Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

atídhidu , nm Definitzione genia de movimentu a cropu, a iscutuladura, brínchidu mescamente comente faent is cuadhos, is lèperes, crabas e àteru / donai atídhidus Sinònimos e contràrios brinchitu, sàdhidu, sàltidu Frases est unu cuadhu chi no donat atídhidus ◊ ia donau un'atídhidu e nci fui intrada in s'àteru aposentu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu saut, bond Ingresu jump, jerk Ispagnolu bote, brinco Italianu sbalzo, salto Tedescu Sprung.

bótiu , nm Definitzione movimentu a sàrtidu, a brínchidu Sinònimos e contràrios brinche, brínchidu, brínchili, brincu, giagu 2, sàltidu, sédhida / arratroxa Frases atacat a cudhos ballos tundhos cun bótios e brincos de poledhos tocados de puntolzu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu saut, bond Ingresu jump Ispagnolu salto Italianu salto, làncio Tedescu Sprung.

brincàe, brincài , vrb: abbrincai 1, brincare, brinchiare Definitzione andhare a brínchidos che a su lèpere, movendhosi faendho su passu prus longu de candho si caminat, artziandhosindhe deunudotu de terra po passare de una parte a s'àtera de ccn. cosa o tretu, po artzare a calecuna cosa (fintzes a cuadhu); calare de artu a terra totu a unu cropu; faendho unu trebballu, lassare calecunu tretu o parte chentza fàere, faendhodhu a tretos / brincare (de logu artu) a pes crobados = cun is peis unius, a manera de pigai su pesu cantu s'unu s'àteru Sinònimos e contràrios brinchitare, giancai, saltai, sciampitai / bíncere, ingannai / cambare Frases no brinches in su tauladu ca faghes tzocos! ◊ su fogu at brincadu fintzas s'istrada ◊ a brincare de artu meda bi at de s'irdoare! ◊ a conca arta cada malu montricu as brinchiau ◊ a bi la faghes a che brincare cussu muru? ◊ brinca a cadhu e curre a bidha! 2. la cumponet a su nessi uguale, prite no bi at mortale chi lu brincat, màssimu si si trincat unu litru de binu ◊ a mie no mi brincas, no! Ètimu spn. brincar Tradutziones Frantzesu sauter Ingresu to jump Ispagnolu saltar Italianu saltare, balzare, scavalcare Tedescu springen, überspringen, einen Sprung tun.

brínche , nm: brínchie Definitzione móvia de botu, a cropu, chi si faet mescamente inartandhosindhe de terra, calandho de artu a terra o faendho unu passu longu meda Sinònimos e contràrios bótiu, brínchidu, brínchili, brincu*, giagu 2, sàltidu, sédhida Frases sa die de sa festa est a unu brínchie e no biet s'ora de mustrare sa braga a sa zente chi at a bènnere a la bisitare Tradutziones Frantzesu saut, bond Ingresu jump Ispagnolu salto Italianu salto Tedescu Sprung.

cadharída, cadharíga , nf Definitzione cosa chi si pesat in artu e coment'e a brínchidu (fogu, abba) Sinònimos e contràrios fiamarida, fracarida, pampada Maneras de nàrrere csn: cadharidas de risu = risu a meda; pesàresi a cadharidas (nau de ccn.)= tzerriai cun arrennegu Frases su chi no distruent sos bentos lu distruent sas cadharigas de su fogu ◊ si bidiant sas cadharidas e medas no si sunt acurtziados timindhe de che abbarrare brujados Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu saut démesuré, flot, flambée Ingresu excessive jump Ispagnolu llamarada, chorro Italianu salto sperticato, flutto, fiammata vorticósa Tedescu hochaufgeschossener Sprung, Woge, Stichflamme.

cadramínciu, cadramínzu , nm Sinònimos e contràrios brinchitu, brincu, iscradédhiu, issédhidu Frases sos masones sunt currindhe a cadramíncios che muscados Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu saut, bond Ingresu jump Ispagnolu salto Italianu salto, balzo Tedescu Sprung.

cradédhiu , nm Definitzione su cradedhare, su istare a brínchidos, iscudendho is peis a terra po reberdia, ca no si bolet una cosa o fintzes po prexu Sinònimos e contràrios brincu, iscradédhiu, issédhidu, sàltidu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu saut, bond Ingresu jump, hop Ispagnolu salto Italianu salto, balzo Tedescu Sprung.

giàmpu , nm: giumpu Definitzione su passare o brinchidare de una parte a s'àtera, nau fintzes de su tempus; in cobertantza, decisione manna, de contu Sinònimos e contràrios brincu, giànchidu, passu, sàltidu, zumpadura / decisioni, passu Maneras de nàrrere csn: betare unu giampu = fai unu sàrtidu; su geunzu de su giumpu = de su trapassu, de sa zoja a su sàpadu santu Frases no ti retenzas sos giampos: curre, curre o cadhu ispanu! ◊ sa vida est unu giampu chi si atraessat a su pesarue ◊ innantis de fàghere su giampu lea sa medida! ◊ si li do tempus de unu giampu a su de duos bei at a restare! ◊ una fémina avesa a tebbacare aiat fatu votu de no tocare tebbacu de sa zoja a su sàpadu santu: unu giumpu divésciu! 2. già lu podes pensare che ómine addotu chi est pro tota vida cussu giampu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu saut, bond Ingresu jump Ispagnolu salto Italianu salto, balzo Tedescu Sprung.

impérriu , nm Definitzione su imperriare; s'apertura de is cambas, s'arcu chi faent is cambas postas cun is peis istesiaos de pare; su passu chi si faet aperindho is cambas, coment'e giumpandho, passandho de unu tretu a s'àteru prus ainnanti Sinònimos e contràrios brincu, passu 2. est sighendi a istudiai e de maista de iscola fait s'impérriu a professoressa Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu saut, passage Ingresu jump, shift Ispagnolu zancada Italianu salto, passàggio Tedescu Sprung.

issédhidu, issédhitu , nm, nf: issedhu, issídhida Definitzione genia de brínchidu Sinònimos e contràrios brínchidu, brincu, giànchidu, iscradédhiu, isédhiu Frases si nche fit falada dae s'ebba chin d-un'issédhidu chi no pariat mancu de fémina ◊ bi at crapas chi iscudent issédhidos peri de deche metros catzandhe fogu dae gàligas! ◊ ndh'est essiu a issedhos e a ghémidas pro su dolore chi l'arrajolabat Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu bond Ingresu jump Ispagnolu brinco, salto Italianu balzo Tedescu Sprung.

sàdhidu , nm: sàdhiu Definitzione trémia, iscutulada, brínchidu chi si faet mescamente candho unu si assicat totinduna, a s'ingrundha / andai a sàdhidus = donai sédhidas, andhare a brincos che a su lèpere Sinònimos e contràrios bótiu, brinche, brínchidu, sadhimentu, sàltidu, scianchitu, sédhida, sídhidu / fritida, trémida / atídhidu Frases at fatu unu sàdhiru po s'acíchiru ◊ iscudet de sàdhiu e che brincat a cropas de su cadhu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu tressaillement, petit saut Ingresu jump, sudden fright Ispagnolu sobresalto Italianu trasaliménto, saltèllo Tedescu Zusammenschrecken, Hupfer.

saltài , vrb: saltare, saltiare, sartai, sartare, sartiae, sartiai, sartiare Definitzione su si pesare in artu, fàere brínchidos (fintzes po che passare a s'àtera bandha de calecuna cosa o tretu); su si pesare in artu de comente una cosa atumbat a logu tostau, o a terra; foedhandho de animales mascos, artzare a pitzu de sa fémina po dh'improssimare Sinònimos e contràrios brincae, essire, giancai, rebbotiare, sadhigai / ciúghere Maneras de nàrrere csn: sartai su coru, is ogus = essire o rúere o fagher rúere a terra su coro, sos ogros, pàrrere chi ndh'est essindhe su coro, sos ogros; sartiare su logu a unu = andaisindi, bessirinci debressi, currendi, a sàrtidu; su ballu sartiau = dillu, dènnaru, arrosciada Frases sos pitzinnos fughiant sartiandhe su muru ◊ andha, sàltia, curre, ajó, ajó! ◊ su muru de sa corte che crabolu, malannu, già l'ischiat saltiare! ◊ sériu fuit su manzanu chi faghiat praghere a cúrrere e sartiae 2. a chini tenit feli ndi dhi sartit su coru! ◊ pariat chi mi ndi fiat sartiau su coru a foras! (A.Garau)◊ chi dhi giau una sciarrocada de martedhu a conca ndi dhi fatzu sartiai is ciorbedhus ◊ sigomente commo cummandho deo, sartammi su logu! ◊ sàltiami su logu! 3. su trau at sartiadu sas tràilas, su mascru at sàrtiat sas berbeghes, su pudhu at saltiadu una pudha ◊ su porcarzu at fatu sartiare una sue Ètimu ltn. saltare Tradutziones Frantzesu sauter, monter Ingresu to jump, to mount Ispagnolu saltar, montar Italianu saltare, montare Tedescu springen, bespringen.

sàltidu , nm: sàltiu, sàltziu, sàrtidu, sàrtiu, sartu, sàrtziu Definitzione su si pesare de terra a cropu, de botu, fintzes movendhosi a un'ala po che passare a s'àtera parte de una cosa o tretu, su calare a cropu de logu artu a terra; foedhandho de animale mascu, su si che pònnere in pitzu de sa fémina po dh'improssimare; tretu coment'e in buidu tra duas cosas, genia de diferéntzia, de cambiamentu Sinònimos e contràrios bótiu, brinche, brínchidu, brínchili, brincu, sàdhidu, sédhida / coberimentu Maneras de nàrrere csn: sàrtiu mortale = zenia de brincu chi faghent sos zogantes de logu artu a cucurummedhu a una o a tantas bias in s'ària e ruindhe ritzos; andai a sàrtidus = su contràriu de pàsidu, fintzas fàghere sa cosa a tretos; passàreche a sàrtiu tràigu = in su chistionu, lassai a pèrdiri calincuna cosa, sartaidha apostadamenti Frases che bentu currias e a sàltios ti bidia (F.Sechi)◊ comenti bit unu margiani, su caboni tirat unu sàrtiu e nci àrtziat a una mata ◊ a sartu-rucra giampat muros, trainos e cresuras (L.Marteddu)◊ dae inoghe a cue brinco a sàltziu tundhu ◊ in tres sàrtzios si che ponet in sa punta de s'àrvore 2. su mascru petzi est faghindhe sàrtios, como chi sas berbeghes sunt in more Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu saut Ingresu jump Ispagnolu salto Italianu salto Tedescu Sprung.

trinchetàre , vrb: atrinchitai, trinchitare Definitzione andhare o camminare a trinchete, camminare a passos lestros, brinchidare Sinònimos e contràrios istripizare 2. lis at sonadu una dassa trinchitada Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu trottiner, sauter Ingresu to scurry along, to jump Ispagnolu corretear, trotar Italianu sgambettare, saltare Tedescu springen.