abbagnàre , vrb: abbangiai, abbangiare, abbanzare 1, bagnai* Definitzione istare o pònnere a modhe in s'abba, betare abba o cosas deasi Sinònimos e contràrios abbangiuledhai, abbanzulare, abbugnare, ifúndhere, insúndhere, isfúndhere | ctr. asciutai, frobbire Frases sas làgrimas a poju ndhe las umpro a las gíghere pro abbangiare sa terra ◊ torras po ti abbanzare in su frúmene ◊ istídhius mannus apitzus mi arruint e totu mi abbàngiu (G.Solinas) 2. at própiu meda e seu totu abbangiau ◊ sentza pasu so andhadu abbanzadu dai bidhias e nie cascu (T.Becciu)◊ in domu mia proit in dónnia logu: apenas istídhiat seu abbangiau! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu mouiller Ingresu to wet Ispagnolu mojar, bañar Italianu bagnare Tedescu naß machen.

abbambacàre, abbambagàre , vrb Definitzione ammodhigare suspindho s'abba comente faet su bambaghe, isciúndhere; menguare, miminare sa fortza de ccn. cosa Sinònimos e contràrios abbambicare, ammaltitzare, ifúndhere, impapare / abbacai, ammarchidare, ammellare, assuermai Frases ant abbambagadu su terrinu de sàmbene, comente los at ischitzados unu càmiu ◊ sa vida nostra tribbulada est abbambagada de làgrimas ◊ cussos vistires fint sortos che papiru abbambacatu 2. in chirca de abbambagare su pópulu, Pilatu sighit faedhendhe de su bene chi Gesús lis at fatu ◊ abbambaga su fogu de sa sicura e chi ses babbu pensa carchi iscuta! ◊ no si lis abbambacaiat su coro chin cussos arrejonos Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu imbiber, imprégner, tremper Ingresu to soak, to impregnate Ispagnolu impregnar, embeber, mojar Italianu imbévere, impregnare Tedescu durchtränken.

abbinài , vrb: abbinare Definitzione isciúndhere in o cun binu, betare binu a calecuna cosa (fintzes giare a bufare a un'animale po cura); bufare binu meda, su si giare a su binu, a bufare; nau de frutuàriu, guastare coment'e faendhosi a binu, aghedu; abbinare est fintzes a murigare su mustu in is cubones po no si aghedare su pígiu de pitzu de sa binatza Sinònimos e contràrios afegare, afegonare, imbreacare, infegare Frases in s’atóngiu, su crabaxu chi teniat binu, abbinàt is crabas, mesu litru a totus 3. custa figu niedha, si no est collida apenas tinghindhe, si prúdigat in su culatzu e si abbinat totu Tradutziones Frantzesu tremper dans le vin, s’enivrer Ingresu to rinse with vine Ispagnolu mojar con vino, emborracharse Italianu avvinare Tedescu Wein tränken.

assabbàre , vrb: assuabbare Definitzione assaubbai, pònnere in abba, isciúndhere, impastare cun abba, aciunghendho abba, allagare de abba, inciupire abba Sinònimos e contràrios ammorgodhare, assatzaulari, imbibbiri / apantamare Frases sa pedhitza si sàmunat cun d-un'istratzitu assuabbadu in murza ◊ sa farina si assuabbat pro l'impastare Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu imbiber, tremper Ingresu to soak Ispagnolu empapar, mojar Italianu intrìdere Tedescu einrühren.

bagnài, bagnàre , vrb: abbagnare, bangiai, bangiare, bannare 1, banzare Definitzione isciúndhere, betare o intrare a mesu de s'abba in s'erriu, in su mare; betare abba a sa cosa Sinònimos e contràrios ifúndhere, insúndhere, isfúndhere | ctr. asciutai, frobbire Frases bagnai su cuadhu, is bòis, unu vascellu ◊ daghi si solint banzare isparit de s'artrosi su dolore 2. onzi pedra de sàmbene est bangiada chi est s'Era de sos màrtires giamada ◊ conat su sudori e bàngiat s'istula Ètimu itl. bagnare Tradutziones Frantzesu se baigner Ingresu to bathe Ispagnolu bañar, mojar Italianu fare i bagni Tedescu baden.

ifúndhere , vrb: ifúnnere, ilfúndhere, infúndere, infúndhere, infundi, infúndiri Definitzione isciúndhere, pònnere in s’abba (o àtera cosa deasi), ispergiare o betare apitzu abba o cosas deasi (bastat chi siant modhes – es. fintzes oro o àteru metallu iscagiau –, o fintzes a pruine, faendho sa cosa de ‘ifúndhere’ a imbuscinadura); provare calecuna cosa, mescamente cosas chi dolent, chi costant, dificurtades / pps. ifustu Sinònimos e contràrios abbagnare, bagnai, inciundi, insúndhere, isfúndhere | ctr. asciutai, frobbire Maneras de nàrrere csn: fàghere a mossu infundhe = isciundi s'arroghedhu de su pani in sa cosa de papai e papai, fàghere ifundhindhe e manighendhe; ifúndhere su pódhighe in calecuna chistione = connòschere, proare, isperimentare una dificurtade Frases su pane de fresa si podet ifúndhere o manigare àrridu ◊ candho proet ifundhet su logu ◊ in tempus de calura andhat bene a s'ifúndhere pro s'ifriscare ◊ cun cuss'abba mi fia ilfustu ◊ in su giumpatógliu si potet colare chene nos ifúnnere ◊ ti dao s'arracada de prata ifusta in oro 2. tue faedhas gai ca in custas cosas no bi as mai ifustu su pódhighe! 3. apo manigadu pane a mossu infundhe in sa bagna ◊ s'ifundhet su biscotu in su gafè, in su late, fintzas su pane russu in su binu Sambenados e Provèrbios prb: daghi proet a totu infundhet Ètimu ltn. infundere Tradutziones Frantzesu mouiller Ingresu to wet, to dip Ispagnolu mojar Italianu bagnare, irrorare, intìngere, inùngere Tedescu eintauchen, bespritzen, benetzen, eintauchen.

insúndhere , vrb: isciúndhere, isciúndiri, isciúnnere, issúndhere, issundi, issúnnere, sciundi Definitzione pònnere in s'abba, betare abba o cosas deasi apitzu; intrare a modhe in s'abba / pps. inciustu, insustu, sciustu Sinònimos e contràrios abbagnare, bagnai, ifúndhere*, isfúndhere | ctr. asciutai, frobbire, istrègere Frases no podiant andai mancu a s'issundi sa limba in s'arriu ◊ rios e trainos insundhent sos poverinos suterrados fizos mios ◊ Gesús a Giudas oferesit unu bículu de pane ch'isciundhesit in su piatu (A.Loy)◊ s'abba no dhos isciunniat ◊ isciundendu sempri seus, pruendu sempri! ◊ cun totu custas nues, custu sero s'issundhimos! ◊ isciundhiosi sa cara ca bosi che ischidat! Tradutziones Frantzesu baigner, tremper Ingresu to wet Ispagnolu bañar, mojar Italianu bagnare Tedescu naß machen, eintauchen.

umedài , vrb: umidai, umidare Definitzione pigare umidore, fàere o essire umatu (de serenu, lentore, suore o àteru) Sinònimos e contràrios umedèssiri Frases cussas modhinas ant torradu a umidare sa robba istérrida Ètimu spn. humedar Tradutziones Frantzesu humecter Ingresu to dampen Ispagnolu humedecer, mojar Italianu inumidire Tedescu befeuchten.

«« Torra a chircare