Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

abbarrigàre , vrb Definitzione fàere fortza faendho pesu o ispinghendho de pitzu, incracare faendho pesu Sinònimos e contràrios abbaticare, apretigare, carcare, imbarrigare, incalcare Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu appuyer, presser Ingresu to press Ispagnolu apretar Italianu prèmere Tedescu drücken.

abbaticàre , vrb: abbatigare, abbatzicare Definitzione fàere pesu incracandho o ispinghendho de pitzu Sinònimos e contràrios abbarrigare, acacigai, apistulare, carcare, incalcare, pretare / strecae Frases su pesu de sa carena l'abbatzicaiat 2. sa lamedha l'at abbatzicata che tubbedhu líticu de dentifritzu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu fouler Ingresu to press Ispagnolu apretar, comprimir Italianu pigiare, comprìmere Tedescu drücken.

afíssa , nf Definitzione su afíere / min. afidedha Sinònimos e contràrios aggatada, astrinta, imprentzadura, incalcadura, strecada, supressura, trupiada | ctr. illargada, illascada Maneras de nàrrere csn: àere un'afissa = cosa in contràriu, àere dannu, istrobbu; dare un'a. = fàghere dannu, arruinare a unu, dare banzu Frases dare un'afissa a sos isportinos ◊ a s'ainata si li daet una bella afissa pro ndhe fàghere essire totu su mústiu 2. e chie no ndh'at, de afissas, in sa vida?!…◊ sa maladia li at dadu un'afissa!…◊ bella afissa at àpidu: che li ant furadu su bestiàmine! ◊ li ant dadu cuss'afissa ca istat sempre inchestendhe sa zente! ◊ si mi giogat suta li do un'afissa chi si ndhe ammentat pro cantu durat! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu compression, étreinte Ingresu compression, press Ispagnolu compresión, apretón Italianu compressióne, strétta Tedescu Druck.

aggafiàda , nf Definitzione su cassare e pistare ccn. cosa (es. pódhighe, bestimentu) in mesu de duas àteras Sinònimos e contràrios aggàfiu, giogioi, imprentzadura Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu étreinte Ingresu press Ispagnolu apretón Italianu strétta Tedescu Druck.

ammustài , vrb: ammustare Definitzione catzigare, istrecare o mòlere s’àghina po fàere su mustu; aciúnghere mustu; piscare sa binatza a istrégiu (cofa) po che lassare iscolare su mustu innanti de dha prentzare Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu fouler le raisin Ingresu to press grapes Ispagnolu pisar la uva Italianu pigiare l'uva Tedescu die Trauben pressen.

apretigàre , vrb Definitzione fàere fortza o pesu apitzu de ccn. cosa Sinònimos e contràrios abbarrigare, abbaticare, carcare, incalcare, pretare Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu comprimer Ingresu to press, to compress Ispagnolu apretar Italianu prèmere, comprìmere Tedescu drücken, zusammendrücken.

calàndra , nf Definitzione genia de màchina a rullos po istirare orrobba téssia o àteru; sa de su launeri serbit po atundhare o piegare sa làuna po fàere canales Sambenados e Provèrbios smb: Calandra Terminologia iscientìfica ans Ètimu spn. calandra Tradutziones Frantzesu calandre Ingresu rotary press Ispagnolu calandria, laminadora Italianu calandra, màngano Tedescu Tuchwalze, Mangel.

calcài , vrb: acracai, calcare, carcai, carcare, cracai, cracare 1, cascare 2 Definitzione ispínghere de pitzu a bàsciu, fàere pesu de pitzu, mescamente cun is peis; atripare, cúrrere aifatu a ccn. po iscúdere, mossigare e àteru, fintzes iscrocorigare, bociare in iscola Sinònimos e contràrios abbarrigare, abbaticare, catigare, incalcare, ischitzare / corpare, fichire, istriulare, perseghire / iscorcorigare Maneras de nàrrere csn: cracai s'àxina = catigare sa ua a fàghere binu; cracai orbaci = iscarchiare; giogai a cracai = a su tene tene, a tènnere; cracare a boghes = abboghinare, itzerriai Frases Turcus e Morus, che frumi calau, a cuadhu si ghetant, a isproni cracau! ◊ fut cun sa berrita cracada in faci ◊ custu est piriciou cracau me in domu ◊ no fait mancu a papai ambuàcia comenti festus una borta… chi dhus crachint in pràcia, dhus crachint! ◊ gei ndi portat de cambas po cracai, cussu curridori!… 2. chi benit s'esatori, cracadhi ferru! ◊ de diora meda est chi ti nci as cracau in cropus cussa fita manna de civraxu!…◊ crachissinci su didu in buca fintzas a sa gannarotza, ca gei dhi fait efetu! 3. a su gatixedhu, candu bandat a sui, sa mama dhu cracat, ca est istitendidhu ◊ tocat a cracai a perda sa craba, chi si nche istésiat ◊ lah ca ti cracat su sintzu, ca dhoi nd'at meda! ◊ dhoi apu agatau animalis in bíngia e dhus apu cracaus 4. is duus sirbonis ant cracau a si mossiai s'unu cun s'atru 5. cracat a boghes e artzat is manos a chelu: iat bintu su pannu! Ètimu ltn. calcare Tradutziones Frantzesu fouler, tasser Ingresu to press Ispagnolu pisar Italianu calcare, pigiare Tedescu treten.

incalcàre , vrb: incarcare, incascare, inchircare, incracai, incracare Definitzione ispínghere de parte de pitzu una cosa, fàere pesu in pitzu, ma fintzes istrínghere, fàere fortza; fàere cracu o fintzes bufare (o papare) meda, coment'e a istichidura, faendho prus cracu, tibbiu Sinònimos e contràrios abbarrigare, abbaticare, apretigare, calcai, crichiri, istibbire, pretare Frases s'at incalcadu sa berrita in conca ◊ si abbutonat su capoto e s'incascat su bonete in conca ◊ su gatu mi pigat su didu in buca, mússiat ma no incracat 2. comente at torradu a pròere, sos cunzados, sos pasciales, sos mandriolos si sunt torrados a incarcare d'erva ◊ chijinatas umbras s'incascant subra de sos nódidos montes (G.Fiori) 3. de binu si ndh'incarcat cantu piús podet ◊ candho sunt tirendhe gàrriga manna, sos boes incascant in tuju Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu presser, s'épaissir Ingresu to press, to thicken Ispagnolu apretar Italianu prèmere, addensarsi, infittire Tedescu drucken, sich verdichten, dichter werden.

istibbíre , vrb: stibbiri Definitzione istichire, pònnere cosa o gente a meda, a cracu, aintru de logu faendhondhe càbere cantu prus Sinònimos e contràrios indibbiri, stibbai* 2. su mundhu est istibbiu de traitoris de dogna arratza e manera (A.Cannas) Tradutziones Frantzesu entasser Ingresu to cram, to press Ispagnolu abarrotar Italianu pigiare, stipare Tedescu pressen.

prèmere, prèmi , vrb: prèmmere, prèmmiri Definitzione fàere fortza (de pesu o de àteru) apitzu, coment'e incracandho, fintzes coment'e istringhendho Sinònimos e contràrios afíere, incalcare, isprèmere, istrígnere, tilpiare Ètimu ltn. premere Tradutziones Frantzesu appuyer, presser Ingresu to press, to squeeze Ispagnolu apretar Italianu prèmere, sprèmere Tedescu drücken, ausdrücken.

prència , nf: prensa 1, prentza 1 Definitzione aina o màchina a bisura de istrégiu po incracare sa binatza a ndhe múrghere su mustu, o s'olia mólia po ndhe bogare s'ógiu / partes de una prentza a manu po binatza (prentza a bangu): is còscias o peis, su bancu o piatu, su canale, is costaos o paradas (fatas a doas lascas fissadas in mesos cricos de ferru, in duas perras de intrare apare postas prantadas in pitzu de su bancu e de prènnere de binatza e agguantasas intradas apare cun craos), su covecu (duas mesas lunas de linna grussa cun orrugos grussos paríviles de linna o istrupedhos de pònnere in pitzu e subràbari a duos a duos giraos de noranta grados), su fusu a berrina de mesania a punta, sa gioca o ‘fémina’ (chi intrat in su fusu, fata in duos petzos cun duas cotzas de ferru e un'istanga: custa parte est fata a manera chi, movendho s'istanga a s'andhetorra, su petzu de fundhu, po comente funt fatas e postas is cotzas a punta a triàngulu totu a una parte, giret sèmpere a una matessi bandha abbasciandho e incracandho a forte apitzu de sa linna e de sa binatza, o fintzes – ponendho is duas cotzas a su contràriu – artzandho e illascandho) Sinònimos e contràrios supressa Maneras de nàrrere csn: binu de p. = su binu chi essit de s'ainata supressendhe; fai sa p. a unu = zogu pesante de pisedhos abbatighendhe a unu postu a palas a terra Frases su binu de prentza no si ammisturat cun su binu de iscupu ◊ candu s’olia fut mólia si ndi bogàt sa pasta, si preniant is isportinus e si poniant in sa prensa Sambenados e Provèrbios smb: Prenza Terminologia iscientìfica ans Ètimu spn. Tradutziones Frantzesu pressoir Ingresu press Ispagnolu prensa Italianu tòrchio Tedescu Presse.

strecàe, strecài , vrb: istercare* Definitzione incracare a forte o cun pesu tropu, pistare sa cosa a manera de dha crepare e alladiare / strecai fàuas = contare o istare contandho fàulas Sinònimos e contràrios aggatare, cerfai, ischerfare, ischitzare, istrechedhai 2. si dha strecais una fàua, is carabbineris!…◊ ma bai, toca, ita mi strecas?! Tradutziones Frantzesu écraser Ingresu to crush, to press Ispagnolu aplastar Italianu schiacciare Tedescu quetschen.

suprèssa , nf Definitzione aparíciu fatu apostadamente po ndhe bogare incracandho totu su súciu de ccn. cosa (es. binatza, pasta de olia)/ partes de una supressa a manu po binatza: sas còscias o pes, su bancu o piatu, su canale o corriotu, sos costazos o paradas, costas o càscia (fatos a doas lascas fissadas in mesos cricos de ferru, in duas perras de intrare apare postas prantadas in pitzu de su bancu e de prènnere de binatza), su covecu (duas mesas lunas de linna grussa cun cotzas o istrupedhos de pònnere in pitzu subràbari a duos a duos giraos de noranta grados), su toronígliu in mesu de su bancu, unu fusu o àlbure a berrina de mesania a punta, sa gioca o fémina (chi intrat in su fusu, fata in duos petzos cun duas cotzas e un'istanga o abbinadorzu: custa parte est fata a manera chi, movendho s'istanga a s'andhetorra, su petzu de fundhu, po comente funt fatas e postas is cotzas a punta a un'ala, giret sèmpere a una matessi bandha abbasciandho, incracandho e prentzandho a forte sa binatza, o fintzes inartandho e illascandho si is cotzas funt postas cun sa punta girada a betu contràriu) Sinònimos e contràrios prència Frases est vinu de supressa e faet pacu camminu! ◊ sunt ammanitzandhe pro sa binnena, labandhe cupas, tinos e supressas Terminologia iscientìfica ans Ètimu itl. soppressa Tradutziones Frantzesu pressoir, fouloir Ingresu press Ispagnolu prensa Italianu tòrchio, pigiatrice Tedescu Presse.

supressài, supressàre , vrb Definitzione incracare a supressa, incracare a forte Sinònimos e contràrios imprentzai, prenciai Frases prantat, marrat, binnennat, issarmentat, càticat e supressat, iscuponat e ponet su mustu in cantina Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu presser Ingresu to press Ispagnolu prensar Italianu torchiare Tedescu pressen.