhes – es. fintzes oro o àteru metallu iscagiau –, o fintzes a pruine, faendho sa cosa de ‘ifúndhere’ a imbuscinadura); provare calecuna cosa, mescamente cosas chi dolent, chi costant, dificurtades / pps. ifustu Sinònimos e contràrios abbagnare, bagnai, inciundi, insúndhere, isfúndhere | ctr. asciutai, frobbire Maneras de nàrrere csn: fàghere a mossu infundhe = isciundi s'arroghedhu de su pani in sa cosa de papai e papai, fàghere ifundhindhe e manighendhe; ifúndhere su pódhighe in calecuna chistione = connòschere, proare, isperimentare una dificurtade Frases su pane de fresa si podet ifúndhere o manigare àrridu ◊ candho proet ifundhet su logu ◊ in tempus de calura andhat bene a s'ifúndhere pro s'ifriscare ◊ cun cuss'abba mi fia ilfustu ◊ in su giumpatógliu si potet colare chene nos ifúnnere ◊ ti dao s'arracada de prata ifusta in oro 2. tue faedhas gai ca in custas cosas no bi as mai ifustu su pódhighe! 3. apo manigadu pane a mossu infundhe in sa bagna ◊ s'ifundhet su biscotu in su gafè, in su late, fintzas su pane russu in su binu Sambenados e Provèrbios prb: daghi proet a totu infundhet Ètimu ltn. infundere Tradutziones Frantzesu mouiller Ingresu to wet, to dip Ispagnolu mojar Italianu bagnare, irrorare, intìngere, inùngere Tedescu eintauchen, bespritzen, benetzen, eintauchen.

ifústu , pps, agt: infustu, infusu Definitzione de ifúndhere; chi dhi at fertu o ant betau abba / i. che istratzu samunadu = tirchiatírchia, colagola Sinònimos e contràrios abbugnadu, afoxau, inciustu, sciustu | ctr. asciutu, asciugu, sicu Frases fit proindhe, fimus chentza paracu e nos semus totu ifustos ◊ cuss'abba mi at ifustu 2. paries ifustos de su sudore chi bos est falandhe ◊ su èssere goi ifusta s'istrada cheret nàrrere chi inoghe che at próidu de pagu Tradutziones Frantzesu mouillé Ingresu wet Ispagnolu mojado, empapado Italianu bagnato, intriso Tedescu durchnäßt, naß.

inciústu , agt, pps: insustu, isciustu, issustu, sciustu Definitzione de inciundi; chi dhi at fertu abba, chi giughet abba o cosas deasi / isciustu che carroga = colagola, tirchiatírchia Sinònimos e contràrios abbugnadu, ifustu | ctr. asciutu, istréxiu Frases si at issustu sos pódhighes in s'abba santa 2. est insustu de suore ◊ sas fozas de sos àlvures parent insustas in s'oro ◊ s'erba est inciusta de arrosina ◊ sa vida est custa: sa luna budhia e s'abba issusta! ◊ in moris isciustus de ódiu ammostat duus ogus de pantàsima ◊ est difícili chi cussus cambus inciustus tengant a pampa Tradutziones Frantzesu mouillé Ingresu wet Ispagnolu mojado Italianu bagnato Tedescu durchnäßt.

insúndhere , vrb: isciúndhere, isciúndiri, isciúnnere, issúndhere, issundi, issúnnere, sciundi Definitzione pònnere in s'abba, betare abba o cosas deasi apitzu; intrare a modhe in s'abba / pps. inciustu, insustu, sciustu Sinònimos e contràrios abbagnare, bagnai, ifúndhere*, isfúndhere | ctr. asciutai, frobbire, istrègere Frases no podiant andai mancu a s'issundi sa limba in s'arriu ◊ rios e trainos insundhent sos poverinos suterrados fizos mios ◊ Gesús a Giudas oferesit unu bículu de pane ch'isciundhesit in su piatu (A.Loy)◊ s'abba no dhos isciunniat ◊ isciundendu sempri seus, pruendu sempri! ◊ cun totu custas nues, custu sero s'issundhimos! ◊ isciundhiosi sa cara ca bosi che ischidat! Tradutziones Frantzesu baigner, tremper Ingresu to wet Ispagnolu bañar, mojar Italianu bagnare Tedescu naß machen, eintauchen.

iscrobósu , agt, nm Definitzione chi o chie costumat a pònnere tréulu, burdellu, avolotu Sinònimos e contràrios insulladori, intzodhineri, iscontritzu, piliseri, supuzeri, trebuleri Frases mi che bogat in s'América lontana custa pesta iscrobosa e andhantana (G.Ruju) Tradutziones Frantzesu trouble-fête, turbulent Ingresu wet blanket, turbulent Ispagnolu aguafiestas, turbulento Italianu guastafèste, turbolènto Tedescu spielverderber, aufrürerisch.

mamadíta , nf: mamedita, mammadita Definitzione mama de late, mamma titedha, sa fémina chi giaet sa tita a súere, su late cosa sua, a unu pipiu angenu (fígiu de tita) Sinònimos e contràrios allatadora, allatarza, allatera, dhedha, dida, mamaditedha, tadàgia Frases sa Sardigna no siat che una mamedita chi is simingionis totus potzant suciai! (F.Locci) Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu nourrice Ingresu wet nurse Ispagnolu nodriza Italianu bàlia Tedescu Amme.

sciústu , pps, agt: inciustu Definitzione de sciundi; chi portat abba a fora / sciustu coment'e unu pillonedhu, coment'e carroga = ifustu tírchia tírchia Sinònimos e contràrios ifustu, isfustu | ctr. asciutu 2. seu totu sciustu ca mi at cassau s'àcua ◊ ndi seus arribbaus sciustus coment'e carrogas ◊ fragu de terra sciusta a primu proidura Tradutziones Frantzesu mouillé Ingresu wet Ispagnolu mojado, bañado Italianu bagnato Tedescu naß.

tuèrra , nf Definitzione terra prana, in paris, frisca, niedha, bona meda po ortalítzia; fintzes paris bàsciu inue sumit o apaulat abba Sinònimos e contràrios bena, benadroxu, benale, benarzu, benassu, benàtile, benatinu, bennaghe, bòdharu 2. ingunis est sa furriada aundi s'arriu si torrat a tuerra Terminologia iscientìfica slg Ètimu srdn. Tradutziones Frantzesu terrain plat humide Ingresu wet level ground Ispagnolu terreno llano e húmedo Italianu terréno pianeggiante ùmido Tedescu feuchtes, ebenes Gelände.

umàtu , agt Definitzione chi portat unu pagu de umedadi Sinònimos e contràrios illenturiau, umaditu, umidedhu, umidonzu | ctr. asciutu, sicu Frases falant rizolos in oros umatos (L.Mudadu)◊ umatos de suore e de fadiga fint sos ballones chi ndhe apo segadu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu humide Ingresu wet Ispagnolu húmedo Italianu úmido Tedescu feucht.

«« Torra a chircare