Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

infarraciài, infarratzài , vrb: infarrutzae, infarrutzari, infarrussai Definitzione nau de sa linna bècia, agiummai coment'e fàere o essire a farra, guasta, totu istampada; foedhandho de fruta chistia, tzucorare a sola Sinònimos e contràrios afarratzai, afarrixedhai, afarruciare, irfarinare, pipionire Frases est fatu de linna bècia chi no infarratzat ◊ crepau siat, che doga infarraciara! 2. sa figu sicà si papat candu est bene infarrutzà Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu se vermouler Ingresu to be worm-eaten Ispagnolu carcomer Italianu tarlare Tedescu wurmstichig machen.

infelài , vrb Definitzione pigare o giare fele, arrennegu meda, tzacu Sinònimos e contràrios abbetiae, acroconai, afelonare, airai, arrabbiai, arragiolire, arrannegai, imbirdinare, inchietae, infelonae, infelonire, inferronai, renignai | ctr. allegrare, prexai Frases seis narendindi, de tontesas, po mi acabbai de infelai, oi!…◊ a chini no faint infelai, pigadas a mandronia!… ◊ infelendi po is fillus seu, ca funt dimónius! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu se mettre en colère Ingresu to get angry Ispagnolu irritarse, enfadarse Italianu adirarsi Tedescu sich ärgern.

infollitài , vrb Definitzione bogare fògia, isparare, nau de is matas Sinònimos e contràrios follitai, fozire, ifogire, infollai | ctr. irfozire Frases sa matixedha chi apu prantau est infollitendi: isperaus chi apat pigau bèni! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu se garnir de feuilles Ingresu to leaf Ispagnolu hojecer Italianu méttere fòglie, fogliare Tedescu sich belauben.

infuteràre , vrb Definitzione pigare afuta, tzacu, arrennegare meda Sinònimos e contràrios acroconai, afutare, airai, aorcare, arrabbiai, arragiolire, arrannegai, inchietae, inchimerai, infelai Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu se mettre en colère Ingresu to flare up Ispagnolu enfurecerse Italianu infuriarsi Tedescu wütend werden.

ingalàre 1 , vrb: inghelare 1 Definitzione intrare a una cala, cuare in is calas: nau de su sole, betare o intrare asuta de s'orizonte su sero; a logos, ingurtire Sinònimos e contràrios intanae / ingúllere, ingurti | ctr. essire, cumpàrrere / abbrèschere Frases candho s'ingalat su sole pesso a un'àtera intrada chi no bidet piús dies (C.Meridda)◊ si ne fiant annaos inghelannonne che umbras malas Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu se coucher (Soleil), descendre sous l'horizon Ingresu to set Ispagnolu ponerse el sol Italianu tramontare Tedescu untergehen.

ingobbedhàre , vrb Definitzione essire o fàere a gobba Sinònimos e contràrios acocovedhae, agionedhare, agopedhae, atzumburai, inconcobare Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu se voûter Ingresu to bend Ispagnolu corcovar Italianu incurvire, ingobbire Tedescu beugen, buckelig werden.

ingruxàre , vrb Definitzione abbasciare ccn. cosa a una parte (es. sa conca o àteru); fàere totu trotu Sinònimos e contràrios ancrucare, dòrchere, grunare, grusare, imbasciai, incruai, incrunai*, ingrussiare / atuturae, indortigare Frases s'ingruxant piús de su normale chi azummai si truncant s'ischina ◊ sos chercos los at ingruxados su bentu ◊ che teracos ingruxant sa conca a donzi móvida de su padronu ◊ si ti paret bàscia sa terra pro ti pòdere ingruxare… ◊ a sa losa m'ingruxo cun devotu riguardu ◊ si devet ingruxare de fronte a sos meres Tradutziones Frantzesu s'incliner, baisser, se courber Ingresu to bend down Ispagnolu inclinarse Italianu inchinarsi, piegarsi Tedescu sich neigen.

innaigainnàiga , avb Definitzione andhare a s'innàiga innàiga = andai cerri cerri, andhare iscúlia iscúlia, sedatzandho is nàdigas, coment'e ballandho is nàdigas, a su tàmbula tàmbula, istòntona istòntona Sinònimos e contràrios isculisiscúlisi Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu qui se dandine Ingresu walking with a wiggle Ispagnolu sacudir Italianu sculettante Tedescu sich in den Hüften wiegend.

inniscíre , vrb: innisie, innisire, innixire Definitzione sonare su nasu po ndhe bogare su mucu Sinònimos e contràrios ischisciare, ischiscire, mucai, nesire, sinire Frases innisíresi, nisire su mucu ◊ s'innisiant in su manigotu! ◊ est a istúrridos e innisíndhero Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu se moucher Ingresu to blow one's nose Ispagnolu sonarse Italianu soffiarsi il naso Tedescu sich die Nase putzen.

innodidàre, innoditàre , vrb Definitzione distínghere de is àteros, su si pònnere a notu, fàere a bíere Sinònimos e contràrios annoditare Frases su colore de s'istula s'innoditaiat in mesu de sas àrbures Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu se distinguer Ingresu to stand out Ispagnolu sobresalir Italianu distìnguersi, spiccare Tedescu sich unterscheiden, hervorragen.

innoigài, innoigàre, innoigràre , vrb: innojare, isnojare Definitzione bogare de pare duos arremos, duos ossos in s'annoigadórgiu Sinònimos e contràrios bocare, ilgiogare, illogare, irbesciai, irbièscere, irdroghillae, isconzare, isgioghedhare, scadrogai, sciadhie Frases zughiat sos ossos isnojados Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu se déboîter, se luxer Ingresu to dislocate Ispagnolu dislocar Italianu snodare, slogare le òssa Tedescu gelenkig machen, verrenken.

insudhíre , vrb Definitzione àere o pònnere in sudhos, pistighíngiu, pentzamentos Sinònimos e contràrios acimbellai, apinnicare, assudhire Frases deves fuire sos bios, ca ti podent insudhire e nòghere Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu se préoccuper Ingresu to get anxious Ispagnolu preocuparse Italianu preoccuparsi, impensierirsi Tedescu besorgt sein.

intanàe, intanài , vrb: intanare Definitzione intrare a istare in sa tana, apartare, istare cuau, isserrau (fintzes in logu bastat chi siat) Sinònimos e contràrios abbuare, abbusare 1, acalare, aclisare, acuae, afufai, ammagare, apatai, atanai, atupare, cuerrai, frànghere, imbusare, impercusinare, infoxinae, inserrai, intupai, intuvedhare, istichire, istumponai Frases s'intanant in sas tupas ◊ mellus chi t'intanis, margiani, in sa gruta: si mi arruis asuta, s'angioni dha smàrigas! (L.Matta)◊ si est intanadu in d-una gruta candho at ischidu chi lu fint chirchendhe 2. a Frantzischedhu, candho ghiraiat a bidha, no li piaghiat a s'intanare intro de sos tzilleris Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu rentrer dans sa tanière, se cacher Ingresu to go back to one's den, to hole up Ispagnolu esconderse, encerrarse Italianu rintanarsi Tedescu sich verkriechen

intraugliàre , vrb rfl Sinònimos e contràrios cotulare, infrichiri, infruncuai, intraudhare, intraudhulare Tradutziones Frantzesu se mêler Ingresu to meddle (in sthg) Ispagnolu inmiscuirse Italianu impicciarsi Tedescu sich einmischen.

intzudhíre , vrb Definitzione intrare unu pagu a fortza in logu malu, difícile, de malesa, de gente meda Sinònimos e contràrios atzutzudhire, fichire, ifertzire, imbèlghere, incotzigare, infruncuai, intzutzudhire Frases no ti agatant mai in posse: no isco inue ti che intzudhis! ◊ si che intzudhiat in totue fintzas si no bi aiat logu ◊ si no intzudhis, cun totu custas màchinas no colas mai! ◊ a ue ses intzudhindhe: no bides chi no che at logu?! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu enfoncer, s'introduire, se faufiler Ingresu to hammer, to enter, to slip in Ispagnolu clavar, introducir Italianu conficcare, introdursi, intrufolarsi, ficcarsi Tedescu einschlagen, sich einschleichen, sich bringen.

ipigiàre , vrb: ispiciare Definitzione fàere impresse, mescamente fàere impresse is fainas Sinònimos e contràrios achipire, afiliatare, atoliare, ispicire, spodhai / ghilghisare Frases fit unu cadarone nemmancu bonu a ispiciare sas fainas de maridu in su letu (Ptz.Mura)◊ non est una faina de ispiciare impresse Ètimu itl. spicciarsi Tradutziones Frantzesu se dépêcher Ingresu to finish off Ispagnolu despachar Italianu sbrigare Tedescu leisten, schaffen.

irbesciài, irbessiàre , vrb: irbissiare, irvessiare, isbesciare, isbessare Definitzione furriare o tròchere a un'ala nau mescamente de un'arremu chi a s'ifortzu si che movet de s'annoigadórgiu Sinònimos e contràrios bocare, ilgiogare, illogare, innoigare, irbièscere, irdroghillae, isconzare, isgioghedhare, scadrogai, sciadhie Frases giuto su pè drestu isbesciadu ◊ dh'iat tirada finas a cantu dh'iat irbesciau is brassus Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu se fouler, se luxer Ingresu to dislocate Ispagnolu dislocar, torcer Italianu slogare Tedescu verrenken.

irbiaridúra , nf Definitzione su irbiarire, pérdia de colore, iscoloridura Sinònimos e contràrios ilbiadida, ticadura Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu action de se décolorer, de ternir Ingresu fadeness Ispagnolu descoloramiento Italianu sbiaditèzza Tedescu Abfärbung.

irderrúere , vrb: sderrúiri Definitzione andhare o fàere andhare male, de male in peus, fàere andhandho e peorandho Sinònimos e contràrios abbotinare, arroinare, atzimare, azinare, decaire, derrocai, derrúere, ifasciare, isberrúere, iscalabrare, iscempiai, isciarrocai, isciusciai, ispèldere, istrossare Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu être en décadence, tomber en ruine, se ruiner Ingresu to decay Ispagnolu decaer Italianu decadére, andare in rovina Tedescu verfallen.

irfollàre , vrb Definitzione lassare o fàere lassare unu logu in medas totus impare Frases su bonu de sa zente fit irfollada in su monte, in tempus de gherra Tradutziones Frantzesu se disperser, évacuer Ingresu to disperse Ispagnolu evacuar, desalojar Italianu sfollare Tedescu räumen.